پاورپوینت معرفی شاخص های علم سنجی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

معرفی شاخص های علم سنجی

اسلاید 2 :

به نام او

اسلاید 3 :

چه خواهیم گفت؟
تعریف علم سنجی
معرفی شاخص های علم سنجی
شاخص های سنتی
شاخص های جدید
شاخص های خاص و بومی
آسیب شناسی علم سنجی و شاخص های آن

اسلاید 4 :

علم سنجی چیست؟
مطالعه اندازه گیری پیشرفت های علم و فناوری (اگه و روسو، 1990).
دانش اندازه گیری علم (بوکشتاین، 1995).
یافته های پژوهشی در مورد جنبه های کمّی و ویژگی های علم (انتشارات الزویر).
مطالعه کمّی و ریاضی علم و فناوری (دیوداتو، 1994).
بررسی جنبه های کمّی علم به عنوان یک رشته یا یک فعالیت اقتصادی (تیگ- ساتکلیف، 1992).

اسلاید 5 :

علم سنجی در یک کلام
علم سنجی عبارت است از تجزیه و تحلیل کمّی و تا حد امکان کیفی فرایند تولید، توزیع واستفاده از اطلاعات علمی و عوامل مؤثر بر آن

به منظور:
برنامه ریزی، سیاست گذاری و آینده نگری علمی و پژوهشی در ابعاد فردی، گروهی، سازمانی، ملی و بین المللی.

اسلاید 6 :

معرفی شاخص های علم سنجی
شاخص های سنتی علم سنجی
شاخص های جدید علم سنجی
شاخص های خاص و بومی

اسلاید 7 :

1. شاخص های سنتی علم سنجی
شاخص های سنتی علم سنجی که بیشتر به شاخص های تحلیل استنادی معروف هستند، عبارتند از:
ضریب تأثیر مجلات (Journal Impact Factor= JIF)،
ضریب تأثیر رشته (Discipline Impact Factor= DIF)،
شاخص فوریت (Immediacy Index)
نیم عمر متون یا کهنگی متون (Literature Obsolescence).

اسلاید 8 :

ضریب تأثیر مجلات (IF)
یکی از رایج ترین شاخص های سنتی تحلیل استنادی و علم سنجی است که با عناوین دیگری هم شناخته می شود:
ضریب تأثیر مجلات (Journal Impact Factor)،
نفوذ مجلات (Journal Influence)،
نرخ استناد (Citation Rate)،
تأثیر (Impact)
نخستین بار توسط گارفیلد (1955) برای مطالعه میزان تأثیرگذاری یک مجله در رابطه با مجلات دیگر و شاخص اندازه گیری انتشارات علمی مطرح شد.
اما استفاده از اصطلاح ضریب تأثیر برای نخستین بار برای کمّی سازی انتشارات نمایه استنادی علوم (Sciences Citation Index = SCI) در سال 1963 صورت گرفت.
یادآوری: نمایه مذکور یکی از مهم ترین تولیدات مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) است.

اسلاید 9 :

دلایل استفاده از ضریب تأثیر
مدیریت مجلات: در ابتدا تنها برای مدیریت مجلات و تصمیم گیری در خصوص ورود فهرست مندرجات مجلات معتبر در فهرست مندرجات جاری (Current Content) طراحی شده بود نه برای سنجش اعتبار تمامی آثار انتشاراتی، پژوهشی و پدیدآورندگان آنها.
مطالعه میزان تأثیرگذاری یک مجله در رابطه با مجلات دیگر،
کمّی سازی انتشارات نمایه استنادی علوم (SCI)،
امروزه از این شاخص در موارد مختلفی مانند رتبه بندی و ارزیابی کشورها، دانشگاهها و دانشمندان هم استفاده می شود.
یکی از دلایل استفاده از این شاخص، دسترس پذیری آسان داده های مورد نیاز برای محاسبات مربوط به آن است.

اسلاید 10 :

نحوه محاسبه ضریب تأثیر
ضریب تأثیر نسبت بین تعداد استنادهای دریافتی به مقالات انتشار یافته در طول یک دوره زمانی خاص است.
گارفیلد این دوره زمانی را دو سال در نظر گرفته است.
چرا که تجربه نشان داده است که حدود 20% از کل مراجع (رفرنس ها) به انتشارات دو سال قبل صورت می گیرد.

اسلاید 11 :

مثال
اگر به مقالات منتشره در مجله فصلنامه کتاب، 192 استناد در سال 1389، و 198 استناد در سال 1390صورت گرفته باشد،
و تعداد مقالات منتشره در این مجله در سال اول 19 و در سال دوم 20 مقاله باشد،
ضریب تأثیر آن طبق فرمول فوق، 10 خواهد بود (390 بخش بر 39).
بدین ترتیب، رتبه بندی مجلات بر اساس ضریب تأثیر آن ها صورت می گیرد.
یعنی هر چه ضریب تأثیر یک مجله بیشتر باشد، میزان تأثیرگذاری و استفاده از آن در مرتبه بالاتری قرار می­گیرد.

اسلاید 12 :

ضریب تأثیر رشته (DIF)
ضریب تأثیر رشته توسط هیرست (Hirst) در سال 1978 معرفی شد.
هدف آن: مطالعه اهمیت مجلات هسته در یک رشته علمی
در این روش تعداد اندکی از مجلات که ضریب تأثیر بالایی در یک رشته دارند، شناسایی می­شوند.
در واقع اندازه گیری تعداد دفعاتی است که یک مقاله در یک مجله از مقالات هسته مورد نظر مورد استناد قرار می گیرد.

اسلاید 13 :

نحوه محاسبه ضریب تأثیر رشته
روش محاسبه آن شبیه به محاسبه ضریب تأثیر مجلات است.
در این روش هم معمولاً یک دوره دو ساله در نظر گرفته می­شود.
در سنجش این ضریب:
ابتدا تعدادی از مجلاتی که اهمیت آن­ها در رشته شناخته شده است، انتخاب می­شوند.
سپس مجلات دیگر در همین حوزه را که اهمیت و اعتبار آن­ها روشن نیست به این تعداد می افزایند.
درمرحله سوم، ضریب تأثیر رشته این دو گروه از مجلات به منظور تعیین مجلات هسته محاسبه می­شوند.

اسلاید 14 :

فرمول ضریب تأثیر رشته

اسلاید 15 :

مثال
اگر مجله (الف) در دو سال متوالی، تعداد 20 مقاله منتشر کرده باشد که به این 20 مقاله، در این دوره زمانی 15 استناد تعلق گرفته باشد،
و مجله (ب) هم در دو سال متوالی، 20 مقاله منتشر کرده باشد اما در این دوره زمانی 50 استناد به مقالات آن تعلق گرفته باشد،
و مجله (ج)، 240 مقاله را منتشر کرده باشد که در این بازه زمانی تعداد 300 استناد به آن ها صورت گرفته باشد،
ضریب تأثیر رشته این سه مجله در دوره زمانی مذکور به ترتیب زیر خواهد بود:
مجله الف) 75/0= 20÷ 15
مجله ب) 5/2= 20÷ 50
مجله ج) 25/1= 240÷ 300

اسلاید 16 :

شاخص فوریت
شاخص فوریت به منظور تعیین سرعت استناد مقالات یک مجله و با روشی شبیه ضریب تأثیر مجلات محاسبه می­شود:

اسلاید 17 :

مثال
اگر تعداد 100 استناد به مقالات فصلنامه کتاب صورت گرفته باشد،
و تعداد مقالات منتشره آن در همان سال 20 مقاله باشد،
شاخص فوریت این مجله 5 می­شود.
شاخص فوریت از شاخص­های ویژه استناد است که نشریه گزارش­های استنادی مجلات(JCR) به طور منظم آن را منتشر می­کند.
از آن­جایی که برخی از شرایط فنی نظیر تأخیر در انتشار، فراوانی انتشار، سرعت فهرست کردن و . بر اهمیت و ارزش این شاخص اثر می­گذارند، اهمیت آن به طور معناداری از ضریب تأثیر مجلات کم­تر است.

اسلاید 18 :

شاخص نیم عمر یا قاعده کهنگی متون
شاخص نیم عمر، نقش زمان را در بهره­وری از اطلاعات روشن می­کند.
نشان می­دهد که با گذشت زمان از میزان سودمندی مقالات و کتابها کم می­شود.
یادآوری: در فیزیک هسته­ای مفهوم نیم­ عمر به مدت زمان زوال نیمی از ماده رادیواکتیو اطلاق می­شود.
با وام­گیری از علم فیزیک، منظور از نیم عمر متون علمی:
مدت زمانی است که در خلال آن نیمی از متون استنادکننده به متون علمی مورد استناد در حوزه­های علمی مورد نظر منتشر شده است.

اسلاید 19 :

شاخص نیم عمر یا قاعده کهنگی متون (ادامه)
به عبارت دیگر، نیم عمر عبارت است از مدت زمانی که در طول آن نصف ارجاعات یک مجله منتشر شده­اند.
مطالعات نشان می­دهد که نیمی از ازجاعات (استنادها) مقالات تازه چاپ شده در دو سال اخیر، به نوشته­های همان سال برمی­گردد.
بعد از مدت ده یا پانزده سال (بسته به موضوع) مقالات رشته­های مختلف، سودمندی خود را به عنوان منبع مورد استناد از دست می­دهند.
با کمک مطالعات کهنگی، نیم عمر استنادها محاسبه می­شود:
علوم که بیشتر جنبه نظری دارند (مانند ریاضیات) دارای نیم عمر طولانی
و علومی که به مباحث نوین، روزآمدی و فناوری وابستگی دارند (مانند پزشکی) دارای نیم عمر کوتاهی هستند.
مطالعات کهنگی و نیم عمر در مدیریت مجموعه منابع اطلاعاتی و توسعه خدمات اطلاعاتی مناسب به کاربران کاربرد دارد.

اسلاید 20 :

شاخص های جدید
شاخص هرش
شاخص جی
شاخص وای
ارزش متیو