بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
روند توسعه در برزیل
اسلاید 3 :
چکیده
برزیل کنونی (در نخستین سال های دهه دوم قرن بیست و یکم)، به عنوان دهمین اقتصاد برتر جهان و دومین کشور جذب کننده سرمایه خارجی و نیز به عنوان یکی از اعضای نسل سوم کشورهای تازه صنعتی شده (NICs)، در مسیر توسعه و پیشرفت قرار گرفته است. یکی از مسائل اساسی برزیل، نسبت بین توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی، طی دهه های گذشته است.
این نسبت، به ویژه، از دهه 1960 که نظامیان، قدرت سیاسی را با کودتا به دست گرفته و برای مدت محدودی، رشد اقتصادی را با عنوان «معجزه برزیلی» به وجود آوردند، اهمیت زیادی پیدا می کند. روند توسعه پرفراز و نشیب برزیل، در جریان بحران بدهی ها در اواخر دهه 1970 و شکل گیری حکومت انتخابی دموکراتیک در نیمه دهه 1980، به همراه رشد و توسعه نسبتاً پایدار در دو دهه 1990 و 2000، نسبت بین دو عرصه توسعه سیاسی و اقتصادی را در این کشور دوچندان و قابل تأمل می کند.قصد گروه تحقیق نگاهی نسبتا متفاوت بر چگونگیه توسعه از لحاظ سیاسی و اقتصادی با تاکید بر تاثیرات متقابل این دو برهم است.
اسلاید 4 :
برزیل دهه نخست قرن بیست و یکم، در مقام یکی از کشورهای در حال رشد و توسعه موفق، دارای ویژگی ها و مختصاتی است که آن را قابل تأمل و بررسی می کند. برزیل به لحاظ داخلی، کشوری نسبتاً پرجمعیت با حدود 190 میلیون نفر، دارای درآمد سرانه بیش از 4000 دلار در سال، واجد همگرایی و یکپارچگی فرهنگی، دارای بازار داخلی گسترده و نیز صادرکننده محصولات کشاورزی و صنعتی می باشد. این کشور از نظر منطقه ای، بزرگترین و پرجمعیت ترین کشور آمریکای لاتین، دومین دارنده ذخایر نفت در این منطقه پس از ونزوئلا، دارنده بزرگ ترین تجارت بین المللی در منطقه و عضو پیمان های مرکوسور، اوناسور، بریکس، جی15 و جی20 است. به علاوه، از لحاظ بین المللی، پنجمین کشور بزرگ و پرجمعیت جهان، دهمین اقتصاد بزرگ دنیا، دومین جذب کننده سرمایه خارجی و یکی از قدرت های اقتصادی در حال مطرح شدن در عرصه بین المللی می باشد. برزیل از آغاز روند رشد تاکنون، فرایند رشد و توسعه پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. این کشور در سال 1822 به استقلال رسید.
اسلاید 5 :
توسعه برزیل مانند سایر کشورهای جهان سوم، عمدتاً پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد.
برزیل، طی دوره حدود 65 ساله پس از جنگ جهانی دوم، یعنی از 1945 تا 2011، سه مرحله تاریخی مهم را در روند توسعه خود، پشت سر گذاشته است، این کشور از 1964 ـ 1945، دارای روند رشد و توسعه اقتصادی نامناسبی بوده و به رغم وجود حکومت انتخابی ریاست جمهوری، از وضعیت ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی قابل قبولی برخوردار نبود.
دوره موسوم به «معجزه اقتصادی» از 1968 تا 1973 و دوره مشهور «بحران بدهی ها» از 1979 تا 1985. این کشور با پایان حکومت ژنرال ها، از 1985 تا 2011 به مدت حدود 25 سال، رشد اقتصادی نسبتاً پایداری را تجربه کرده و روند دموکراتیزاسیون نیز در آن پیشرفت داشته، همچنین ثبات سیاسی به طور نسبی برقرار شده است.
اسلاید 6 :
1. روند توسعه و دموکراسی در برزیل
چند تحول مهم، مسیر توسعه اقتصادی و سیاسی برزیل را دگرگون کرد: استقلال (1822)، جایگزینی امپراتوری به وسیله جمهوری کلاسیک (1888)، انقلاب (1930)، فروپاشی دموکراسی توده ای (1964 ـ 1955)، رشد یک رژیم اقتدارگرای بوروکراتیک با اقتدار عالیه نیروهای نظامی (1981 ـ 1964) و در نهایت گذار به دموکراسی (1985) و تحکیم یک رژیم دموکراتیک (2011 ـ 1994) (مونترو، 2009: 11). این موارد، نقاط عطفی در تاریخ برزیل هستند که بر مسیر و جهت گیری توسعه اقتصادی و سیاسی این کشور، تاثیر بسزایی داشته اند.
اسلاید 7 :
روند رشد و توسعه اقتصادی در دوره نظامیان
برزیل پس از جنگ جهانی دوم، با داشتن ثروت طبیعی مناسب، ولی سطح درآمد بسیار پایین مردم، به صورت کشوری نامتعادل و پر از تناقضات اجتماعی و اقتصادی معرفی شده است. ایده صنعتی سازی و توسعه اقتصادی، به عنوان استراتژی حکومتی و به طور رسمی، در دوران دیکتاتوری رئیس جمهور پوپولیست، گتولیووارگاس (1955 ـ 1951، 1945 ـ 1930) مطرح شد.
در این برهه زمانی، تلاش های دولت مردان طی سال های 1964 ـ 1955، به رشد سریع ولی ناپایدار، از همراه با افزایش همراه بود. شاهد صنعتی شدن بیشتر، اصلاحات گسترده کشاورزی، کاهش نرخ تورم و تقویت بخش صنعتی با مشارکت سرمایه خارجی هستیم که در کوتاه مدت موجب انباشت سرمایه با مشارکت خارجی شد. در ادامه این روند و در دوران گولارت (64-ـ1961)، توسعه صنعتی، اصلاحات کشاورزی، تقویت بخش صنعتی، انبساط سیاست پولی و مالی و افزایش تورم تا مرز 90 درصد، به صورت هم زمان وجود داشتند.
اسلاید 8 :
در دوران نظامیان، چهار مرحله متمایز از هم قابل تمییز هستند: نخست، مرحله انتقالی و گذار اقتصادی و تثبیت حاکمیت نظامیان (1968 – 1964) که حدود 4 سال طول کشید. دوم، مرحله مشهور به رشد و معجزه اقتصادی در حکومت نظامیان قشری و رادیکال (1973 – 1968) که حدود 5 سال به طول انجامید. مرحله سوم که مرحله افول اقتصادی است (1979 ـ 1974) و تقریبا 5 سال به درازا کشید و در نهایت، مرحله چهارم، مرحله بحران بدهی ها است که گذار آهسته و تدریجی به دموکراسی، همراه با نظامیان اصلاح طلب و دموکرات پیشه (1985 ـ 1979)، به مدت حدود 6 سال، بوده است. اما بر حسب اهمیت موضوع، در اینجا به دو مرحله متمایز معجزه اقتصادی و بحران بدهی ها در دوره نظامیان پرداخته می شود.
اسلاید 9 :
در این مرحله که نظامیان بر رأس قدرت قرار داشتند، با استفاده از برخی از ساز و کارها، اقتصاد این کشور شکوفا شد. مهم ترین شاخص های اقتصادی برزیل که نشان از رشد و شکوفایی دارد، در جدول (1) ارائه شده است.
اسلاید 10 :
جدول 1. مهم ترین شاخص های اقتصادی برزیل در دوران معجزه اقتصادی (1973 – 1968)
اسلاید 11 :
طی سال های معجزه (1973-1968)، شاخص های اقتصادی کنشی (تعاملی) شامل رشد تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه، ذخیره ارزی، و سرمایه گذاری خارجی، رشد اقتصادی برزیل به طور حیرت انگیزی روند صعودی در پیش گرفتند. در این دوره، میزان رشد تولید ناخالص داخلی برزیل، به رقم بی سابقه حدود 11 درصد رسید. همچنین، درآمد سرانه هر فرد، طی این دوران، بالغ بر 2000 دلار رشد که نسبت به دوره پیش از نظامیان (1964-1955) (1490 دلار)، نرخ بالاتری را نشان می دهد. به علاوه، میزان ذخیره ارزی هم به رقم بی سابقه 650 میلیون دلار رسید که باز هم نسبت به قبل با رقم 335 میلیون دلار، بیانگر نرخ بالاتری است.
اسلاید 12 :
حکومت نظامیان، در زمینه استراتژی اقتصادی، تلاش کرد تا صنعتی سازی را از طریق سرمایه خارجی توسعه دهد. در اواسط دهه 1960، منابع خصوصی وام دهی بین المللی، در دسترس حکومت ها قرار گرفت و نظامیان برزیلی توانستند وام های کلانی برای توسعه در اختیار گیرند. در عین حال که استقراض خارجی توانست پایین تر، با دستمزد کمتر، شرایط زندگی همچنان سخت و طاقت فرسا بود.
در فضای سرکوب شدید سیاسی در دهه های 1960 و 1970، صنعتی شدن با سرعت برق آسا و با حمایت دیوار بلندی از عوارض گمرکی پیشرفت کرد. از جمله شرایطی که موجب کامیابی توسعه گرایی شد، این بود که از نیمه دهه 1960 به بعد، الگوی توسعه در برزیل از جهت های مشخص و بسیار مهمی با الگوی سنتی جانشینی واردات تفاوت یافت.
اسلاید 13 :
به ظاهر، تقدیر تاریخی برزیل بود که تجربه رشد و توسعه اقتصادی، بدون توسعه سیاسی و با سلطه سرکوبگرانه نظامیان، زمان زیادی نپاید و دوره کوتاه معجزه اقتصادی به زودی به پایان برسد. بحران نفتی سال 1979 و در پی آن، اختلال در ورود سرمایه خارجی، منجر به یک بحران شدید در تعادل پرداخت ها شد. در دهه 1980، نرخ های بالای سود، موجب شد که ملت های پیرامونی، الگوی توسعه بدهکارانه را کنار بگذارند. حکومت برزیل نیز با تعرفه ای کردن صادرات و کاهش ارزش پول خود نسبت به دلار، به این امر واکنش نشان داد.
در این سال های بحران دهی، برزیل به عنوان دومین کشور بدهکار دنیا در ردیف اقتصادهای به شدت راکد و منفعل قرار گرفت. اقتصاد برزیل، در این مرحله تاریخی، مسیر و روند تنزلی را پیمود، به گونه ای که به «دهه از دست رفته» مشهور شد؛ یعنی دهه ای که اقتصاد برزیل فروپاشید و دچار رکود و فرسایش شد.
اسلاید 14 :
جدول 1. مهم ترین شاخص های اقتصادی برزیل در دوران بحران بدهی
اسلاید 15 :
2-1. چگونگی توسعه سیاسی در دوره حکومت نظامیان
در حقیقت، تجربه دموکراسی توده ای در مارس 1964، زمانی که نیروهای نظامی، گولارت را کنار زدند و بیست و یک سال رژیم اقتدارگرایی را بنیان نهادند، پایان یافت. طبق یک نظر، رژیم جدید، سرآغاز الگوهای نظام نوینی شد که اغلب آن را نظام اقتدارگرای بوروکراتیک می نامند (مونترو، 2009: 19).
قدرت در دوران رژیم نظامی، میل به تراکم و تجمع داشت. به دیگر سخن، ویژگی قدرت در حکومت نظامیان برزیل، حالت انباشتی داشت و توزیع قدرت که یکی از وجوه دموکراتیزاسیون است، روندی نامناسب و نامتعادل پیدا کرده بود. از دید نظامیان، کل فرآیند دموکراتیزاسیون، فرایندی غیرطبیعی و مخالف راهبرد آنان بود. در نتیجه، می توان گفت نظامیان برزیل، دموکراسی را در پیش پای رژیم اقتدارگرای بوروکراتیک ذبح کردند.
اسلاید 16 :
البته دوره حکومت نظامیان، خود، به دو مرحله نسبتاً متمایز نظامیان تندرو و معتدل، تقسیم می شود که شرح تشابهات و تفاوت های سیاست ورزی در آنها، به تفکیک، بیان می شود.
الف. مرحله حکومت نظامیان تندرو و رادیکال: نظامیان قشری و رادیکالی که از 964 تا 1973 حکومت کردند، اجازه هیچ نوع فعالیتی را به شهروندان نمی دادند. در این مرحله، وضعیت سیاسی کشور به شدت بی ثبات بود و احزاب سیاسی نیز درونی و سازمانی بوده و رقابتی بین آنها وجود نداشت.
برپایی تظاهرات و نشست ها، در قالب جنبش ها و مشارکت های مردمی، در حکومت نظامی و کودتایی برزیل، غالباً سرکوب میشدند و مشارکت، بیشتر جنبه سازمان یافته غیررسمی داشت.
اسلاید 17 :
ب. مرحله حکومت نظامیان معتدل: گروه دوم از حکمرانان نظامی، اصلاح طلبانی بودند که از سال 1974 و با آمدن ژنرال گیزل، قدرت و حکومت را به دست گرفتند که این روند با فیگریدو تداوم یافت. علاوه بر وجود مبارزه نفس گیر بین دولت و جامعه، مبارزه برای قبضه قدرت در میان خود نظامیان هم بخش دیگری از عرصه سیاست و حکومت در برزیل بود.
در نتیجه، توسعه سیاسی در وره حکومت نظامیان در برزیل، روند پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. انسداد سیاسی در مرحله نخست نظامیان رادیکال، روند توسعه سیاسی را به شدت مختل کرد و سیاست ورزی هم عمدتاً در سطح دولت و نیز مبارزه سیاسی در سطح ایالت ها جریان داشت.
اسلاید 18 :
1-2-1. توسعه و دموکراسی در دوره حکومت انتخابی
در سه دهه گذشته، برزیل گذارهای عمیقی را در استراتژی های توسعه اقتصادی و سیاسی تجربه کرد؛ گذارهایی که اساساً بنیاد روابط بین دولت، بازار و جامعه را تغییر داد. ترکیب بی سابقه اصلاحات اقتصادی بحث برانگیز و جهت گیریِ بازاریِ رقابت آمیز در برزیل، با فرایندهای تکان دهنده و تعارض آمیز گذار دموکراتیک مصادف بود.
اسلاید 19 :
مشکلات برزیلِ معاصر از کشمکش های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نشئت می گیرد که از طرح ریزی، موفقیت و همزیستی چهار مدل توسعه بر می آید که عبارتند از: 1ـ مدل صادرات واردات؛ 2ـ مدل جایگزینی واردات؛ 3ـ مدل توسعه اقتصادی هم بسته؛ 4ـ مدل سوسیالیستی (تاوالارو، 2008: 122). برخی از محققان هم به ناسازگاری میان ویژگی دموکراتیک نهادهای سیاسی از یک سو و رشد سریع اقتصادی از سوی دیگر اشاره می کنند. برای نمونه، ساموئل هانتینگتون خاطرنشان می کند که ارتباط میان رشد اقتصادی و دموکراسی همیشه و همه جا یک ارتباط خطی نیست و یک کشور نمی تواند بدون دارابودن منابع سرشار اقتصادی، در راه دموکراسی گام بردارد و یا برعکس.
آمارتیا سن نیز در کتابش با عنوان «توسعه، به مثابه آزادی» عنوان می کند که هدف توسعه، چیزی جز دستیابی به انواع آزادی ها شامل برخورداری از امکانات و تسهیلات اقتصادی، فرصت های اجتماعی، آزادی های سیاسی، نظام حمایتی و تضمین شفافیت (سن، 1389: 29) نیست.
اسلاید 20 :
2. روند رشد و توسعه اقتصادی در دوره حکومت انتخابی
آغاز دوره حکومت انتخابی، اگرچه مصادف با برکناری نظامیان در سال 1985 است، اما به نظر می رسد دوران خوزه سارنی (1990 ـ 1985)، فرناندو کولوردی ملّو (1992 ـ 1990) و ایتامار فرانکو (1994 ـ 1992)، یک مرحله انتقالی به شمار می آید و از این رو، می توان سال پایه حکومت انتخابی برای بررسی و تحلیل را 1994 در نظر گرفت. با این وجود، توضیحات مختصر این مرحله انتقالی نیز در ادامه مطرح می شود.
