بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تاریخ ترجمه قرآن
اسلاید 2 :
تاریخ ترجمه قرآن
فصل سوم :
ترجمه قرآن
اسلاید 3 :
تعريف ترجمه
شيوه ترجمه
سه ويژگى اساسى قرآن
اهميت ترجمه
دلايل مخالفان ترجمه قرآن
بررسی فتاوا
تاریخ ترجمه قرآن
احكام فقهى متن ترجمه قرآن
سابقه ترجمه در اسلام
چگونگى ترجمه قرآن
نمونه هايى از ترجمه هاى غلط
آمار اجمالى ترجمه هاى قرآن
اسلاید 4 :
طرح سه پرسش
1. آيا ترجمه قرآن به زبان هاى ديگر امكان دارد؟
متن ترجمه شده سخن خلق است و قرآن سخن حق .
2. آيا مى توان ترجمه را به عنوان قرآن عرضه كرد؟
همچون ترجمه كتب عهدين که به عنوان تورات و انجيل تلقى مى شود
3. آيا حكم شرعى متن ترجمه شده مطابق حكمى است كه بر خود قرآن مترتب مى شود؟
تجویز قرائت ترجمه سوره حمد براى كسى كه قادر به خواندن عربى در نماز نيست
لمس آيات ترجمه بدون طهارت
اسلاید 5 :
تعریف ترجمه
« تَرجَمَة »
مصدر فعل رباعى و به معناى تبيين و توضيح است.
شرح حال رجال را كتب تراجم مى نامند و شرح حال هر يك از رجال را ترجمه
صاحب قاموس: در ترجمه ، تعدد زبان شرط است
پس ترجمه ، برگرداندن از زبانى به زبان ديگر ، مثلا از عربى به فارسى .
المعجم الوسيط: ترجمه انتقال كلام از زبانى به زبان ديگر است
پس اگر يك معنا، با دو عبارت در پى هم آورده شوند كه دومى توضيح اولى باشد، ترجمه نمى گويند و صرفا تبيين و توضيح عبارت است .
اسلاید 6 :
تعریف ترجمه
شرط ترجمه صحيح
افاده همان معنا با همان دقايق و ظرايف متن اصلى
مثلا براى افاده معناى تحسر (اظهار حسرت ) يا تحزن (اظهار اندوه )
((تقديم ما حقه التاءخير، يفيد الحصر)) جان كلام در همين تقديم و تاءخير نهفته است
آشنایی کامل مترجم با رموز و دقايق كلامى هر دو زبان
ترجمه، آينه تمام نماى اصل باشد تا در انتقال مفاهيم كمترين خللى حاصل نشود.
ترجمه متون مذهبى و كتاب هاى آسمانى از حساسيت بيشترى برخوردار است و ترجمه قرآن به دليل معجزه بودن آن نسبت به متون ديگر بسيار دقيق و مشكل است
اسلاید 7 :
شيوه ترجمه
بايد در ترجمه قالب زبان مقصد به گونه اى انتخاب شود كه بتواند مفهوم مورد نظر زبان مبداء را افاده كند.
اين كار ممكن است سه گونه انجام شود:
1. ترجمه تحت اللفظى
2. ترجمه آزاد
3. ترجمه تفسيرى
اسلاید 8 :
1. ترجمه تحت اللفظى ؛به عنوان نارساترين ترجمه ها
اين گونه ترجمه بسيار دشوار است ؛ زيرا يافتن كلمات همانند، با همان خصوصيات ، در دو زبان مبداء و مقصد كار آسانى نيست و بيشتر مترجمان به همين دليل دچار اشكال فراوان شده اند.
در بيشتر موارد اينچنين ترجمه ها نمى تواند كاملا اصل معنا را افاده كند و اين ، معلول نارسايى برخى كلمات در زبان مقصد است كه به طور كامل نمى تواند معناى كلمات زبان مبداء را ايفاء كند.
ترجمه تحت اللفظى زيبايى سخن و جذابى آن را نمى تواند منتقل كند
ترجمه تحت اللفظى را نارساترين اسلوب ترجمه دانست و مورد پسند محققان مخصوصا درباره كتب علمى نيست .
در جمله هاى كوتاه امكان پذير است ، ولى اگر مطلب علمى باشد و سخن به درازا كشيده شود شود هرگز نمى تواند اصل مباحث و مسائل را بازگو كند.
اسلاید 9 :
ترجمه تحت اللفظی استعاره ها و تشبيه ها و كنایه ها در قرآن يا اصلا امكان پذير نيست و يا به صورت زشتى نمودار مى گردد؛ زيرا تشبيه و استعاره هر لغت مخصوص همان لغت است و نمى توان عين آن را در لغت ديگر به كار برد.
و لا تجعل يدك مغلولة الى عنقك و لا تبسطها كل البسط فتقعد ملوما محسورا
هرگز دست خود بر گردن مبند و آن را از هم گشاده كاملا گشاده مدار، آنگاه نكوهيده و درمانده خواهى نشست . (آيه 29 سوره اسراء )
چرا خداوند از بستن دست به گردن و از گشاده نمودن دست منع كرده است
((غل يدين )) در لغت عرب كنايه از بخل ورزيدن و ((بسط يدين )) كنايه از سخاوت
اسلاید 10 :
2. ترجمه آزاد ؛
پسنديده ترين اسلوب هاى ترجمه
بى كم و كاست مراد متكلم برگردانده شود و حتى المقدور الفاظ و كلمات متن اصلى و ترجمه مطابق هم و جايگزين هم باشد
چه بسا يك يا چند كلمه بر عبارت مى افزايد - نه چندان زياد - تا معنا به خوبى روشن شود.
اين گونه ترجمه را ترجمه معنوى نيز مى گويند
تا زمانى كه معنا آسيب نبيند، مترجم به نظم و ترتيب اصل التزامى ندارد.
در ترجمه بيشتر كتاب هاى علمى ، اين سبك و اسلوب رعايت شده است
اسلاید 11 :
3. ترجمه تفسيرى ؛
مترجم به شرح و بسط مطالب مى پردازد منتها به زبان ديگر غير از زبان اصل ، مانند تفاسير فارسى يا ديگر زبان ها نسبت به قرآن كريم .
خلاصه ترجمه كاملا تحت اللفظى هرگز مطلوب نيست ؛
ترجمه تفسيرى محض نيز از حد ترجمه بيرون است و ترجمه خوبى تلقى نمى شود.
بنابراين ترجمه آزاد ترجمه مرغوب و مطلوبى خواهد بود.
متاءسفانه بيشتر ترجمه هاى قرآن كريم در گذشته و حال ، يا ترجمه تحت اللفظى بوده است يا ترجمه تفسيرى .
اسلاید 12 :
1. تمامى عبارات و الفاظ قرآن سخن خدا و ساخته خود اوست ؛ لذا خواندن و تلاوت آن يك گونه تعبد محض و موجب قرب به حق تعالى است .
2. قرآن كتاب هدايت همگانى است كه صرفا به راه راست و صراط مستقيم هدايت مى كند.
3. معجزه جاويد و دليل صدق دعوت اسلام در بستر زمان است .
آيا ترجمه مى تواند اين ويژگى ها يا دست كم بعضى از آنها را در بر گيرد؟ يا همه آنها را از بين مى برد؟
سه ويژگى اساسى قرآن
اسلاید 13 :
ضرورت هاى تبليغى : منظور آشنا كردن ملت هاى بيگانه از زبان عرب با حقايق و معارف قرآنى
سیره مبلغان اسلامى برای هدايت مردم به راه راست
تاكنون هيچ دانشمند و فقيهى نگفته است ترجمه قرآن به ديگر زبان ها به منظور دعوت به دين اسلام و آشنايى آنان با شريعت و حقايق قرآن ، ممنوع است .
مى بايست با مردم هر قومى با زبان خودشان سخن گفت ، كه قرآن كتاب آسمانى دينى است که همه ملل جهان را به اسلام دعوت مى كند و اختصاص به ملت عرب ندارد.
از سوى ديگر ملت هايى كه به زبان عربى آشنايى ندارند، نبايد مجبور باشند زبان عربى ياد بگيرند، گرچه ياد گرفتن زبان عربى فضيلتى محسوب مى شود.
مردم جهان در اين انتظارند تا بدانند در قرآن چه حقايقى نهفته است كه از ملل مختلف با فرهنگ هاى گوناگون ملت واحدى ساخته و آنها را در برابر ستمگران يك صدا و هماهنگ كرده است
البته بايد اين كار با نظارت كامل افراد متخصص صالح انجام گيرد.
اهميت ترجمه
اسلاید 14 :
سخن از عدم جواز ترجمه قرآن تنها در سده هاى اخير
در قلمرو حكومت عثمانى و در بخش هاى عرب نشين آن؛ مثل سوريه و مصر
مخالفت با ترجمه ؛ انديشه اى استعمارى از سوى مسيحيان براى ايجاد سد و مانع در مقابل نشر تعاليم اسلام و جلوگيرى از گسترش آن به سرزمين هاى غير عربى
اسلاید 15 :
دلايل مخالفان ترجمه قرآن
اسلاید 16 :
يكى از مبلغان مسيحى به يكى از دانشمندان ساده دل مسلمان گفت : قرآن به راستى معجزه است و بلاغت آن ترجمه پذير نيست !
اين عالم ساده دل از شدت خوشحالى از جا كنده شد و گفت : الفضل ما شهدت به الاعداء ، و در اين زمينه به ايراد سخنرانى پرداخت و نوشت : ترجمه قرآن مشكل يا محال است . ديگران هم از او پيروى كردند و اظهار داشتند: ترجمه قرآن جايز نيست!
دكتر شواخ در ادامه مى گويد: ((بدين ترتيب براى ما روشن مى شود كه حركت ضد ترجمه قرآن به ديگر زبان ها، منحصر به كشورهاى عربى و به طور خاص دولت عثمانى است ))
اسلاید 17 :
((ترجمه ، قرآن را ضايع مى كند همان گونه كه تورات و انجيل به علت ترجمه به زبان هاى ديگر ضايع شدند و اصل اين دو كتاب با ضايع شدن زبان آنها از بين رفت . پس بيم آن مى رود كه خدا نكرده بر سر قرآن همان بلايى بيايد كه بر سر تورات و انجيل آمد)).
پاسخ:
اين يك قياس مع الفارق است ؛ زيرا علت ضايع شدن تورات و انجيل ، مخفى كردن اصل آنها از عموم و تنها نشان دادن ترجمه تحريف شده آنها به مردم بود كه با هدف فريب آنان انجام گرفت
خداوند درباره تورات مى فرمايد:
الكتاب الذى جاء به موسى نورا و هدى للناس تجعلونه قراطيس تبدونها و تخفون كثيرا.
قل يا اءهل الكتاب لستم على شى ء حتى تقيموا التوراة و الانجيل و ما انزل اليكم من ربكم
قل فاءتوا بالتوراة فاتلوها ان كنتم صادقين ؛
درحالیکه متن قرآن همواره عزیز است و مورد حفظ : انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون
استاد شاطر، سردمدار مخالفان ترجمه قرآن
اسلاید 18 :
تاریخ ترجمه قرآن
2. ((طبعا ميان ترجمه ها اختلافاتى وجود دارد؛ چون سليقه ها بلكه عقيده هاى مردم مختلف است و آنها را به هر جا مى كشاند. همچنين استعدادها در فهم معانى قرآن و ترجمه آن و درك آراء مختلف ، متفاوت است و اختلاف در ترجمه هاى قرآن آثار نامطلوبى دارد؛ زيرا اختلاف در ترجمه ، اختلاف در استفاده و استنباط احكام و آداب شرعى را به دنبال دارد و هر گروهى بر حسب آنچه از ترجمه مى فهمد نظر مى دهد و شايد ميزان اختلاف آن را با ساير ترجمه ها نداند))
پاسخ:
اين سخن خارج شدن از فرض مسأله است ؛ زيرا ترجمه ضوابطى دارد كه بايد مراعات شود، به خصوص ترجمه قرآن كريم كه بايد تحت نظارت هياءتى رسمى و گروهى از دانشمندان و اديبان متخصص و زير نظر يك دولت اسلامى مقتدر باشد و فرصتى براى دست اندازى بيگانگان نگذارد؛ همان گونه كه رسم الخط آن و نيز چاپ آن بايد با ضوابط مشخصى انجام گيرد تا از اختلاف و دگرگونى مصون بماند.
اسلاید 19 :
3. ((قرآن در بسيارى از آيات خود حقايق پيچيده اى دارد كه گاه بر بسيارى از دانشمندان پوشيده مانده است و گاه كسانى كه پس از آنان آمده اند آنها را فهميده اند. در اين مورد مثال هاى متعددى وجود دارد. پس اگر قرآن را با اطلاعات امروز خود ترجمه كنيم ، وقتى علم در سطح بالايى قرار گيرد و از حقايق قرآن چيزهايى كشف شود كه قبلا پوشيده بود، آيا خود را تخطئه كنيم و به همگان اعلام نماييم كه ترجمه ديروز ما غلط بوده است ؟ مردم به ما چه مى گويند؟ چه تضمينى براى اطمينان يافتن آنان به ترجمه امروز ماست ؛ همان گونه كه به ترجمه ديروز اطمينان يافته بودند؟
سپس استاد شاطر براى اين موضوع چنين مثال زده است : الف ) اين گفته خداوند كه و من كل الثمرات جعل فيها زوجين اثنين
كه مفسران قديم ، ((زوجين )) را به دو صنف تفسير كرده اند؛ سپس علوم جديد آمد و پرده از روى معناى درست آن برداشت و نشان داد كه در هر ميوه اى نر و ماده وجود دارد. اگر ترجمه مطابق با تفسير نخست بود، اين حقيقت جديد كه علم آن را آشكار ساخته بر خواننده آن پوشيده مى ماند و از دست مى رفت .
اسلاید 20 :
ب ) و الله الذى اءرسل الرياح فتثير سحابا فسقناه الى بلد ميت .
كه در اين آيه واژه ((تثير)) به ((سوق مى دهد)) تفسير شده است و بدين گونه معناى بديعى كه دليل اعجاز قرآن كريم است از بين رفته ، و آن اين است كه ((تثير)) از ((اثاره )) است ؛ يعنى تهييج و تحريك ؛ مانند تحريك غبار و دود. اين موضوع ، مبداء كار تبخير و باران سازى است ، چون تبخير از حرارت مركزى و حرارت جوى و باد حاصل مى شود؛ يعنى در تبخير اين سه عامل لازم است . سپس بادها بخارها را حمل مى كنند تا آنجا كه خدا بخواهد. اين معنا براى اين آيه اخيرا آشكار شده است .
ج ) و فرعون ذى الاوتاد
مفسران ((اءوتاد)) را به كثرت لشكر معنا كرده اند، يا چهار ميخ كه فرعون مردم را با آن شكنجه مى كرده است ، ولى اكنون روشن شده كه منظور از آن همين اهرام است كه شبيه كوه هستند و قرآن از كوه ها به عنوان ((اوتاد)) ياد كرده است : الم نجعل الارض مهادا و الجبال اءوتاد.
د) والارض بعد ذلك دحاها
بعضى از مفسران ((دحو)) را به ((گسترش )) معنا كرده اند؛ كه اگر چنين معنا شود، مفهوم اصلى ((دحو)) كه همانا گرد غير كامل است (مانند گِردى تخم مرغ ) علاوه بر حركت به دور خود، از بين مى رود. مردم منطقه ((صعيد)) كه ريشه بسيارى از آنان عرب است نيز، به تخم مرغ ((دحو)) يا ((دحى )) يا ((دح )) مى گويند.
