بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
ناکامی ، تعارض و سازگاری
اسلاید 3 :
ناکامی : انسان در طول زندگی خود ، برای دستیابی به اهداف و آرزوهایش ، همواره تلاش میکند . اما گاهی تلاش های او قبل از اینکه او را به اهدافش برساند ، با موانعی برخورد می کند و به عبارتی با ناکامی مواجه می شود . بنابراین احساس ناکامی وقتی به فرد دست می دهد که از ابراز یک انگیزه جلوگیری به عمل آید؛ یعنی اگر فرد برای دستیابی به هدفی برانگیخنه نشده باشد ، دچار ناکامی نخواهد شد . برانگیختگی برای فرد هرچه بیشتر باشد ، ناکامی شدیدتر خواهد بود .
عواملی که باعث افراد می شود
اسلاید 4 :
عوامل درونی : از خود فرد سرچشمه می گیرند مثل : معلولیت ، بیماری ، ناتوانی ، هوش ، وجدان و ارزش های اخلاقی
عوامل بیرونی : از محیط نشات می گیرند مثل : مقررات و قوانین ، مخالفت های دیگران ، کمبود امکانات ، حوادث طبیعی
تعارض : زمانی پیش می آید که فرد نتواند بین دو هدف یکی را انتخاب کند و انتخاب هرکدام موجب محروم شدن از هدف دیگری می شود . ناتوانی در انتخاب بین دو هدف ، زمانی تعارض ایجاد می کند که هر دو هدف برای فرد ارزش یکسانی داشته باشند . بنابراین تعارض عبارت است از کشمکش بین دو هدفی که ارزش یکسانی دارند .
تعارض گاهی بین دو موقعیت بیرونی رخ می دهد و گاهی نیز بین دو انگیزه درونی بوجود می آید .
براساس اهداف مثبت و منفی انواع تعارض بوجود می آید :
1- تعارض جاذب _ جاذب : حالتی که فرد بین دوموقعیت قرار گرفته است که هر دو برای او دارای ارزش یکسانی است .
2- تعارض دافع _ دافع : گاهی فرد ، بین دو موقعیت قرار می گیرد که هر دو به یک انداره برای او ناخوشایند هستند . لذا فرد می خواهد ، از هردو اجتناب کند اما نمی تواند و مجبور است یکی را انتخاب کند .
3- تعارض جاذب _ دافع : این نوع تعارض ، زمانی بروز می کند که فرد با یک موقعیتی روبرو می شود که هم برایش جاذبه دارد و هم دافع و او نمی داند که آن را انتخاب کند یا نه
4- تعارض جاذب _ دافع چندگانه : اکثر افراد در زندگی خود دچار اینگونه تعارضات هستند . این تعارض ها شامل موقعیت هایی هستند که چندین انتخاب وجود دارد و با هر یک هم عنصر مثبت وجود دارد و هم منفی.
اسلاید 5 :
نتایج ناکامی و تعارض
تعارض و ناکامی حل نشده غالبا ، به استرس یا فشار روانی منجر می شود . استرس ، هر نوع پاسخ غیر اختصاصی بدن ، به هر گونه فشاری که بر آن وارد می آید ، می باشد . همه محرک های بیرونی و درونی خاصیت استرس زایی دارند .بدن همواره در حالتی از استرس خفیف یا شدید قرار دارد . بعبارتی زندگی بدون استرس نیست .همواره مقداری استرس برای فرد وجود دارد و این مقدار برای او مفید است . زیرا زمینه تغییر و رشد را برای فرد فراهم می نماید . این گونه استرس ها را استرس های مفید می نامند . استرس شدید و طولانی ممکن است منجر به اختلالات جسمی و روانی گردد . این نوع استرس ها به استرس های مضر یا ناخوشایند مشهورند .
در روانشناسی تندرستی واژه استرس معمولا به استرس های مضر اطلاق می گردد .
هانس سلیه یک سندرم سازگاری با استرس را شرح داد که به سندرم سازگاری عمومی مشهور است و منظور از آن پاسخ فیزیولوژیکی تمتم بدن به استرس است . این پاسخ نتیجه عملکرد سیستم های مختلف بدن بخصوص سیستم عصبی خودکار و سیستم غدد درون ریز می باشد .
سندرم سازگاری عمومی از سه مرحله تشکیل شده است :
1- مرحله احساس خطر : این مرحله با فعال شدن سیستم سمپاتیک مشخص می شود که نتیجه آن تجهیز شدن کلیه نیروهای جسمانی فرد برای مقابله با خطر یا به اصطلاح واکنش جنگ و گریز می باشد ؛ مانند ، افزایش ضربان قلب و ..
2-مرحله مقاومت :با فاصله کوتاهی بعد از مرحله اول ، بدن هماهنگی ، مقاومت و قدرت مقابله با خطر را به دست می آورد . اگر عامل استرس زا شدید باشد ، بدن وارد مرحله سوم می شود .
اسلاید 6 :
.
3- مرحله فرسودگی : در این مرحله ، بدن در مقابل استرس به طور کلی یا نسبی توانایی خود را از دست می دهد . این مرحله با آسیب های جسمی و روانی همراه است.
بنابراین ناکامی و تعارض منجر به استرس می گردد و استرس از تغییرات فیزیولوژیکی منجر به اختلالات متعدد جسمانی می گردد . این گروه اختلالات را اختلالات روانی _ تنی می گویند . براساس نظریه فروید نیز ، تعارضات حل نشده و ناکامی به ناخودآگاه سرکوب می شوند و بعدها موجب اضطراب و سایر بیماری های روانی می گردند .
واکنش افراد در مقابل ناکامی و تعارض
قدرت تحمل افراد در برابر احساس ناکامی یکسان نیست . بعضی افراد قدرت تحمل ناکامی بیشتری را دارند . در حالی که گروهی قدرت تحمل کمتری در مقابل ناکامی دارند و به محض برخورد با کوچکترین مانعی احساس سرخوردگی شدید می کنند . لذا ممکن است شدیدا عصبانی شوند. اماکسانی که قدرت تحمل بیشتری دارند پس از برخورد با مانع قادر هستند که با صبر و بردباری عکس العکل مناسبی از خود نشان دهند .
بنابراین واکنش های افراد در مقابل ناکامی و تعارض متفاوت است . به عوامل زیادی بستگی دارد ؛ مانند : خصوصیات شخصیتی افراد و اهمیت و ارزش هدفی که از دست داده اند . عبارتند از :
1- پرخاشگری: شایع ترین واکنش در مقابل ناکامی است . پرخاشگری ممکن است بصورت مستقیم متوجه علت ناکامی باشد یا بطور غیرمستقیم متوجه شخص یا شی دیگری شود .
اسلاید 7 :
2- بی تفاوتی : گروهی در برابر ناکامی با بی توجهی یا بی تفاوتی واکنش نشان می دهند . افراد ممکن است در اثر تجربه ها یادبگیرند که تلاش برای رفع منبع ناکامی بیهوده است . بنابراین بجای تلاش یا پرخاشگری ، بی تفاوت باشند . نظریه توضیح درماندگی آموخته شده ، تایید کننده این مطلب است . این نظریه توضیح می دهد که چطور تجربه وقایع ناراحت کننده و غیر قابل پیش بینی می تواندبه بی تفاوتی یا بی احساسی و افسردگی منجر گردد.
3- ستیز با مشکل : گروهی اعتقاد دارند که اگر مشکلی وجود دارد ، باید راهی برای حل آن وجود داشته باشد . ستیز با مشکل ، استرس زیادی برای فرد دارد ممکن است باعث خشم و عصبانیت او شود. اما این خشم ممکن است موثر باشد و شخص را وادار به تلاش پی گیر نمیاد.
4- استفاده از مکانیسم های دفاعی : گاهی افرادی که دچار ناکامی می شوند . بجای استفاده از روش های آگاهانه از روش های ناآگاهانه استفاده می کنند که به مکانیسم های دفاعی معروف هستند . نمونه هایی از مکانیسم های عبارتنداز :
سرکوبی :رایج ترین مکانیسم دفاعی است که در آن احساسات ناشی از ناکامی و تعارض به ناخودآگاه فرستاده می شود .
جابجایی: گاهی فرد به منظور حل تعارض ، احساسات خود را از علت بوجود آورنده اش به افراد یا اشیایی که ارتباطی با عامل ناکامی یا تعارض ندارند منتقل می کند.
جبران : بعضی از افراد که در رسیدن به بعضی از آرزوها و اهدافشان با کمبودها و ناتوانی هایی روبه رو هستند بطور افراطی در رسیدن به اهداف دیگری که توانایی آن را دارند تلاش می کنند .
اسلاید 8 :
برون فکنی : یعنی نسبت دادن خصوصیات با تمایلات نامقبول و ناپسند خود به دیگران . بعبارت دیگر فرد احساس ها و امیال دردناک درونی و نقاط ضعف خود را به دیگران نسبت می دهد و خود را عاری از عیب و نقص می داند.
دلیل تراشی : گاهی فرد برای اینکه ناراحتی ناشی از نرسیدن به هدف را کاهش دهد ، از این مکانیسم استفاده می کند .
واکنش وارونه : رفتاری افراطی است که فرد برخلاف احساس باطنی و واقعی خود آن را آشکار می سازد . بعبارت دیگر ، فرد میل یا آرزویی را که از ابراز آن شرم دارد ، سرکوب می کند و رفتاری در خلاف جهت آن انجام می دهد .
درون فکنی : فرد سعی می کند ، تمایلات ناپسند دیگران را به خود نسبت می دهد و خود را مسئول بداند . این مکانیسم در بیماران افسرده به شدت خود می رسد و بیمار احساس گناه و تقصیر شدید می کند .
خیال پردازی : بعضی از افراد وقتی در عالم واقعیت توانایی رسیدن به آرزو های خود را ندارند ؛ در عالم خیال دنیا را آن طور که دوست دارند ، بنا می کنند و در آن دنیا به طور خیالی به آرزوهای خود می رسند . بنابراین برای کسی که با شکست های زیادی روبرو می شود ، خیال پردازی به او یک حالت ارضا شدن را می دهد که اضطراب و ناراحتی او را کاهش می دهد .
بازگشت : بازگشت یا پسرفت ، یعنی عقب نشینی از مشکلات زندگی به وسیله بازگشت به مراحل اولیه و ساده تر رفتار و یا متوسل شدن به رفتارهایی که فرد در گذشتهانجام داده است .
تثبیت : یعنی حفط کردن رفتارهای کودکانه . در واقع رفتارهای دوران کودکی غیرقابل تغییر باقی می ماند .به عبارتی فرد در یکی از مراحل رشد کودکی باقی می ماند و عادت ها و رفتارهای آن دوره را تکرار می کند .
انکار : فرد با بکار بردن این مکانیسم واقعیت ها و حقایقی را که برایش ناخوشیند یا دردناک است نادیده می گیرد و به گونه ای رفتار می کند که انگار مشکلی وجود ندارد .
تصعید : یعنی ارتقای سالم و بدون تعارض یک تمایل کودکانه به یک هدف پخته و اجتماع پسند بعبارت ساده تر ، زمانی که فرد به دلیل قوانین اجتماعی نمی تواند به خواسته اش برسد ، خواسنه اش را به گونه ای تغییر می دهد که از نظر اجتماعی مورد قبول باشد .
اسلاید 9 :
سازگاری
هر انسانی در زندگی اجتماعی می بایستی با محیط خود سازگاری داشته باشد و بتواند خود را با محیط تطبیق دهد . سازگاری ، سبب احساس ایمنی می شود . در صورت بهم خوردن سازگاری و در نتیجه احساس ناایمنی ، فرد دچار استرس و اضطراب می گردد.
لازاروس و فولکمن سازگاری را تغییر دادن پیوسته کوشش های شناختی و رفتاری برای کنترل فشارهای خاص درونی و بیرونی که خسته کننده یا فراتر از توانای شخص ارزیابی می شوند ، تعریف کرده اند . بعبارت ساده تر سازگاری ، تلاشی است برای کنترل کردن به شیوه های موثر . سازگاری یک اقدام یا عمل تنها نیست ، فرایندی است که به ما امکان مواجهه با استرس زاهای مختلف را می دهد. براساس تعریف دیگری ، سازگاری رفتارها ، واکنش های عاطفی و شناخت هایی که مطلوب ، انطباقی ، موثر و یا سالم تلقی می شود . سازگازی به دو نوع سازگاری هیجان مدار و مساله مدار تقسیم می شود .
هیجان مدار : راهبردهای هیجانی یا شناختی هستند که دیدگاه مارا نسبت به موقعیت استرس زا تغییر می دهد . سازگاری هیجان مدار ، به نظم عاطفی ، پذیرش مجدد و تخلیه هانی منجر می شود . شوخ طبعی یکی از راهبردهای هیجان مدار است .
مساله مدار : روش هایی هستند که مستقیما به موقعیت یا محرک استرس زا مربوط می شوند و در نهایت آن را کاهش می دهند یا برکنند. سازگاری مساله مدار همان روش حل مسئله است .
زمانی که فرد فکر می کند که می تواند برای مشکل خود، راه حلی پیدا کند ، احتمالا به سازگاری مساله مدار می پردازد اما زمانی که مشکل خارج از کنترل فرد به نظر می رسد ، احتمال بیشتری دارد که به سازگاری هیجان مدار متکی شود . در اکثر مواقع ، انسان از ترکیب هر دو روش سازگاری استفاده می کند .
اسلاید 10 :
منابع سازگاری موثر
توانایی افراد در سازگاری موثر به شدت ناکامی و تعارض ، نوع راهبرد سازگاری مورد استفاده و منابعی که فرد در اختیار دارد ، بستگی دارد . لازاروس و فولکمن چندین منبع اصلی که برای سازگاری موثر ، مفید هستند ، را ذکر کرده اند :
1-تندرستی و انرژی :گفتیم که ناکامی و تعارض ، استرس ایجاد می کنند و استرس نیز بصورت تغییرات فیزیولوژیکی مشخص می شود . بنابراین ، تندرستی فرد به نحو چشم گیری توانایی سازگاری او را تحت تاثیر قرار می دهد . در مرحله مقاومت که مرحله جنگ و گریز است ، مسلما افراد سالم تر و قوی تر ، بهتر می توانند ، این مرحله را تحمل نمایند تا افراد بیمار وضعیف .
2-افکار مثبت: نگرش مثبت نسبت به خود و محیط پیرامون ، در سازگاری موثر ، مفید است . اعتماد به نفس بالا ، امیدواری و توکل برخدا ، موجب ایجاد نگرش مثبت در فرد می شوند که در نتیجه تحمل آنها را دربرابر ناکامی ها افزایش می دهند .
3- منبع کنترل درونی : افردای که از منبع کنترل درونی برخوردار هستند ، احساس می کنند که کنترل زیرادی بروقایع زندگی خود دارند و می توانند مسیر زندگی خود را تغییر دهند؛ توانایی سازگاری بهتر را دارند . اما کسانی که منبع کنترل بیرونی دارند ، همیشه تقصیر را به گردن دیگران می اندارند ، لذا در تغییر دادن شرایط ، درمانده و عاجز هستند .
4- مهارت های اجتماعی: افردا که از مهارت های اجتماعی موثر برخوردار هستند ، با دیگران طوری ارتباط برقرار می کنند که بتوانند به حقوق ، رضایت خاطر و یا انجام وظایف خود در حد معقولی دست یابند ، بی آنکه حقوق ، رضایت خاطر و یا وظایف دیگران نادیده بگیرند . این می دانند که در موقعیت های معینی ، چه رفتارمناسبی از خود بروز دهند . تا با دیگران تعامل کنیم ؛بلکه به ما کمک می کنند تا نیازها و امیالمان را به دیگران انتقال دهیم و هنگامی که به کمک نیاز داریم درخواست کمک کنیم . کمتر دچار استرس شویم .
اسلاید 11 :
5- حمایت اجتماعی : افردای که شبکه اجتماعی قوی تری دارند و در شرایط گرفتاری از کمک آنها برخورددار هستند ، بهتر می توانند با وضعیت به وجود آمده ، کنار بیایند . سیستم های حمایتی ، مانند خانواده ، همکاران و دوستان ، علاوه برحمایت های هیجانی و عنلی ، به فرد احساس تعلق نیر می دهند که موجب احترام به نفس و ارزش دادن به خوئ می شود . افرادی که شبکه اجتماعی قوی تری دارند ، با اعضای خانواده ، دوستان ، همسایگان و همکاران خود تعامل دارند و عضو گروه های اجتماعی هستند ، بیشتر عمر می کنند .
6- منابع مالی : منابع مالی ، راه های موجود برای برطرف کردن منابع استرس یا کاهش اثرهای استرس را افزایش می دهد . افرادی که از منابع مالی خوبی برخوردار هستند ، بهتر می توانند ، درمواقع ناکامی ، با تغیییر دادن هرف یا برداشتن موانع ، خود را ار اثرات ناخوشایند استرس رها نمایند . البته این افراد روش استفاده از منابع مالی را نیز باید بدانند.
