بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرحمن الرحیم
اسلاید 2 :
۱.علل کمبود آهن
۲. تظاهرات بالینی
۳. مراحل کمبود آهن
۴. درمان
5. منابع تغدیه آهن
کم خونی ناشی از فقر آهن
اسلاید 3 :
آهن یک عنصر ضروری برای قعالیت تمامی سلول ها میباشد . نقش اصلی آهن در پستانداران حمل اکسیژن به عنوان قسمتی از هموگلبین میباشد .همچنین اکسیژن در عضلات به میوگلبین متصل میشود . سلولها بدون آهن توانایی انتقال الکترون و متابولیسم انرژی را از دست میدهند .
در نبود آهن تولید هموگلبین در سلول های اریترویید دچار اشکال میشود و با ایجاد کم خونی انتقال اکسیژن به بافت ها کاهش میابد .
کمبود آهن یکی از شایع ترین اشکال سو تغذیه است . ۵۰ ٪ از کم خونی ها در سطح جهان قابل انتساب به کمبود آهن است !
آهن :
اسلاید 4 :
۱. كاهش جذب آهن یا افزایش نیاز به آهن
۲. جهش رشدی سریع
۳. خونریزی شدید قاعدگی
۴. بارداری
۵. سوءجذب
۶. بیماری در دستگاه گوارش كه با خونریزی همراه باشد، از جمله سرطان
علل کمبود آهن :
اسلاید 5 :
در بعضی از وضعیت های بالینی احتمال بروز کمبود آهن افزایش می یابد . در دوران بارداری و سابقه ی خونریزی متناوب و . به هر دلیل پزشک باید نسبت به احتمال وجود فقر آهن هشیار باشد . بر اساس یک قانون کلی بروز کمبود آهن در یک مرد بالغ به معنای از دست دادن خون از طریق مجرای گوارشی است مگر خلاف آن ثابت شود !
علاوه بر نشانه های مربوط به کم خونی مانند خستگی ، رنگ پریدگی ، سرگیجه ، سوزن شدن دست وپاها ، حالت تهوع و کاهش توان فعالیت سایر نشانه های مربوط به کمبود آهن به شدت کم خونی بستگی دارد . ترک خوردگی گوشه ی لب ها و قاشقی شدن ناخن ها نشانه های کمبود پیشرفته ی آهن در بافتها هستند . تشخیص کمبود آهن به طور مشخص بر اساس نتایج آزمون های آزمایشگاهی صورت میگیرد !
تظاهرات بالینی کمبود آهن :
اسلاید 6 :
افرادي كه در مراحل اوليه كمبود آهن هستند، ممكن است تظاهرات باليني كمبود را نداشته باشند. به همين دليل غربالگري كمبود آهن در ميان گروههاي پرخطر اهميت پيدا ميكند. پیشرفت به کم خونی آهن را به ۳ مرحله میتوان تقسیم نمود :
مرحله ی اول تعادل منفی آهن است که در این مرحله نیار آهن بیش از توانایی جذب آهن از رژیم غذایی میباشد . تعدادی از مکانیسم های فیزیولوژیک از جمله خونریزی ، بارداری ( که در آن نیاز به تولید گویچه های قرمز توسط جنین از میزان توانایی ما برای جذب آهن بیشتر است ) ، دوره ی رشد سریع در بلوغ یا دریافت ناکافی آهن در رژیم غذایی ممکن است این حالت را ایجاد کند . از دست دادن خون به میزان بیش از 20-10 میلی لیتر گویچه ی قرمز در روز زیادتر از میزان آهنی است که روده میتواند از رژيم غذایی عادی جذب کند . در این مرحله شکل و شاخص های گویچه های قرمز طبیعی است ! هنگامی که ذخایر آهنی بدن تخلیه میشود کاهش سطح سرمی آهن آغاز میشود .
مراحل کمبود آهن :
اسلاید 7 :
تا زمانی که سطح سرمی آهن در محدوده ی طبیعی حفظ شود علی رغم کاهش ذخایر آهن تولید هموگلبین تحت تاثیر قرار نمیگیرد . هنگامی که میزان اشباع ترانسفرین به 20-15 % کاهش میابد تولید هموگلبین دچار اختلال میشود . این مرحله را خونسازی با کمبود آهن مینامند .
به تدریج کاهش هموگلبین و هماتوکریت روی میدهد که مرحله کم خونی فقر آهن را منعکس میکند دراین مرحله میزان اشباع ترانسفرین 10-15 % میباشد .
در موارد کم خونی فقر آهن شدید و طولانی مدت به جای کاهش تکثیر سلول های مغز استخوان ، هیپریلازی رده ی اریتروئید مغز استخوان روی میدهد !
در خون پروتئینی با عنوان "ترانسفرین" (انتقال دهنده آهن) وجود دارد که امکان حمل و نقل بدون مشکل آهن را در جریان خون تا رسیدن به مقصد دقیق این عنصر فراهم می کند
هيپرپلازي به معنی افزايش تعداد سلول ها است.
اسلاید 8 :
درمان مناسب بر اساس شدت و علت کم خونی فقر آهن تعیین میشود . به عنوان مثال : یک بیمار مسن علامتدار با کم خونی شدید فقر آهن همراه با ناپایداری قلبی-عروقی ممکن است به تزریق گویچه های قرمز نیاز داشته باشد . بیماران جوانتر که به کم خونی جبران شده مبتلا هستند ، به صورت حمایتی با جایگزین آهن درمان میشوند .در این بیماران جوان مهمترین مورد تشخیص دقیق علت کمبود آهن میباشد .
برای درمان اکثریت موارد کمبود آهن درمان خوراکی کافی خواهد بود . پس از آنکه تشخیص فقر آهن و علت آن معلوم گردید سه رویکرد درمانی اصلی وجود دارد :
درمان کم خونی فقر آهن :
اسلاید 9 :
۱. تزریق گویچه های قرمز : این روش درمان برای افرادی به کار میرود که علاءم کم خونی ، ناپایداری قلبی-عروقی و یا به درمان فوری نیاز دارند . تزریق مکرر خون نه تنها به سرعت کم خونی را اصلاح میکند بلکه در صورتی که گویچه های قرمز به دلیل خونریزی مداوم از بدن خارج نشوند به عنوان منبع آهن برای استفاده ی مجدد نیز نقش ایفا میکنند .
اسلاید 10 :
در بیمار مبتلا به کم خونی فقر آهن بدون علامت ، درمان با فرآورده های خوراکی آهن معمولا کافی است . بعضی از این فرآورده ها حاوی ترکیباتی هستند که جذب آهن را تسهیل میکنند ( مانند اسید آسکوربیک ) به طور ایده آل فرآورده های خوراکی آهن باید با معده خالی مصرف شوند زیرا غذا میتواند از جذب آهن جلوگیری نماید . بعضی از بیماران مبتلا به بیماری معده یا سابقه ی عمل جراحی معده به درمان خاصی با محلول های حاوی آهن نیاز دارند زیرا ظرفیت نگه داری معده در این افراد ممکن است کاهش یافته باشد .
ناراحتی گوارشی مشخص ترین عارضه ی ناشی از درمان خوراکی با فرآورده های آهن میباشد که در 20-15 % بیماران مشاهده میشود . این بیماران غالبا به علت بروز درد شکم ، تهوع ، استفراغ و یا یبوست مصرف دارو را قطع میکنند . عدم پاسخ به دارو ممکن است به علت جذب اندک دارو ، عدم مصرف دارو و با تشخیص نادرست بیماری باشد .
۲. درمان با فرآورده های خوراکی آهن :
اسلاید 11 :
برای بیمارانی که قادر نیستند فرآورده های خوراکی آهن را تحمل کنند ،نیاز نسبتا حاد به آهن دارند و یا نیاز مداوم به تجویز آهن دارند ( معمولا به علت از دست دادن خون از طریق مجرای گوارشی ) میتوان از تزریق داخل وریدی فرآورده های آهن استفاده کرد .
۳. درمان با فرآورده های تزریقی :
اسلاید 12 :
منابع غذایی آهن دار : جگر ، قلوه ، گوشت قرمز ، ماهی ، زرده ی تخم مرغ ،سبزی های دارای برگ های سبز تیره ، جعفری ، اسفناج و حبوبات ، عدس و لوبیا و میوه های خشک به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی
منابع تغذیه آهن :
اسلاید 13 :
توصيههاي كلي زير را به كار ببنديد:
1 ـ استفاده از غذاهايي كه غني از آهن ميباشند.
2 ـ استفاده از منابع غذايي حاوي ويتامين ث هر وعده غذايي جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گريبفروت، گوجه فرنگي، كلم، توت فرنگي، فلفل سبز، ليمو ترش)
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهي يا مرغ در برنامه غذايي.
4 ـ پرهيز از مصرف چاي يا قهوه همراه يا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف كردن مشكلات گوارشي و يبوست.
6 ـ تصحيح عادات غذايي غلط (مثل مصرف مواد غير خوراكي مانند خاك، يخ) كه خود از علايم كم خوني فقر آهن مي باشند.
7 ـ مشاوره با پزشك و متخصص تغذيه جهت پيشگيري به موقع و يا بهبود كمخوني.
8 ـ استفاده از نانهايي كه از خمير ورآمده تهيه شدهاند.
9 ـ استفاده از خشكبار مثل توت خشك، برگه آلو، انجير خشك و كشمش كه منابع خوبي از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفوني كردن سبزيهايي كه استفاده ميكنيد.
12 ـ شستن كامل دستها با آب و صابون قبل از تهيه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج
13 ـ مصرف روزانه يك قرص آهن از پايان ماه چهارم بارداري تا سه ماه پس از زايمان در زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذيه تكميلي تا پايان 2 سالگي در كودكان.
