پاورپوینت تلرانس ها و انطباقات

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

بنام خدا

عنوان درس: نقشه کشی صنعتی 2

تلرانس ها و انطباقات

اسلاید 2 :

مقدمه:
برای تولید قطعات مختلف در صنعت از روشهای گوناگونی برای ساخت استفاده می شود. هر کدام از این روشها دارای دقت خاصی می باشد.
در نتیجه اندازه های داده شده برای قطعه همواره با مقداری انحراف نسبت به اندازه حقیقی ساخته می شوند. در نتیجه در واقعیت نمی توان هرگز قطعه ای را با خطای اندازه صفر تولید نمود.
اين اختلاف اندازه ممكن است به ابزار كار، جنس قطعه ، مقدار باري كه به دستگاه وارد مي شود، كم و زياد شدن دور دستگاه و . بستگي داشته باشد.
بدیهی است که هر چقدر دقت تولید بالاتر رود هزینه تولید نیز افزایش می یابد و لازم است تا از ماشین آلات دقیقتر و کارگران ماهرتری استفاده نمود.
بنابراين طراح به سازنده اجازه مي دهد تا در موقع ساخت قطعه ابعاد مورد نظر را تا حد قابل قبولي از نظر اندازة درج شده در نقشه كم تر يا زيادتر در نظر بگيرد. اين مقدار اختلاف را تولرانس يا اختلاف اندازة مُجاز مي نامند .

اسلاید 3 :

تعاریف اولیه:
سيستم حدي : سيستمي است كه در آن تلرنسها و انحرافات، استاندارد شده است.
خط صفر: در نمايش گرافيكي سيستم حدود و انطباقات، خط مستقيمي است كه مبين اندازه مبنا بوده و انحرافات و تلرانسها نسبت به آن سنجيده مي شوند.

اسلاید 4 :

تعاریف اولیه:
اندازه مبنا (اسمي): اندازه هایي است كه انحرافات بالايي و پاييني با آن مقايسه مي شود.
حد ماكزيمم اندازه (حد بالايي): بزرگترين اندازه مجاز يك قطعه است .
حد مينيمم اندازه (حد پاييني): كوچكترين اندازه مجاز يك قطعه است .
حدود اندازه: دو اندازه ي حدي مجاز قطعه است كه اندازه عملي آن بين اين دو حد و يا مساوي با يكي از آنهاست .
انحراف: اختلاف جبري يك اندازه (اندازه در عمل، حد اندازه وغيره) با اندازه ي مبناي مربوط به آن است .
اندازه واقعي (در عمل): اندازه اي است كه به وسيله ابزار اندازه گيري به دست مي آيد.

اسلاید 5 :

انحراف بالايي :(ES, es) اختلاف جبري اندازه حداكثر و اندازه ي مبناي مربوطه است.
انحراف پایینی :(EI, ei ) اختلاف جبري اندازه حداقل و اندازه ي مبناي مربوطه است.
اندازه واقعی: اندازه ای است که به وسیله ابزار اندازه گیری بدست می آید.

اسلاید 6 :

تلرانس (Tolerance)

اسلاید 7 :

كيفيت تولرانس (درجة تولرانس)
از آن جايي كه انتخاب دلخواه مقدار تولرانس (براي اندازه هاي اسمي مختلف) ، صنايع مكانيك و ماشين سازي را دچار هرج و مرج مي كند ، لذا به منظور هماهنگي در كارهاي صنعتي، براي نشان دادن كيفيت (درجه) تولرانس در سيستم ISO از اعداد استفاده مي شود .
براي اين منظور استاندارد ISO 286، 20 مرحله کیفیت را برای تولرانس در نظر گرفته است. اين مراحل با 01 شروع مي شود و تا 18 ادامه دارد . اين اعداد را به اختصارIT (ISO Tolerance) می گویند.
همان طور كه در شكل روبه رو مشاهده مي شود، براي كيفيت تولرانس 01 كوچك ترين مقدار و براي كيفيت تولرانس 18 بزرگ ترين مقدار تعلق دارد.

اسلاید 8 :

IT01 تا IT5: برای ساخت قطعات دستگاه های بسیار دقیق اندازه گیری.
IT6 تا IT7: برای ساخت قطعات ماشینهای نسبتا ظریف مانند ماشین های ابزار (ماشین سنگ، فرز و تراش).
IT8 تا IT9: برای ساخت ماشین هایی که دقت زیادی برای جاسازی قطعات نیاز نبوده و در حد عمومی می باشند. مانند بعضی از قسمتهای ماشینهای کشاورزی.
IT10 تا IT11: برای ساخت قطعاتی که دقت کمی داشته و در حین درگیری بازی زیادی داشته باشند مانند قطعاتی که در ساخت اطاق ماشین بکار می رود.
IT12 تا IT16: برای ساخت قطعاتی از جسم بکار می رود که اهمیت زیادی به دقت در ساختمان جسم داده نشود مانند خرپاها، در و پنجره، قطعات ریخته گری و .

اسلاید 9 :

جدول تولرانس هاي اصلي
مقادير تولرانس هاي اصلي با مقادير اندازه هاي اسمي و كيفيت (درجه) تولرانس هاي اصلي ارتباط مستقيم دارد. هرچه اندازة اسمي و عدد درجة تولرانس در نقشة قطعة كار بيشتر باشد، مقدار تولرانس بيشتر و دقت ساخت و هزينة توليد آن نيز ،كم تر مي شود .
*نكتة مهم : اگر اندازه مورد نظر ما عددي بود كه در دو ستون جدول تكرار شده بود. (مثل عدد 120) با توجه به اين كه اندازه اسمي ١٢٠ در دو ستون جدول آمده، از ستون قبلى يعنى 80 تا 120 استفاده می کنیم.

اسلاید 11 :

تولرانس هاي عمومي (تولرانس های آزاد)
طراح قطعه مقدار تولرانس ابعادي را بر مبناي تجربه و كاركرد قطعه و بر اساس استاندارد مربوطه تعيين مي كند. در مواردي كه براي اندازه هاي طولي مقادير انحراف اندازة روي نقشة آن ها پيش بيني نشده باشد، معمولاً براي تعيين انحراف اندازة مُجاز از تولرانس هاي عمومي كمك مي گيرند.
تولرانس هاي عمومي در سيستم ايزو طبق استاندارد ISO 2768 و در چهاردرجة تولرانس ظريف (f)، متوسط (m)، خشن (c) و خیلی خشن (v) مطابق جدول زير ارائه شده است.
شمارة استاندارد تولرانس عمومي و درجة تولرانس آن در قسمتي از جدول نوشته مي شود (مثلاً ISO 2768-m)

اسلاید 13 :

تولرانس زوايا
تولرانس زاویه ای را بر حسب درجه (0)، دقيقه (‘) و ثانيه (‘’) در سمت راست اندازه اسمي مي نويسند.
براي زوايايي كه در روي نقشة آن ها انحراف بالايي و پاييني داده نشده است ، به منظور تعيين انحراف اندازة با توجه به ضلع كوتاه تر زاويه از تولرانس هاي عمومي ISO 2768 استفاده می کنند.

اسلاید 14 :

سیستم انطباقات
هنگامي كه دو قطعه در داخل يكديگر قرار مي گيرند، سطوح آن دو قطعه مجاور هم قرار گرفته و بر هم منطبق مي شوند. در اين صورت نوعي انطباق حاصل شده است.
براي هماهنگ كردن اندازه هاي مورد لزوم قطعات به منظور رسيدن به انطباق مورد نظر، موسسه استاندارد بين المللي ايزو (ISO) انطباقات را زير پوشش استاندارد خود قرار داده كه به نام انطباقات ISO معروف است. رعايت انطباقات ايزو در صنعت باعث دقت و صحت در مونتاژ قطعات مي گردد.
در سيستم انطباق براي بيان نمودن مفهوم جسم داخل شونده و قطعه اي كه جسم داخل آن مي شود، از دو مفهوم سوراخ و ميله استفاده مي شود.
انطباق، به نحوه درگيري ميله و سوراخ گفته مي شود. انطباق مي تواند لق، تداخلي و فيمابين باشد.

اسلاید 15 :

ميله: اين اصطلاح طبق قرارداد براي بيان شكل خارجي يك قطعه به كار ميرود و شامل شكلهاي غير استوانه اي نيز مي گردد.
ميله مبنا : انتخاب ميله به عنوان مبنا در انطباقات را سيستم ميله مبنا مي گويند.
ميله مبنا در سيستم حدود و انطباق ISO، ميله اي است با انحراف بالايي صفر.

اسلاید 16 :

سوراخ : طبق قرارداد اين عبارت براي بيان شكل هاي داخلي قطعات، كه شامل شكلهاي غير استوانه اي نيز مي باشد، به كار مي رود.
سوراخ مبنا : انتخاب سوراخ به عنوان مبنا در انطباقات را سيستم سوراخ مبنا مي گويند.
سوراخ مبنا در سيستم حدود و انطباق ISO، سوراخي است با انحراف پاييني صفر.

اسلاید 17 :

لقي: مقدار مثبت اختلاف بين اندازه هاي سوراخ و میله قبل از سوار كردن به شرطي كه قطر ميله كوچكتر از قطر سوراخ باشد .

بزرگترين لقي وقتي پيش مي آيد كه سوراخ بزرگترين و ميله كوچكترين اندازة ممكنه را داشته باشد.
كوچكترين لقي وقتي پيش مي آيد كه سوراخ كوچكترين و ميله بزرگترين اندازة ممكنه را داشته باشد.

اسلاید 18 :

تداخل : اختلاف منفي بين اندازه هاي سوراخ و ميله قبل از سوار كردن وقتي كه قطر ميله بزرگتر از قطر سوراخ باشد.

اسلاید 19 :

با توجه به موقعيت تلرانس هاي ميله و سوراخ نسبت به خط صفر حالت هاي مختلفي از انطباق به دست مي آيد :
انطباق لق (آزاد)(Clearance): پس از مونتاژ بين سوراخ و ميله حالت لقي وجود دارد. در اين حالت كوچكترين اندازه سوراخ بزرگتر از بزرگترين اندازه ميله است.
مانند آچار آلن در سوراخ چند وجهی سرپيچ

اسلاید 20 :

انطباق روان (عبوري)(Transition): در اين حالت اندازه عملي ميله به اندازه عملي سوراخ نزديك است و بين سوراخ و ميله پس از مونتاژ حالت لقي يا تداخل روي ميدهد. در اين حالت دو قطعه با يك نيروي نسبتاً كم نسبت به يكديگر حركت مي كنند. مانند پولی روی محور ميل لنگ.
ممكن است لقي خيلي كم باشد، طوري كه جازدن با تنظيم دقيق ميله درامتداد محور سوراخ انجام گيرد.
ممكن است هيچ گونه لقي وجود نداشته باشد ، طوري كه جازدن باضربات ملايم چكش سبك ميسر باشد.