بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بسم الله الرحمن الرحیم
چهارچوب بحث دارای یک مقدمه دو مطلب و تطبیقات می باشد
اسلاید 2 :
الف ) کیفیت تکوین و چگونگی شکل گرفتن دانشی بنام علم فقه
ب) کیفیت تکوین علم اصول فقه : یعنی فقها به چالش و سوالی مواجه شدند لذا برای حل آنها دانشی بنام علم فقه و اصول فقه تولید کردند .
اسلاید 3 :
بیان چالش: آیا دین اسلام رسالت پاسخ گویی به پرسش های مربوط بزندگی سیاسی انسان در دوره ای مختلف برای خود قائل است؟
در صورت مثبت بودن پاسخ این سوال مطرح می شود چگونه و باچه روشی می توان پاسخ پرسش های نا محدود ، متغیر و نو پدید در عرصه سیاسست را از دین و وحی ، به عنوان امر ثابت مطالبه کنیم.
اسلاید 4 :
انسان مسلمان به حکم مسلمان بودن ناگریز است رفتار خود را در تمام مراحل زندگی با قوانین اسلامی هماهنگ کند در اینجا این مشکل مطرح می شود که زندگی بشردچار تحولات و تغییراتی است که این تغییرات به نوبه خود منجر به سوالاتی جدید میشود اما در دین بدلایل مختلفی پاسخ های روشنی برای آنها وجود ندارد .
اسلاید 5 :
از دلایل عمده فقدان پاسخ های روشن ، در منابع و متون دینی می توان به نوظهور بودن مسائل و فاصله زمانی با دوران ارائه منابع اسلامی و کلی بودن مدارک اشاره کرد بنابر این ضرورت داشت که انسان مسلمان برای تعیین تکلیف رفتار انسان مسلمان اقدام کند
اسلاید 6 :
این تلاشها به تولید دانشی بنام فقه منجر شد.
اسلاید 7 :
تعریف فقه :
علم استنباط احکام شرعی است(فیه نظر) احکام از حیث اعتبار بر دو دسته اند
الف ) دلائل متقن و محکمی در متون دینی دارند که مسائل مربوط به حوزه فردی انسان ( عبادت ) از این قبیل می باشد.
ب) دلائل متقنی ندارند اکثر مسائل مربوط به زندگی اجتماعی یعنی روابط افراد با یکدیگر- با دولت- و رابطه دولت با یکدیگر از این سنخ می باشد.
شیوه استنباط احکام شرعی اعم از سیاسی و غیر سیاسی
یکی از کانون های نزاع و چالش را تشکیل می دهد.
اسلاید 8 :
سوال:
آیا در شریعت اسلامی استنباط اجتهاد جایز است؟ در هر صورت تکلیف چیست؟
این سوال علت پیدایش دو گروه اهل حدیث و عقل گرایان و سپس اصولی و اخباریهادر میان شیعیان شد
اسلاید 9 :
کما اینکه در میان اهل سنت منجر به پیدایش دو گروه اهل رای و حدیث شد.
فهم این چالش در گروه تعمق بیشتر در فهم حکم شرعی و انواع و هدف آن است.
تعریف حکم شرعی:
قانونی که خداوند متعال برای نظم دادن به زندگی انسانها صادر کرده است
چه این حکم متعلق به افعال انسان باشد یا چیزهای دیگر که در قلمرو زندگی او مربوط باشد.
اقسام حکم شرعی :
الف ) تکلیفی : حکمی که مستقیما متوجه رفتار انسان می شود .
ب) وضعی: مربوط به نظم بخشیدن به رفتار فرد نیست بلکه متوجه ابعاد دیگر زندگی است مانند مالکیت ، حکومت ، ولایت . آزادی انسان در قلمرو احکام مباح قرار میگیرد.
اسلاید 10 :
سوال:
طرق دست یابی به احکام فوق چیست؟
در موردی که شریعت سکوت کرده تکلیف چیست ؟
یا درموردی که جواب های متعارضی وجود دارد وظیفه چیست؟
در اینجا دانشی بنام اصول فقه ، رجال ، درایه تکوین یافت .
اسلاید 11 :
به طور کلی روش شناسی فقه شیعه برای پاسخ به پرسش های فقه سیاسی شیعه بویژه در حوادث واقعه در چالش روش شناسی اهل سنت شکل گرفت و خود دچار روش شناختی داخلی شد من جمله چالش اصولی ها و اخباری ها و سپس طیف های مختلف اصولی با یکدیگر شد.
اسلاید 12 :
تمایزات روش شناختی فقه سیاسی شیعه و اهل سنت
بنیاد چالش های معرفتی و روش شناختی میان علمای شیعه و سنی فلسفه ختم نبوت است : یعنی از منظر اهل سنت ،امت به کمال رشد رسیده اند وعدم اجماع امت بر خطا تفسیر می شوداما از منظر علمای شیعه فلسفه خنم نبوت تداوم امامت با ویژگی های نص و عصمت است وپذیرش این از سوی شیعیان پیامد هایی داشت من جمله توسعه و گسترش معرفتی دینی منابع بر دو قسم است
الف)مشترک بین شیعه و سنی : کتاب ، سنت قولی – عملی و تقریر رفتاری پیامبر صلی الله علیه و سلم
ب) مختص به شیعه علاوه بر منابع فوق سنت قولی ، رفتاری ،عملی ائمه اطهار علیهم السلام .
اسلاید 13 :
پس از رحلت پیامبر رهبری شیعه دارای اصول و صفاتی مورد تاکید قرار گرفت از قبیل صلاحیت های شخصی مبتنی برعصمتعدالت اصل اقبال عامه مردم ناشی از بیعت اراده مردم .
اسلاید 14 :
فلسفه طرح عدالت صحابه در میان اهل سنت در واقع فلسفه طرح عدالت صحابه و قداست بخشیدن به تاریخ صدر اسلام برای این مطرح شد که تاحدی مشکل کمبود منابع تولید معرفت دینی را رفع کند نظریه اهل حل و عقد ، ولایت عهدی ، شورا ، غلبه تماما گرفته شده از صدر اسلام هستند.این دو دیدگاه سنی و شیعه باعث شده که در میان شیعیان عدالت بر امنیت مقدم شود و در میان سنیان امنیت بر عدالت مقدم شود.
اسلاید 15 :
در جهان اهل سنت شاهد شکل گیری نظریه فقه سیاسی متاخر از عمل هستیم ولی در میان شیعیان شاهد وحدت نظریه هستیم که مبتنی بر اندیشه امامت و تداوم عصمت که مانع از توجیه تاریخ و شکل گیری نظریات متاخر از عمل شد
اسلاید 17 :
نکته: فقه سیاسی اهل سنت مبتنی بر مبانی کلامی اشاعره بوده و معتزله به مرور زمان منزوی شدند و جالب این است که شرایطی چون :
قرشی بودن حاکم علم و عدالت را منصرف شدند و عناصری چون شورا صراحت لهجه در نقد نصیحت حاکمان به حاشیه رانده شد حتی بیعت یک نفر می توانست مشروعیت حاکم را تامین کند .
اسلاید 18 :
برای جمع بندی بحث حاضر و تمهید مقدمه آتی به کلام یکی از اصولیان معاصر که در روش شناختی فقه شیعه سعی فراوانی در تحریر و تدوین آن داشته اند اشاره می کنیم .
شهید صدر می فرماید:
جایگاه و پایگاه عقل محل نزاع میان شیعه وسنی است و حتی میان خود شیعیان در رابطه با مشروعیت بکار گیری ادله عقلی برای استنباط احکام شرعی دو بحث وجود دارد
الف) آیا میتوان به دلایل عقلی ظنی استناد کرد؟
ب) آیا می توان بدلایل عقلی قطعی استناد کرد؟
پاسخ: مورد اول شیعه اجماع بر عدم جواز آن دارد بر خلاف اهل سنت
پاسخ مورد دوم مشهور قائل به حجیت خلافا للمحدثین .
اسلاید 19 :
تمایزات روش شناختی اخباری و اصولی
مقدمه : در دوره حضور معصوم علیه السلام در میان شیعیان اتحاد در عرصه های مختلف من جمله در حوزه فقه سیاسی محفوظ بود و با غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف شیعیان با مشکلی مواجه شدند که اهل سنت پس از رحلت پیامبر مواجه شده بودند با این تفاوت که امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف حی و به دستور الهی در پس پرده غیبت بسر می برند.
اسلاید 20 :
در دوره غیبت صغری شیعیان با توجه به حضور نواب اربعه با چالش جدی مواجه نشدند و وقتی نائب چهارم اعلام کرد پس از من نائبی نیست برای شیعیان سوالی مطرح شدکه در حوادث واقعه به چه کسی مراجعه کنند
