بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرحمن الرحیم
اسلاید 2 :
نام کتاب : دولت و دمکراسی در عصر جهانی شدن
سیری در اندیشه های سیاسی معاصر غرب (نظریه های دولت و دموکراسی)
اسلاید 3 :
بخش اول : تحول مفهوم دولت :از نظر تا عمل
به منظور ترسیم دور نمای تاریخی ، تحول دولت در دو محور نظر و عمل از آغاز تا قرن نوزدهم بررسی شده است.
فصل یک – گفتار در روش : رویکرد های تحول مفاهیم
فصل دو- دولت در نظر : تحول دولت از نظریه ارگانیکی تا نظریه مکانیکی
فصل سه – دولت در عمل : تحول دولت پیش از ظهور دولت های مدرن تا عصر ظهور دولت مدرن
اسلاید 4 :
فصل یک – گفتار در روش : رویکرد های تحول مفاهیم
مفاهیم ابزار تحلیل سیاسی هستند .مفاهیم ابزاری هستند که ما با آن می اندیشیم ، نقد می کنیم ، توضیح می دهیم و تحلیل می کنیم .فرض نخست در این کتاب این است که به اقتضای تحول پیوسته و دایمی مفاهیم ، به ویژه مفاهیم سیاسی ،مفهوم دولت نیز همواره دچار تحول بوده است .
مفاهیم در واقع تابع بهره گیری ما از واژگان اند و مادامی که کلمات و کاربردهای آن ها در زبان ثابت باشد مفاهیم ان ها هم ثابت می ماند و چنانچه کاربرد ان ها تغییر کند ، مفاهیم آن ها نیز تحول می یابد.
دولت همواره مشکلی اندیشه ای برای جوامع بوده است و مردم هر چند از فرآورده های دولت بهره مند شده اند ، اما از آن ضررهای بسیار هم دیده اند. اندیشه گران به منظور به حداقل رساندن ضررها و به حداکثر رساندن منافع ، اندیشه های مختلفی را در باره دولت ابراز کرده اند و به همین علت به تناسب هر عصر شاهد مفهوم و عملکردی نو از دولت هستیم.
تحول مفاهیم از طریق دو رویکرد قابل توضیح است :
نخست : رویکرد علوم تفسیری
دوم : رویکرد اندیشه سیاسی
اسلاید 5 :
نخست : رویکرد علوم تفسیری
در این رویکرد، مفاهیم به اقتضای شالوده ، نشانه ،تبار ،دیرینه ،پدیدار، و زبانی که دارند و نیز به سبب تداوم زندگی انسان و تحول مفاهیم اساسی زندگی او،همواره در حال تحول اند.
اسلاید 6 :
1- هرمنوتیک
هرمنو تیک از فعل یونانی به معنی تفسیر کردن مشتق شده است.
در قرن نوزدهم شلایر ماخر هرمنوتیک را که در قرون گذشته برای تفسیر متون مذهبی به کار می رفت .متحول کرد.
شلایرماخر دو نوع روش دستوری و فنی یا روان شناختی را عرضه کرد.
تفسیر دستوری متوجه مشخصات گفتارو انواع عبارت ها وصورت های زبانی و فرهنگی است که مولف درآن زیسته و تفکر او را مشروط ساخته است.
تفسیر فنی یا روان شناختی به فردیت نهفته در پیام مولف و ذهنیت وی توجه دارد.
اسلاید 7 :
دوعنصر مهم در تفسیر دستوری از این قرارند:
1- هر آن چه تاویل دقیق یک سخن دانسته می شود.جز در گستره ای از زبان شناسی که میان مولف و مخاطبش مشترک است دانستنی نیست.(ارتباط مولف با مخاطب)
2- معنای هر واژه یک قطعه بر اساس نسبت آن واژه با سایر واژگان آن قطعه درک می شود(ارتباط درونی نظام زبان را روشن می کند)
تفسیر فنی نیز بر دو روش شهودی و قیاسی است که روش اول مفسر را هدایت می کند تا به جای مولف قرار گیرد م روش دوم مولف را جزئی از نوع کلی به شمار می آورد.وسپس تلاش می کند تا پس از قیاس مولف با مولفان دیگر به مشخصات متمایز او پی ببرد.
شلایر ماخر به عنصر نیت مولف توجه ای ندارد.
اسلاید 8 :
ویلهلم دیلتای رویکرد شلایر ماخر را بسط و گسترش داد و به رویکردی جدید در باره هرمنوتیک با روش تاریخی پرداخت.
او معتقد بود که برای فهم بهتر متن، باید به نیت مؤلف پی برد و دانست که او متن مورد نظر خود را به چه منظور و با چه هدفی آفریدهاست.
او وظیفه هرمنوتیک را تحلیل فلسفی و تحول فهم و تاویل در علوم انسانی می دانست .به نظر وی زندگی جریان پیوسته ای است که در آن گذشته با حال پیوند دارد وافقی در آینده انسان را به سمت خودش می کشد.او هدف تاویلگر را از میان بردن فاصله زمانی و تاریخی میان او و مولف معرفی نمود و شرط تحقق آن را پشت سر نهادن تمام پیش داوری های برآمده از زمان حاضر، و رسیدن به افق اندیشه های مولف و رهایی از قید وبند های تاریخی معاصر و تعصب ها و پیش داوری ها بیان کرد.
اسلاید 9 :
روش هرمنوتیک گادامر
گادامر با استفاده از فلسفه حقیقت هایدگر و روش هرمنوتیک دیلتای ، نظریه هرمنوتیک راکمال بخشید.
گادامر یکی از اهداف هرمنوتیک را، رابطه بین فهم و کاربرد (praxis) می دانست.معتقد بود فهم و کاربرد را کاملا از یکدیگر نمی توانیم جدا کنیم.
به نظر او چون هر فهمی در وضعیتی خاص ریشه دارد پس هر فهمی نوعی تفسیر است و لذا هیچ تاویلی قطعی نیست فهم در اثر پیوند افق ها حاصل می شود یعنی اتحادی که میان دیدگاه خواننده و دیدگاه تاریخی متن به وجود می آید.کار هرمنوتیک اتصال افق ها و برقرار کردن نوعی شنود و گفت (Dialog) , و هم سخنی میان انسان با جهان دیگر است و این چنین است که فهم درست و نادرست در مکتب گادامر وجود ندارد.
در نظر گادامر انسان موجودی است که دائما در حال تفسیر است . وی حیوانی مفسر یا تاویلگر است.
در طول تاریخ تفسیر هایی متفاوت از یک متن عرضه می شود اما وحدت معنا وجود دارد چون همه انسان ها یک وجه مشترک دارند یک قدر متقین دارند که نتیجه در جهان بودگی آنها ست.
نکته قابل توجه در تفکر گادامر ، مفهوم یگانگی عقل نظری یا تئوری و عقل عملی یا پراکسیس است.
اسلاید 10 :
روش هرمنوتیک گادامر
از جمله نقادان گادامر ، هابرماس است که معتقد است که تاکید گادامر بر نقش همیشگی زبان در فهم و شناخت ، عوامل سیاسی –اجتماعی دیگر مانند روابط قدرت را نادیده می گیرد.بنابر این زبان و سنت همیشه راستگو و درست نما نبوده ،و تفسیری درست در اختیار ما قرار نمی دهندبلکه تصویری تحریف شده ارایه می کنند.
بنابر این باید هرمنوتیک انتقادی داشته باشیم بر خلاف هرمنوتیک گادامر که عیر انتقادی است چون تسلیم زبان و سنت است.
اگر بخواهیم هرمنوتیک عمیق باشد باید به سطح زیرین فریبنده زبان و سنت نفوذ کرده ،عمق را ببنیم که عبارت از سلطه ، سرکوب و زور،یک طیف حلقه هرمنوتیک باید به این عوامل باشد تا از حال غیر پراکسیس خارج شود.
اختلاف اساسی : به نظر گادامر رابطه مفسر یا خواننده با متن نوعی شناسایی یا دانشتن است.در حالی که در دومی ماهیت فهم توصیف می شود.
اسلاید 11 :
هرمنوتیک با تمام ابعاد و زوایایش در صدد گشایش راهی برای فهم مفاهیم علوم انسانی است که تامل و باز اندیشی در مفاهیم را ممکن سازد. زبان و مفاهیم محورهای اصلی هرمنوتیک محسوب می شوند و این انسان را با گذشته تاریخی اش پیوند می دهند. پس یکی از راه های فهم تحول مفاهیم بازگشت به لایه های تاریخی شکل گیری مفاهیم است.و این پل زمانی را باید در نوردید تفسیر یکی از راه های فهم معانی حقیقی مفاهیم است هرچند این مساله به معنی انکار وحدت مفاهیم نیست.
مفهوم دولت به رغم تحولات خاصی که در طول تاریخ پشت سر نهاده دارای وحدتی خاص و همواره معرف تشکیلات سیاسی انسان هابوده است.علاوه بر دیدگاه گادامر با اتکا بر نظر هابرماس نیز به عمق مفهوم دولت فرو رفت و مظاهر قدرت را دقیقا شناسایی کرد و تحول مفهوم دولت را با تحول مفهوم عمیق تر قدرت سنجید.
اسلاید 12 :
1-2- هرمنوتیک پدیدار شناسانه : پدیدار شناسی نوین
-
پدیدارشناسی تاویلی به جای آن که مثل همگان ،آن چه را می بیند واقعی بداند، همه اشیاء را صرفا پدیدار می انگارد.
هوسرل(بانی مکتب پدیده شناسی) :اشیاء تنها از طریق معنی و مفهومی که به آن ها می دهیم برای ما واقعیت دارند.
در این جا پزوهشگر با دو مفهوم بود و نمود یا پدیده رو به رو خواهد بود.که با استفاده از قوه ذهن،« بود » آن را به کناری زند تا «نمود» یا «پدیده» آشکار گردد.
پدیدار شناسی نوین را می توان ادامه مباحث هرمنوتیکی . رویکردی جدید برای مباحث تحول مفاهیم دانست. این روش ، تلاشی دیگر برای دریافت معانی درونی مفاهیم و شکافتن پدیده ها به منظور پی بردن به تحول آن ها در بستر وجودیشان است.در بحث تحول مفهوم دولت نیز این روش را می توان به کار بست.
اسلاید 13 :
1-3- روش زبان شناختی و گفتمان
لغت گفتمان به معنی حرکت در جهات مختلف است به عبارتی دیگر، کلمات و مفاهیم که اجزای تشکیل دهنده زبان هستند دائما در حال تحول اندو در زمان ها و مکان های گوناگون براساس شرایط و مقتضیات اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی تغییر می کنند.
این که چه کسی در چه زمانی ، چه مفهومی را به ذهن القا می کند، یک بحث گفتمانی است. لذا مفاهیم و معانی نه از درون زبان ، بلکه از درون عمل های تشکیلات و ارتباطات اجتماعی – سیاسی (یعنی قدرت )ناشی می شوند.دغدغه گفتمان ها ان است که ساختارها چگونه عمل می کنند و چگونه متحول می شوند.
اسلاید 14 :
1-3- روش زبان شناختی و گفتمان
تحلیل گفتمان به تحلیل متن محدود نمی شود، بلکه از یک طرف روابط بین متن و گفتار و از طرف دیگر بافت های تاریخی ،فرهنگی ،اجتماعی و ادراکی ان ها را نیز در بر می گیرد. واژه ها ،بند ها و دیگر عبارات متنی ممکن است در بردارنده مفاهیم یا گزاره های باشندکه از طریق آگاهی یا اطلاعات قبلی می توان بدان ها پی برد.
منظور فوکو از گفتمان ، توده بی شکل عبارات و گزاره هایی است که با دیرینه شناسی ،نظم و قاعده پراکندگی را در آن کشف می کند.واحد تحلیل فوکو گزاره است.یعنی مجموعه ای از علایم که درون یک گفتمان دارای معناست.به اعتقاد فوکو ماهیت گزاره و حکم نسبی است و برحسب استفاده ای که از ان می شود و شیوه به کارگیری آن نوسان پیدا می کند.
اسلاید 15 :
(ادامه) 1-3- روش زبان شناختی و گفتمان
خلاصه آن که گفتمان از درون شرایط و نهادهای مختلف بر می خیزد و محصول عوامل تصادفی مختلف است و همانند یک سیستم باز به عناصری که در گفتمان های دیگر است ، متشبث می شود و ان ها رابه هم پیوند داده ف به شبکه ای از معانی که متعلق به خودش است تغییر حالت می دهد. فوکو ،گفتمان را دارای زمینه های اجتماعی و ریشه آن را همیشه در قدرت می داند.
نهایت آن که زبان و جهان هردو در تعامل با یکدیگرند. هرگاه یک تغییر کند ،دیگری نیز متحول می شود و از آن جا که زبان ابزار علمی و فرهنگی جامعه است برای درک فرآیند های جامعه باید آن را شناخت.
با روش زبان شناختی و گفتمان می توان برای فهم تحول مفاهیم اساسی سیاسی ، از جمله دولت باشد.
اسلاید 16 :
4-1- نشانه شناسی
به اعتقاد سوسور زبان به مثابه نظامی کلی و جامع ،در هر لحظه صرف نظر از این که لحظه ای قبل چه اتفاقی تغییرزایی حادث شده است ، کامل است.
کانون توجه و ثقل اصلی سخنان سوسور در این مباحث عمدتا نشانه (sign) است که آن ها را واحدهای زبانی و بر آمده از رابطه ای بین یک تصویر شنیداری یا دال و یک مفهوم یا مدلول تلقی می کرد.
به اعتقاد سوسور، دال که عنصر صوتی است با مدلول که مفهوم آن است تطبیق می یابد. یک مدلول واحد و ثابت را برای یک دال نمی توان فرض کرد. هر دالی در بستر گفتمان های متفاوت به مدلول های متفاوت رجوع می کند.
اسلاید 17 :
4-1- نشانه شناسی
در موضوع مورد بحث ،دولت نوعی دال است که ناگریز به مدلول ها یا مفاهیم خود وابسته است و زبان انتقال دهنده این مفاهیم در زمان های متفاوت است.قدر و منزلتی که دولت در زندگی انسانی کسب می کند ،ره آورد منزلتی است که در درون ساختار زبان یافته است.در فرآیند زندگی انسان ،مدلول ها و مفاهیم دولت تنزل کرده ، مفاهیمی جدید جای گزین آن می شوند.
اعتقاد سوسور این است که چون نمی توان یک مدلول واحد و ثابت در نظر گرفت .به نظر وی مفاهیم همواره در حال تحول اند و دولت با توجه به تغییرات زبانی ، در وضعیت های مختلف مفاهیمی نوین را در برمی گیرد.
اسلاید 18 :
5-1- دیرینه شناشی
میشل فوکو (بنیان گذار) معتقد است این روش بر این اساس بنا شده که در سخن حجابی است که اگر دریده شود می توان به عمق آن گوهری رسید که در بطن سخن ذخیره شده است.
دیرینه شناسی تلاشی برای توصیف یک محل خاص به یاری صورت خارجی ، محیط ها و محل های حول وحوش آن است. وی همچنین برای از میان بردن حاکمیت دال و بازگرداندن سخن به منش واقعی اش که همچون رویداد است ، چهار ضرورت روش شناسانه را پیشنهاد می کند:
اصل باژگونی،اصل تداوم، اصل خاص بودن و اصل خارجیت .
به اعتقاد فوکو آن چه دیرینه شناسی می کوشد تا از آن تعریفی به دست دهد اندیشه ها ،بازنمود ها،درون مایه ها،و دل مشغولی هایی نیست که در گفتمان پنهان یا آشکارند، بلکه خود آن گفتمان هاست ،گفتمان هایی که در مقام کاربست تابع قاعده هایی خاص هستند.
اسلاید 19 :
فوکو با این روش از بیرون به قضایا می نگرد و استدلال می کند که کردارهای گفتمانی از دیدگاهی بیرونی و بی طرفانه ، خود موجد فضایی بی معنا از تغییر شکل های قاعده مند هستندکه در آن ،احکام فاعل های شناسایی ،موضوعات ،مفاهیم و جز آن ها به وسیله کسانی که درگیر هستند ،معنادار انگاشته می شوند.
دیرینه شناسی فوکو گامی دیگر در راه شناخت تحول مفاهیم است به گونه ای که دریدن حجاب مفاهیم و دست یابی به گوهر عمیق آن می تواند چگونگی تحول مفاهیم را بنمایاند. فوکو این کار را نقب زدن به قلب اندیشه ها و مفاهیم می پندارد،اما برای این نقب زدن ،در نظر گرفتن شرایط بیرونی ضروری است. زیرا مفاهیم به موجب فضای بیرون شان معنادار می شوند.
دیرینه شناسی راهی دیگر برای درک تحول مفاهیم است که در آن به وضعیت ها و شرایط بیرونی توجه می شود. درموضوع مورد بحث ، مفهوم دولت را باتوجه به اوضاع و احوال بیرونی شکل گیری دولت می توان توضیح داد.
اسلاید 20 :
6-1- تبار شناسی
فوکو تبارشناسی را روش تشخیص و درک معنای کردارهای اجتماعی از درون معرفی می کند.از نظر تبارشناسی ،گذشته نمردهو محکوم نیست که دست نیافتنی با شد.تبارشناسی درست در مقابل روش تاریخ سنتی قرار دارد.تاریخ تاریخ حال است که به منظور کشف و یافتن الهام و بینش یا تفکری برای امروز ،به گذشته می نگرد.
تبارشناسی در پی یافتن گسست ها در حوزه هایی است که دیگران در آن ها چیزی جز روند تکامل مستمر نیافته اند.
تاریخ ،داستان ترقی عقل کلی نیست ،بلکه عرصه عملکرد مراسم قدرت است و از این روست که بشریت از نوع خاصی از سلطه به نوعی دیگر می رسد.
