بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
تاریخ تحلیلی صدر اسلام
به نام خدا
اسلاید 3 :
مباحث مقدماتی تاریخ
1- واژه شناسی تاریخ : تاریخ از ماده ارخ یا ورخ به معنی تعیین وشناساندن وقت.
تعاریف مختلف از تاریخ : 1- هرودوت : تاریخ بررسی روزگاران گذشته است.
2- ابن خلدون دانش برگرفته از حکمت؛بیانگرسرگذشت انسان ها، سیره انبیاء وسیاست پادشاهان.
3- تعریف تلریخ عبارت است از : کنش و واکنش خارجی دارای اثر خارجی
4- عناصر اصلی تاریخ چیست ؟ اسان ، زمان ومکان
5- تعریف نهائی: با توجه به عناصر اصلی تاریخ می توان گفت : مجموعه ای از تأثیر و تأثر انسان است وبه طور طبیعی اموری چون گمراهی ، هدایت ، ستمگری و. را شامل می شود . ص 18
- تاریخ نقلی : بررسی اوضاع واحوال گذشتگان مانند سه ها ،زندگی نامه ها ( علم به بودن ها ؛ چون به گذشته مربوط است .)
تاریخ علمی : بررسی حوادث وکشف علت رویداد ها.
علمیت در تاریخ : ویژگی های گزینه های علمی :1- ازمون پذیری 2- تکرار پذیری 3- تبعیت از قانون علیت .
با توجه به ویژه گی های علمی بودن می توان گفت : کل تاریخ بدلیل نداشتن ویژگی آزمون پذیری و تکرار پذیری علمی نمی باشد ولی جزء تاریخ علمی است .
اسلاید 4 :
اعتباروعلمیت در تاریخ
بدلیل آسان نبودن اثبات دانش بودن تاریخ ، دانشنمدان اهل فن به دو دسته تقسیم شده اند: 1- گروهی گزاره های تاریخی را به عنوان دانش علمی قبول ندارند : دلایل این گروه :
الف ) دشواری ارزیابی دقیق علل رفتار هاو روابط علّی و معلولی آنها
ب) تجربه ناپذیری آن- در تاریخ علمی-
ج) تأثیر تعصّبات و غرض ورزی ها و اهتمام ستمگران در تدوین تاریخ
2- ولی دسته ای به دلیل اینکه تاریخ به عنوان مجموعه ای از معارف بر خوردار از روش ،موضوع ، نظم و انسجام ، تردید ناپذیر است . زیرا :
اولاً ماهیّت برخی ازوقایع به گونه ای است که امکان تحریف ودروغ درآنها نمی رود. ثانیاً همه ی مورخان را در اثبات حقایق، نمی توان دروغگو دانست.
ثالثاً با تکیه بر وجود برخی شاخص ها مانند باستان شناسی، می توان به درستی و نادرستی حوادث پی برد .
رویکرد قرآن و نهج البلاغه : برمفید بودن تاریخ است .ص 21
اسلاید 5 :
علمیت در حوادث تاریخی
اگر علمیت در حوادث تاریخی را بپذیریم بالتبع حوادث اجتماعی وتاریخی را معلول هم دیگر خواهیم دانست به این معنا که زندگی اجتماعی ملتها را به هم دیگر وابسته وبه هم گره خورده خواهند بود، استواری یا نا استوری هر حلقه از سلسله حلقه ها به حلقه های پسین تاثیر خواهد کرد لذا گذشته در آینده بشری مؤثر خواهد افتاد.
اسلاید 6 :
فوائد تاریخ
1- نوعی ار تباط میان نسلهای متوالی بشر برای دستیابی تجربه ها و اندوخته ها ی گذشتگان
2- مطالعه ی تطبیقی وتحلیلی تمدن ها
3- یافتن رابطه ی علی میان حوادث و حل مشکلات .
برای پی ریزی یک زندگی سالم برای بشر.
( برای اطلات بیشتر به اسلاید بعدی
رجوع شود .)
اسلاید 7 :
امام علی(ع) و قانون مندی تاریخ
خطبه اى از آن حضرت (ع ) هنگامى كه در مدينه با او بيعت كردند:
آنچه مى گويم بر عهده من است و من خود ضامن آن هستم .
آن كس كه حوادث عبرت آموز روزگار را به چشم ببيند و از آن پند پذيرد، پرهيزگاريش او را از آلوده شدن به كارهاى شبهه ناك باز مى دارد. بدانيد كه بار ديگر همانند روزگارى كه خداوند، پيامبرتان را مبعوث داشت ، در معرض آزمايش واقع شده ايد.
سوگند به كسى كه محمد را به حق فرستاده است ، در غربال آزمايش ، به هم درآميخته و غربال مى شويد تا صالح از فاسد جدا گردد. يا همانند دانه هايى كه در ديگ مى ريزند، تا چون به جوش آيد، زير و زبر شوند. پس ، پست ترين شما بالاترين شما شود و بالاترينتان ، پست ترينتان . واپس ماندگانتان پيش افتند و پيشى گرفتگانتان واپس رانده شوند. به خدا سوگند، كه هيچ سخنى را پنهان نداشته ام و دروغ نگفته ام كه من از چنين مقامى و چنين روزى آگاه شده بودم.
اسلاید 8 :
امام علی(ع) و قانون مندی تاریخ
بدانيد كه خطاكاريها همانند توسنان چموش و سركش اند كه خطاكاران را بر آنها سوار كرده اند. آن اسبان لجام گسيخته به ناگاه مى تازند و سواران خود را به آتش دوزخ سرنگون مى كنند. و بدانيد، كه پرهيزگاريها همانند اسبان رام و نجيب اند كه پرهيزگاران را بر آنها سوار كرده و افسارها به دست سواران داده اند و آن اسبان ، سواران خود را به بهشت داخل مى كنند. حقى است و باطلى . گروهى هواداران حق اند و گروهى پيروان باطل . اگر پيروان باطل سرورى يابند چه شگفت كه از روزگاران ديرين شيوه چنين بوده است و اگر شمار هواداران حق اندك است ، بسا، روزگارى رسد كه افزون گردد، ولى ، كم اتفاق اوفتد كه آنچه پشت كرده ، بار ديگر روى بنمايد. منبع : خطبه 16 ص17 و ر.ک ترجمه و تفسیر نهج البلاغه محمد تقی جعفری ج 3 ص 226 - 233
اسلاید 9 :
فلسفه تاریخ، تاریخ نقلی و تاریخ تحلیلی
تاریخ نقلی : گزارش یک رویداد تاریخی ( گزارش یک جنگ)
تاریخ تحلیلی : بررسی علل وقوع حوادث و شناساندن زمیه ها و علل بروز حوادث یا بررسی جزء تاریخ. ( چرا جنگ ایران و عراق بوجود آمد.)
تعریف فلسفه تاریخ :عهده دار بررسی حقیقت وعلت وجودی تکامل تاریخ،کشف سنن حاکم برآنها،تعیین منازل برجسته تاریخ،تبیین روش های پژوهش در تاریخ و نهایتاً با روش های فوق تاریخ کنونی تحت کنترول درآورد. وگذشته را جراغ آینده قرار داد. ص 18 و19
اسلاید 10 :
نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن
الف- آیاتی از قرآن که«قانون مندی تاریخ»را بیان می کنند؟1- صحنه ی تاریخ همانند سایر میادین هستی به وسیله سنن و قوانین مربوطه می چرخد
1- آیاتی که از مرگ وزندگی جوامع حکایت می کند .
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَيَستَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَيَسْتَقْدِمُونَ
2- آیاتی که فراگیر بودن کیفرنابودی جوامع و امت ها (این جهانی) ، بر اثر طرد پیامبران ، پرده بر می دارد . وَتِلْكَ الْقُرَى أَهْلَكْنَاهُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِم مَوْعِداً کهف 59
اين شهرها و آباديهايي است كه ما آنها را هنگامي كه ستم كردند هلك نموديم،و براي هلاكتشان موعدي قرار داديم.(آنها ويرانه هايش را با چشم مي بينند، و عبرت نمي گيرند.)
- وَاتَّقُوا فِتْنَةً لاَتُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ انفال25
و از فتنه اي بپرهيزيد كه تنها به ستمكاران شما نمي رسد، ) بلكه همه را فراخواهد گرفت،چرا كه ديگران سكوت اختيار كردند.( و بدانيد خداوند سخت كيفر است!
اسلاید 11 :
نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن
3- ایاتی که بریکسانی واستثناءناپذیری سنت های ملل پیشین دلالت دارد :
وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِن قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَاكُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ(انعام 34)
پيش از تو نيز پيامبراني تكذيب شدند، و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند، و ( در اين راه، ) آزار ديدند،تا هنگامي كه ياري ما به آنها رسيد. ( تو نيز چنين باش. و اين، يكي از سنتهاي الهي است، ) و هيچ چيزي نميتواند سنن خدا را تغيير دهد، و اخبار پيامبران به تو رسيده است.
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءَهُمْ نَذِيرٌ لَّيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِيرٌ مَّا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُوراً (فاطر 42)
آنان با نهايت تاكيد به خدا سوگند خوردند كه اگر پيامبري انذار كننده به سراغشان آيد، هدايت يافته ترين امتهاخواهند بود، اما چون پيامبري براي آنان آمد، جز فرار و فاصله گرفتن ( از حق ) چيزي بر آنها نيفزود.
اسلاید 12 :
نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن
اسْتِكْبَاراً فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلاَ يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً(فاطر 35 آیه 43)
اينها همه بخاطر استكبار در زمين و نيرنگهاي بدشان بود، اما اين نيرنگها تنها دامان صاحبانش را ميگيرد،آيا آنها چيزي جز سنت پيشينيان ) و عذابهاي دردناك آنان ( را انتظار دارند؟!هرگز براي سنت خدا تبديلي نخواهي يافت، و هرگز براي سنت الهي تغييري نمي يابي.
4- آیاتی که ارتباط پیوند زیر بنا رو بنا ها
ذلِكَ بِأَنَّ اللّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَابِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (انفال53)
اين، بخاطر آن است كه خداوند، هيچ نعمتي را كه به گروهي داده، تغيير نميدهد،جز آنكه آنها خودشان را تغيير دهند، و خداوند، شنوا و داناست.
اسلاید 13 :
قانون مندی تاریخ (پیوند زیر بنا با روبنا و استثنا نا پذیری قوانین تاریخ )
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللّهِ أَلاَ إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ(بقره 214)
آيا گمان كرديد داخل بهشت ميشويد، بي آنكه حوادثي همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟!همانان كه گرفتاريها و ناراحتيها به آنها رسيد، و آنچنان ناراحت شدندكه پيامبر و افرادي كه با او ايمان آورده بودند گفتند:<پس ياري خدا كي خواهد آمد؟! > ( در اين هنگام، تقاضاي ياري از او كردند، و به آنها گفته شد: ) آگاه باشيد، ياري خدا نزديك است!
5- مبارزه ی پیامبران با رفاه طلبان ناز پرور
وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالاً وَأَوْلاَداً وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ(سبا 34 آيه 35)
وگفتند: اموال و اولد ما از همه( بيشتر است)و اين نشانه علاقه خدا به ماست.(، و ما هرگزمجازات نخواهيم شد.
6- رابطه ی چیرگی و ستم به نابودی جامعه
اسلاید 14 :
نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَكَفَى بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيراً بَصِيراً (اسرا 17 ایه 17) چه بسيار مردمي كه در قرون بعد از نوح، زندگي مي كردند، ) و طبق همين سنت، ( آنها را هلك كرديم.و كافي است كه پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه، و نسبت به آن بيناست.
7- ارتباط اجرای اوامر الهی و فراوانی برکات و تولید
وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالاً وَأَوْلاَداً وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ(سبا 34 آيه 35)
وگفتند: اموال و اولد ما(از همه) بيشتر است(و اين نشانه علاقه خدا به ماست.)، و ما هرگزمجازات نخواهيم شد.
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَكَفَى بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيراً بَصِيراً(مائده 5 آیه 66)
چه بسيار مردمي كه در قرون بعد از نوح، زندگي ميكردند، ( و طبق همين سنت، ) آنها را هلك كرديم.و كافي است كه پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه، و نسبت به آن بيناست.
اسلاید 15 :
قرآن وتصادفی نبودن تاریخ
8- دسته ای از آیات قرآن علیه نظریه تصادفی دانستن وقایع تاریخی ونیز قضا وقدری بودن آن موضع می گیرد وانسان راتشویق می کند تا با گردش درجهان ومطالعه ی سرگذشت ملتها،رازسعادت وانحطاط را کشف و سازوکارحرکت به سوی آینده راخردمندانه تدبیر وتنظیم کند.
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِم مِنْ أَهْلِ الْقُرَى أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا أَفَلا تَعْقِلُونَ ( يوسف 12 ايه 109)
و ما نفرستاديم پيش از تو، جز مرداني از اهل آباديها كه به آنها وحي ميكرديم.آيا ( مخالفان دعوت تو، ) در زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كساني كه پيش از آنها بودند چه شد؟!و سراي آخرت براي پرهيزگاران بهتر است. آيا فكر نمي كنيد؟!
نمونه بدیگر برای بند 8 (سوره فجر 89 آیه 6 تا 14)
هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ
آيا در آنچه گفته شد، سوگند مهمي براي صاحب خرد نيست؟!
اسلاید 16 :
ذکر نمونه برای بعد 10
أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ : آيا نديدي پروردگارت با قوم <عاد> چه كرد؟!
إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ : و با آن شهر < ارم > با عظمت،
الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلاَدِ :همان شهريكه مانندش در شهرها آفريده نشده بود!
وَثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ : و قوم < ثمود > كه صخره هاي عظيم را از (كنار)دره مي بريدند (و از آن خانه و كاخ ميساختند).
وَفِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ : و فرعوني كه قدرتمند و شكنجه گر بود،
الَّذِينَ طغَوْا فِي الْبِلاَدِ : همان اقوامي كه در شهر ها طغيان كردند،
فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ : و فساد فراوان در آنها به بار آوردند،
فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ : به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت!
فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ : به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت!
إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ : بيقين پروردگار تو در كمينگاه )ستمگران( است.
اسلاید 17 :
قرآن و تاریخ(نتیحه)
آیات ذکر شده وآیات دیگر،نشان می دهند که از نظر قرآن وقتی در هر جا فساد به اوج رسد باید انتظار فاجعه داشت یا وقتی رفاه و فراوانی روزی و امنیت سیاسی،راه به کفران و تضییع نعمت باز کرد باید منتظر تنگی معیشت ونا امنی و ترس بود .؛(ص 23)
امام علی(ع) نیز در نهج البلاغه می فرما یند:
از سختی ها و تنگی هایی که تبهکاری گذشتگان برای آنان پیش آورد بر حذر باشیدو روز های فراخی وروزهای تنگی زندگی آنان را در نظر آوریدو از سرگذشتی مشابه سرگذشت آنان بهراسید ووقتی به حالات گوناگون آنان می اندیشید،بنگریدکه چه بود بر آنان عزت آورد ودشمنانشان را دور کرد وعافیت را برآنان سایه افکن ساخت.این عامل چیزی جز وحدت نبود . ص21 منبع نهج البلاغه خ 16 ص 24
اسلاید 18 :
تقسیم بندی فلسفه تاریخ
1- فلسفه نظری تاریخ که ازاز سه گزینه زیر صحبت می کند:
الف – تاریخ به کجا میرود (هدف) ب :چگونه می رود. (ساختار حرکت ومحرک) ج- :از چه راهی می رود .
2- فلسفه ی علم تاریخ :از موضوعاتی نظیر :روش شناسی پژوهش،تفاوت علم تاریخ با علوم دیگر،عنصر گزینش درتاریخ ،پیش بینی ،دخالت ارزش ها در قضاوت ها ف امکان تجربه در تاریخ پرداخته می شود . ص25
اسلاید 19 :
عوامل محرک تاریخ
1- ابن خلدون در تحلیل عامل وعوامل پیدایش تمدن به عصبیت تأکید دارد .
2- کنت گوبینو بر نژا د
3- منتسکیو براقلیمٰ
4- کار لایل بر قهرمانان
5- مارکس بر اقتصاد
6 – فروید بر غریزه ی جنسی
7- نیچه بر غریزه ی بر تری جویی
8- بیکن بر دانش
9- شهید مطهری فطرت
10- محمد تقی جعفری خدا انسان و آنجه برای انسان مفید است و..
11- مصباح یزدی : ضمن رد جبر اجتماعی؛ اختیار واراده انسان را از اجزای علت تامه حوادث وتغییرات اچتماعی می داند.ص25
12- نظرات دیگری نیز وجود دارد . .
اسلاید 20 :
اهمیت وارزش تاریخ اسلام
1- حفظ میراث فرهنگی(آگاهی از تاریخ اسلام در پیروزی انقلاب جهانی اثر بنیادی دارد . تلاش قدرت ها برای تغییر خط ، زبان.)
2- گذشته را جراغ آینده قراردادن
3- اثبات وحی
4- آگاهی از راز توفیق پیامبر اسلام
5- اخذ الگو های لازم ازبزرگان اسلام
6- شناخت احکام
7- سرنوشت مرد م مسلمان ایران با فرهنگ این آب و خا گره خورده و اینها سبب ماندگاریی ماست پس وظیفه ملی ایجاب می کند از پیشینه خود آگاه باشیم.ص 26
سؤال : علت تلاش دولت های استعماری در تغییر زبان ،خطو آداب و رسوم ملل مسلمان چیست؟ ص 26
