پاورپوینت "شپشک ها "

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 2 :

"شپشك ها "

اسلاید 3 :

"شپشك ها "

شپشكها حشرات كوچكي هستند با دگرديسي ناقص كه با خرطوم خود از شيره گياهي استفاده كرده و موجب ضعف گياه و گاهي باعث از بين رفتن آنها ميشوند.

شپشكها نيز مانند شته ها 6 پا دارند. شتهها از برگ و گياه تغذيه ميكنند، در حاليكه شپشكها از غير گياه هم تغذيه ميكنند. شتهها حركت تند دارند، اما كلوني شپشكها چسبيده به هم است و حركت بسيار آهستهاي دارند. مبارزه با شپشكها به دليل وجود سپر سختي كه دارند، مشكل تر از شتههاست.

انواع مختلف شپشكهاي نباتي از حيث شكل ظاهري اختلاف زيادي با هم دارند كه به دو دسته سپردار و بدون سپر تقسيم ميشوند:

اسلاید 4 :

الف) شپشكهاي سپردار: 

در نوع سپردار حشره در زير سپر مخصوص به سر برده و روي نباتات ثابت شده و از شيره گياهي تغذيه ميكنند و فقط پورههاي آن در اوايل زندگي از زير سپر مادر بيرون آمده و در نقاط ديگر ثابت ميگردند و شروع به خسارت ميكنند، مانند: شپشك واوي نارون

اسلاید 5 :

سپردار قهوه ای :

Chrysomphalus dictyospermi

این حشره از مهمترین آفات مرکبات در ایران است و علاوه بر انواع مرکبات به عده زیادی از گیاهان همیشه سبز از جمله چای ، شمشاد ، نخل ، برگ نو و حتی توت هم خسارت وارد می کنند.با توجه به سابقه درختان شمشاد در شمال ایران ، به نظر می رسد که این آفت از قرن ها پیش در ایران وجود  داشته است. این آفت همراه با میوه و نهال های مرکبات به سایر نقاط کشور از جمله به تهران نیز راه یافته است . ولی فقط در گل خانه ها توانسته است مستقر گردد و در  محیط آزاد ظاهراً به دلیل خشکی هوا و کمبود رطوبت نسبی نمی تواند بطور مدام فعال باشد.در سواحل دریای خزر این حشره در اکثر مناطق حتی گرگان دیده می شود.

اسلاید 6 :

مشخصات و بیولوژی :

سپر حشره ماده کامل ، بقطر 2 میلی متر ، مدور و در وسط کمی برجسته است ، رنگ سپر قهوه ای و در حاشیه خاکستری به نظر می رسد.

جلد لاروی مرکزی و به رنگ قهوه ای روشن است.سپر پوره ها تیره تیره به نظر می رسند.سپر حشرات کوچک ، بیضی شکل و جلد لاروی کناریست ، حشره ماده کامل زرد رنگ و گلابی شکل است . L1 و L2 کاملاً مشخص و در قسمت خارج دارای یک دندانه کوچک می باشند.بین L1 ها و نیز بین L2L1 دو شانه نسبتاً بلند و با دندانه های مشخص دیده می شود.پارافیز ها به تعداد پنج جفت کیتینی و کشیده می باشند. روی L2 و  L4زائده های برگی شکل و دندانه دار به تعداد دو جفت در هر طرف دیده می شود.غده شاخکی در انتها دارای یک فرورفتگی است و یک موی حسی نسبتاً بلند در کنار آن دیده می شود.

اسلاید 7 :

معمولاً این حشره از نظر مشابهت ممکن است با سپردار زرد یا قرمز اشتباه شود.ولی فرم گلابی شکل بدن حشره ماده در مقایسه با فرم قلوه ای شکل گونه های فوق الذکر تشخیص را آسان می سازد.سپردار قهوه ای مرکبات زمستان را به صورت پوره های سن 1 و 2 به سر میبرد.حشرات ماده  در بهار به فعالیت خود ادامه داده  و در اردیبهشت ماه شروع به تخم ریزی می کنند.گفته می شود این آفت هم به صورت پارتنوژنز و هم به صورت دو جنسی تولید مثل میکند.هر حشره ماده ممکن است تا 200 تخم بگذارد.تخم ها نارنجی رنگ ، کشیده و بطور مجتمع در زیر سپر حشره ماده دیده می شود.دوره انکوباسیون نسبتاً کوتاه و بندرت از یک یا دو روز تجاوز میکند.پوره ها زرد  روشن ، پولک مانند و بیضی کشیده هستند که دارای شاخک وسه جفت پا می باشند.به علاوه سطح بدن آنها از موهای پراکنده پوشیده شده است.این حشرات پس از خروج از تخم در جستجوی محل مناسب برای تغذیه در سطح میوه و برگ حرکت میکنند و در اولین فرصت خرطوم خود را در نسج برگ فرو کرده و برای همیشه ثابت می مانند.

اسلاید 8 :

پورها در این مرحله به سادگی به وسیله جریان هوا و یا به وسیله چسبیدن به بدن پرندگان و احیاناً حشرات گرده افشان بر روی درختان دیگر انتقال پیدا می کنند و گاهی به مسافت های خیلی دور برده می شوند.بدیهی است که میوه های آلوده ، پیوندک و نهال های پیوندی نیز در انتشار این آفت اثر قابل توجهی دارند.سپردار قهوهای مرکبات بیشتر بر روی برگ و میوه تمرکز دارد ولی روی سرشاخه ها و تنه به ندرت دیده می شود.در شرایط شمال ایران دوره زندگی یک نسل از این آفت 65 تا 70 روز است و قادر است 3 تا 4 نسل ایجاد کند.عمده خسارت این آفت مربوط به نسل های دوم و سوم می باشد.سپردار قهوه ای مرکبات نسبت به کمبود رطوبت و سرما به شدت حساس است و به همین لحاظ به ندرت در خارج از مناطق نیمه  گرمسیری مرطوب می تواند بطور طبیعی زندگی کند.

اسلاید 9 :

دشمنان طبیعی :

کفشدوزک نقاب دار دولکه ای Chilocorus bipustulatus  از پرداتور های مفید و موثر در کاهش جمعیت این آفت می باشند.حشرات کامل این کفشدوزک به فراوانی از حالات مختلف سپردار قهوه ای و سایر سپردار ها تغذیه می کنند.

در بین حشرات انگل ، زنبور های خانواده  Eulophidae از اهمیت قابل توجه ای برخوردارند.  Aphythis chrysomphali   ، به خصوص زیر گونه mazandranica    در کنترل جمعیت این آفت بسیار موثراند.بغیر از گونه مذکور A.maculicornis   ، Prospaltella  ، Aspidiotiphagus citrina   در تقلیل جمعیت این آفت دارای اهمیت قابل توجه ای می باشند.بعلاوه Fusuriume juruanum    از میکروارگانیسم هایی است که این حشزه را پارازیته می کند.گونه دیگری که در غرب هندوستان و ایالات متحده آمریکا و بعضی دیگر از مناطق دنیا انتشار دارد Selenaspidus aticulatus می باشد که به سپردار قهوه ای بسیار شباهت دارد.در این گونه سر سینه از شکم به نحوه بارزی جداست.گفته می شود که منشاء آن از آفریقا بوده است .این گونه در ایران وجود ندارد.

اسلاید 10 :

کنترل شیمیایی:

مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد که شپشک در مرحله  Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.

1) آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20%  به نسبت 2 در هزار

2) اتیون  EC47% به نسبت 1/5 درهزار

3) اتریمفوس(اکامت) EC50%  به نسبت 1در هزار

4) کلرپیریفوس(دورسبان)  EC40.8% به نسبت 1/5- 1 درهزار

5) روغن امولسیون شونده  O 80% به نسبت 0.5 درصد

مبارزه زمستانه: این مبارزه اغلب در مورد گونههایی عمل میشود که حشره به صورت پوره و یا حشره کامل میباشد. این روش در مورد شپشکهای زیر خانواده Lecaninae  که دارای بدن بدون محافظ میباشند خیلی مؤثر است (مانند شپشک سیاه زیتون). سمپاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغنپاشی سموم روغنی Volkپس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام میشود (روغنهای زمستانه دارای هیدروکربن اشباع کمتری هستند).

اسلاید 11 :

سپردار واوی :

زیست شناسی

سپردار واوی سیب زمستان را به صورت تخمهای سفید رنگ شکری به تعدادی در حدود 100 عدد در زیر سپر ماده میگذراند. تخمها دارای دیاپوز اجباری میباشند. پورهها در شرایط کرج در اواسط اردیبهشت ماه بیرون میآیند و به خوبی روی تنه درختان میزبان حرکت میکنند و به سهولت توسط باد جابجا میشوند. پس از پیدا کردن محل مناسب بلافاصله تغییر جلد میدهند. پاها و شاخکها را از دست داده و ثابت میشوند. در این موقع در اطراف بدن حشره رشتههای مجعد مومی شبیه به پنبه مشاهده میشود که به مرور متراکم شده و به صورت هالهای اطراف بدن حشره را میگیرد.

اسلاید 12 :

پوره سن 2 پس از 15 تا 20 روز تغذیه تغییر جلد میدهد و در این حالت حشره نر تبدیل به شفیره میشود و کمی بعد حشره کامل بالدار زیر سپر خارج میشود. پورههای نسل دوم این آفت در اواسط مرداد ماه مشاهده میشوند. سپردار واوی سیب دارای دو نسل میباشد. طبق نظر برخی محققین در نواحی گرمسیر اصفهان نسل سومی از این حشره مشاهده میشود.

اسلاید 13 :

کنترل:

1- Fiscus = (physcus) testaceus

2- Aphlinidae

علاوه بر تعداد زیادی از کفشدوزکها، زنبورهای پرازیتوئید فوق از خانواده Aphelinidae زمستان را به صورت لارو در داخل بدن حشره ماده میگذرانند و در بهار موقعی که پورهها شروع به تعویض جلد کردند این زنبورها خارج شده و در بدن پورههای سن دوم شروع به تخمریزی میکنند.

3- Hemisarcoptes malus (Acari: Hemisarcoptidae) کنه فوق پرداتور تخم شپشک واوی سیب بوده و خود و پورههایش از تخم این حشره تغذیه میکنند. زمستان به صورت ماده بالغ در بین تودههای تخم در زیر سپرهای این حشره سپری میکنند

اسلاید 14 :

کنترل شیمیایی:

مبارزه شیمیایی باید زمانی باشد که شپشک در مرحله Crawler باشد و 75% پورههای از زیر سپر خارج شده باشند.

1. آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2در هزار

2. اتیون EC47% و 1.5 درهزار

3. اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار

4. کلرپیریفوس(دورسبان) EC40.8% و1.5- 1 درهزار

5. روغن امولسیون شونده O 80% و 5/. درصد

سمپاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغنپاشی (سموم روغنی volk) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام میشود (روغنهای زمستانه دارای هیدروکربن اشباع کمتری هستند).

اسلاید 15 :

ب) شپشكها بدون سپر:

اين شپشكها آزاد بوده و بدنشان يا سخت است و يا اينكه از گرد يا الياف و يا قشر كم و بيش سختي از مواد مومي پوشيده شده است.

اين شپشكها بخصوص در سنين اول و دوم پورگي كم و بيش ميتوانند حركت كنند. اندازه، رنگ و شكل انواع مختلف اين شپشكها با هم اختلاف زيادي دارند. ماده بعضي از انواع شپشكها توده الياف مومي سفيد كم و بيش بزرگي به شكل كيسه با توده پنبهاي مانند در انتهاي شكم خود ترشح كرده و تخمهاي خود را در داخل الياف مزبور ميگذارند، مانند: شپشك استراليايي.

اسلاید 16 :

بالشتک مرکبات Pulvinaria auranti

در حال حاضر یکی از آفات درجه اول ومهم باغات مرکبات شمال کشور می باشد که در دهه اخیر جای سپردار قهوه ای و دیگر شپشکها را اشغال نموده است . این آفت روی برگ وسرشاخه ها و به ندرت روی میوه ها مستقر می شود و با تغذیه از شیره گیاهی وترشح عسلک فراوان سبب ایجاد دوده روی برگها ، سرشاخه ها ومیوه ها شده و با کاهش سطح فتوسنتز ( در اثر ایجاد دوده ) درختان ضعیف ، میوه ها ریز و دوده ای و از بازار پسندی می افتند.

اسلاید 17 :

زیست شناسی 

تخم این آفت بیضی شکل به رنگ زرد لیموئی براق و48 ساعت قبل از تفریخ به رنگ قهوه ای در می آید . پوره های سن 1 در ابتدای تفریخ برنگ زرد لیموئی می باشند ، چشمهای قرمز رنگی دارند و یکی از مهمترین مشخصه پوره های سن 1 دو موی بلند در قسمت مخرج که پس از 4-3 روز قطع می شود . 48-24 ساعت طول می کشد تا در سطح زیرین یا روئی برگ مستقر شوند . پس از قطع شدن موهای مخرجی یک سپر نازک مومی شکل روی بدن حشره تشکیل که مقداری پر رنگ تر دیده می شود . پوره سن 1 کامل، بدنی تخت کتابی و نازک دارد . ولی در پوره سن 2 در سطح پشتی بدن کم کم یک خط قهوه ای شروع به تشکیل شدن می کند . نقطه شروع خط قهوه ای از قسمت سر حشره و دو مجرای تنفسی می باشد. 

طول دوره زندگی پوره سن 2 حدود 11 روز بوده و فرم زمستانگذرانی حشره نیز بصورت پوره سن 2 می باشد که مقاومت بیشتری به شرایط نامساعد جوی دارد . در پوره سن 3 خط قهوه ای کاملاً پر رنگ و مشخص و بدن حشره کاملاً محدب می شود . در این حالت خط قهوه ای از قسمت سر و سینه شروع و تا قسمت مجرای شکم ادامه پیدا می کند .

اسلاید 18 :

پوره های سن 3 نسبت به شرایط محیط حساس هستند و در این صورت به قسمت های دیگر می توانند جابجا شوند . حشره نر از سن 2 تبدیل به پیش شفیره می شود . بدن حشره در زیر پوشش مومی نازک جمع شده و حدود 8-7 روز طول می کشد تا رنگ بدن حشره تغییر کرده و دو موی بلند از قسمت انتهای بدن خارج و یک روز پس از آن حشره نر خارج می شود . حشره نر خارج شده 2 روز عمر کرده وتغذیه ای ندارد

حشره کامل علاوه بر خط قهوه ای، نقاط قهوه ای رنگ در اطراف بدن آن تشکیل می شود و بدن کاملا ًمحدب می گردد . پس از مدتی همزمان با شروع تخم ریزی ، روی تخمها را با ماده مومی سفید رنگی می پوشاند که در تراکم های بالا پس از تخم ریزی بستگی به میزبان و شرایط آب و هوائی دارد . تعداد تخم 650- 340 عدد بوده که کمترین روی کلمانتین و بیشترین روی نارنج میباشد. این آفت در مازندران 2 نسل دارد . البته شپشکها، دیاپوز اختیاری دارند که در شرایط مساعد ممکن است نسل سوم هم داشته باشند .

اسلاید 19 :

کنترل :

مهمترین دشمن طبیعی آن قارچ Verticilium lecani در اوایل خرداد و اوایل مهرماه می باشد که تا حدود50 % پوره های سن 2و3 بالشکها را پارازیته میکند. 

کفشدوزک کریپت ( لارو سن آخر وحشره کامل کفشدوزک ) عمدتا ً از محتویات کیسه تخم وپوره های متحرک تغذیه می کند . کفشدوزک نقاب دار دو لکه ای هم از دشمنان طبیعی این آفت بشمار می رود .

اسلاید 20 :

شپشک مومی مرکبات Ceroplastes sinensis Guerشپشک مومی مرکبات که به نام شپشک ستاره‎ای مرکبات نیز گفته می‎شود، در سال 1314 همراه با نهال‎های آلوده از فلسطین وارد رامسر شده و اولین بار در سال 1316 توسط کوثری ملاحظه گردیده است. این شپشک علاوه بر مرکبات روی عدهای دیگر از درختان و درختچه‏های زینتی مانند برگ بو، شمشاد رسمی، گل سرخ، به ژاپنی، ماگنولیا و هم‎چنین انار، گلابی، هلو، به، آلو و سیب نیز دیده شده است. شپشک مومی روی برگ‎ها اعم از سطح بالایی یا زیری و یا روی شاخه‏ها و حتی میوه‎ها ملاحظه می‎شود. ترشحات این آفت نیز باعث رشد قارچ دوده روی شاخه و برگ میزبان می‎گردد.

مناطق انتشار :

این شپشک در رامسر و بابلسر روی مرکبات و در رشت روی درختان به، دیده شده است و در واقع دامنه انتشار آن محدود و پون درختان میوه نیز می‎توانند میزبان این آفت قرار گیرند بایستی رعایت اصول قرنطینه داخلی را نمود، تا از انتقال آن به نواحی مرکزی و جنوبی کشور جلوگیری به عمل آید.