بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
انواع پرتوهای یونیزان
اسلاید 2 :
پرتوها میتوانند به صورت موج (Wave) یا ذره (Particle) ساطع شوند .
انواعی از پرتو که به صورت ذره از منبع خود ساطع می شوند شامل ذرات آلفا ، بتا و نوترون ها هستند .
انواعی که به صورت موج خود ساطع می شوند . شامل اشعه گاما ، اشعه ایکس و امواج الکترومغناطیس هستند
اسلاید 3 :
ذرات آلفا :
در بیشتر موارد ، رادیوایزوتوپ های سنگین با عدد اتمی بالای 82 ، مانند اورانیوم و پلوتونیوم منبع تولید ذرات آلفا هستند .
اسلاید 4 :
چون این ذرات اندازه بزرگ و بارالکتریکی قابل توجهی دارند ،سرعت حرکت آنها کم است و حداکثر فاصله ای که میتوانند از مبدا خود طی کنند بین 10 تا 18 سانتی متر می باشد .
این ذرات مقدار زیادی از انرژی را ، به سرعت ، در حجم کمی از بافت تخلیه می کنند . بنابراین در مواردی که یک منبع رادیواکتیو در داخل بدن ذره آلفا تولید کند یا ذرات آلفا از طریق بلع یا استنشاق وارد بدن شوند ، سبب آسیب قابل توجه در بافت های اطراف خود خواهند شد . بنابراین :
همچنان که خطر اصلی این نوع ذرات در صورت آلودگی داخلی متوجه انسان خواهد شد ،
خطرناک ترین
ذرات در آلودگی های داخلی به موارد رادیواکتیو نیز ذرات آلفا هستند .
اسلاید 5 :
ذرات آلفا حتی نمی توانند از یک لایه کاغذ یا لایه کراتینی سطح پوست عبور کنند . در حالی که ذرات آلفامی توانند از طریق استنشاق وارد ریه شده آسیب های جدی تری را برای فرد ؛ در پی داشته باشند .
اسلاید 6 :
ذرات بتا :
ذراتی باردار ولی سبک هستند که به همین دلیل می توانند با سرعت بیشتری حرکت کنند .
ذرات می توانند فاصله های چند متری را در هوا و فواصل کوتاهی را در بافت های بدن طی کنند . به طوری که عمق نفوذ آنها در لایه های پوست بدن ؛ حدود 8 میلی متر است سوختگی ناشی از آن می تواند شبیه سوختگی ناشی از گرما باشد.
ذرات بتا نیز مانند ذرات آلفا ، یک تهدید جدی محسوب می شوند که آلودگی داخلی با آن ها رخ داده باشد. چون انرژی این ذرات کمتر از انرژی ذرات آلفاست ، آسیب ناشی از آلودگی داخلی با آنها نیز کمتر از آلودگی داخلی با ذرات آلفاست . . اگر موادی که می توانند از خود ذره بتا ساط کنند به فاصله کمی بعد از تماس از روی پوست برداشته شوند ، نخواهند توانست آسیب های چندانی را بر جای بگذراند .
اسلاید 7 :
ذرات نوترون
نوترون ها فقط در زمان رخداد انفجارهای هسته ای جدی در
نیروگاههای هسته ای
شتاب دهنده ها (Accelerators)
و نیروگاه های ساخت سلاح
ساطع می شوند . نوترون ها از نظر الکتریکی خنثی بوده و بار الکتریکی ندارند . طیف انرژی ، سرعت و قدرت نفوذ نوترون ها بسیار متغیر است فاصله ای که این ذرات می توانند از منبع خود بگیرند حدود 900 متر است .
اسلاید 8 :
امواج گاما و ایکس
پرتوهای ایکس و گاما ، امواجی الکترومغناطیس هستند . پس چون ذره نیستند ، جرم و باری هم ندارند . سرعت حرکت این امواج برابر سرعت حرکت نور است .پرتوهای ایکس انرژی کمتری منتقل میکنند .در حین انفجارهای هسته ای و در جریان ریزش هسته ای ، پرتوهای گاما بسیار پر انرژی هستند و به راحتی از مواد مختلف عبور میکنند به دلیل خصوصیت نفوذ زیاد ، پرتو گاما می تواند سبب پرتوگیری تمام بدن شود .
اسلاید 9 :
پرتوهای گاما ،
رایج ترین شکل دارای قابلیت نفوذ پرتوهای یونیزان را تشکیل می دهد و می تواند مسافتی چند متری را در هوا و چندین سانتی متری را در بافت های بدن طی کنند . بنابراین خطرناک ترین نوع پرتوها بوده و برای محافظت در برابر نفوذ این پرتوها نیاز به استفاده از موادی بسیار متراکم در ساخت و ساز محافظ هاست .
اسلاید 10 :
مثلا بر اساس بررسی های انجام شده برای جذب حدود 50% از امواج گامای ساطع شده از یک منبع رادیواکتیو باید یک لایه بتونی به عرض 6 سانتی متر
یافضای مملو از آب به عرض 13 سانتی متر استفاده شود
مواجهه با یک منبع خارجی پرتوهای ایکس پر انرژی میتواند منجر به پرتو افکنی کل بدن شود. دریافت دوزهای بالای این پرتو میتواند منجر به بروز سندرم رادیاسیون حاد فرد شود.
اسلاید 11 :
توجه
تمامی انواع پرتوهای یونیزان چه آلفا چه بتا و چه گاما در صورتی که آلودگی داخلی با مواد رادیواکتیو وجود داشته باشد برای بدن انسان مضر و خطرناک هستند.
اسلاید 12 :
دوزیمترهای فردی
ابزارهایی هستند که هر کس معمولا باید آنها را روی لباس خود نصب نماید تا دوزی از اشعه که آن فرد در یک دوره زمانی با آن مواجه می شود را نشان دهد.
این دستگاهها می توانند مقدار دوزی از پرتو را که دریافت می دارند به صورت عددی نشان دهند بنابراین به آنها دوزیمتر یا دوزسنج یا اندازه گیر مقدار گفته می شود.
اسلاید 13 :
انواع دوزیمتر
انواع دارای فیلم عکاسی (Photographic film) : در این نوع از دوزیمترها از فیلم های عکاسی استفاده شده است. در نتیجه، اثر پرتوهای یونیزان به طور دائم روی این فیلم ها ثبت شده و می ماند.
انواع ترمولومینسانت : این نوع از دوزیمترهای فردی بیشتر بر اساس گرمای حاصل از برخورد پرتوهای یونیزان کار می کنند. بنابراین بر اثر غیر مستقیم پرتوها را حس کرده و آنها را ثبت می کنند.
این نوع از دوزیمتر می تواند بشکل حلقه انگشتری ساخته شود که فرد بتواند براحتی آن را در یکی از انگشتان دست خود فرو برد میتوان آنرا زیر دستکش هم بکار برد
انواع جیبی (Pocket) : دوزیمترهای جیبی در داخل جیب گذاشته شه یا با گیره های مخصوصی روی لبه جیب بالا تنه خود نصب نماید. در این نوع از دوزیمترها پرتوهای یونیزان بطور مستقیم حس شده و اندازه گیری می شوند.
اسلاید 14 :
در حالت عادی رایج ترین کاربردهای دوزیمترهای فردی را در رادیولوژیها و آزمایشگاههای تحقیقاتی شاهد هستیم.
اسلاید 17 :
پرتوسنج ها
پرتوسنج ها یا تشعشع سنج ها این دستگاهها برای
اندازه گیری سطح پایه پرتوهای موجود در محیط
و تعیین سطح آلودگی فرد به مواد رادیواکتیو مورد استفاده قرار می گیرند.
اسلاید 18 :
پرتوسنج ها
پرتو سنج ها در علوم نظامی به معنای دستگاههای دوزسنج تشعشع اتمی یا دستگاه تشعشع سنج اتمی بوده و دستگاههایی هستند که در صورت دریافت پرتوهای خاص با مقداری بیش از یک مقدار استاندارد تعریف شده، صدای آزیر هشدار دهنده ای از آنها شنیده می شود. این دستگاهها دارای سه نوع مهم می باشند که عبارتند از
- گایگر-مولر
-اتاقک های یونیزاسیون ،
-ابزارهای چشمک زن
اسلاید 20 :
تفاوت " آلودگی " و " مواجهه "
آلودگی یا Contamination : آلودگی به یک ماده رادیو اکتیو یعنی این که ماده رادیو اکتیو در جایی قرار گیرد که نباید باشد. .
مثلازمانیکه، چشمه ماده رادیواکتیو از محفظه خود خارج شود محیطی را که در آن افتاده است آلوده کرده ،
اما اگر کسی ، تصادفی ، وارد این انبار تصادفی شده و به این ماده رادیواکتیو دست بزند یا به نحوی با آن برخورد داشته باشد ، آلودگی انسانی نیز رخ داده است .
حالا اگر این فرد چشمه ماده رادیواکتیو را برداشته و با خود حمل کند موجب پخش آلودگی خواهد شد.
آلودگی افراد بیشتر به صورت آلوده شدن پوست بدن یا لباس های انها رخ می دهد اگر پوست بدن فرد دچار خراشیدگی یا زخم باشد چون سد دفاعی پوست عملاً به هم ریخته است ، زمینه را برای ورود ماده رادیو اکتیو به داخل بافت های عمقی تر و خون را بهتر و بیشتر فراهم می سازد.
