بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدا
نقش ادبیات در پرورش احساسها و استعدادهای کودکان
اسلاید 2 :
به ما یاد داده بودند که قصه، یکی از بهترین راه های جذب و جلب عواطف رقیق کودکان است و می شود در قالب چهره های داخل داستان و قهرمانان آن، بسیاری از نکات اخلاقی یا تربیتی و تذکرها و نصیحت ها را القا کرد و از راه غیر مستقیم به کودکان آموخت؛ ضمن اینکه آنان نیز از شنیدن قصه لذت وافری خواهند برد. بنا بر این لازم بود همیشه وجودمان پر از قصه باشد.
اسلاید 3 :
ادبیات کودک و نوجوان چیست؟
ادبیات کودک و نوجوان گونهای از ادبیات است که جداسازی آن از بخشهای دیگر ادبیات با سن مخاطبان آن انجام میشود.
ادبیات یک نوع هنر است که مواد و مصالح آن کلمات هستند
هنر مجموعهای از آثار یا فرآیندهای ساخت انسان است که در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات و هوش انسانی و یا به منظور انتقال یک معنا یا مفهوم خلق میشوند.
می توان گستردگی مخاطب ادبیات کودک را از دوارن نوزادی تا سالهای دبیرستان دانست.
ادبیات شفاهی: لالایی ها
اسلاید 4 :
جدول گروهبنديهاي فعلي كتابهاي كودك و نوجوان
گروه الف: سالهاي قبل از دبستان
گروه ب: سالهاي آغاز دبستان (كلاس اول، دوم و سوم)
گروه ج: سالهاي پايان دبستان (چهارم و پنجم)
گروه د: دوره راهنمايي
گروه هـ : سالهاي دبيرستان
نظر پروفسور پیتر هانت (peter hunt)، نویسنده و محقق برجسته در زمینه ادبیات کودک
تئوری ادبی قرن بیستم هر روز بیش از پیش به این دیدگاه که اصلاً کتاب کودک وجود ندارد ایمان می آورد. این مفهوم (ادبیات کودک) به دلایل اقتصادی اختراع شده است و غریزه ی انسانی، آنرا به لحاظ طبقه بندی و رده بندی حفظ کرده است. نویسنده ی صادق آنچه را درون اوست و باید از درون او به بیرون تراوش کند می نویسد. گاه با غرایز و علایق نوجوانان همخوانی دارد و گاه ندارد. اگر قرار برطبقه بندی است، این عمل باید بر اساس کتاب بد و خوب صورت بگیرد.
دابیلو، اچ، آئودن:
کتابهای خوبی وجود دارند که فقط برای بزرگسالان مناسبند. اما هیچ کتاب خوبی نیست که فقط برای کودکان مناسب باشد
سی. اس لوئیس:
دارم کم و بیش به این قانون کلی معتقد می شوم: که داستانی که فقط کودکان از خواندن آن لذت می برند ، کتاب بدی است.
اسلاید 5 :
تاریخ ادبیات کودک به ما نشان میدهد که در آغاز ادبیات به این شکل طبقه بندی نشده بوده است.
هانس کریستین آندرسن مفهوم ادبیات کودک را به شکل کنونی آن پایه ریزی کرد و لذا پدر ادبیات کودک نام گرفت.
مردم جای مطالعه به افسانه هایی که نقال ها درباره قهرمانان جنگ های بزرگ و پادشاهان و ملکه هایشان نقل می کردند گوش می دادند. افسانه های دیو و پری و حیوانات سخنگو نیز از قصه هایی بودند که نقالها نقل می کردند. ویلیام کاکستون نخستین فردی بود که در انگلستان کتاب چاپ کرد. او به فکر چاپ کتاب برای کودکان نبود، ولی مطالبی که چاپ کرد هم بزرگترها را به وجد آورد و هم کوچک تر ها را. احتمالاً یکی از افراد خانواده که خواندن می دانسته، کتاب را با صدای بلند خوانده و تمام اعضای خانواده، از بزرگ و کوچک به آن گوش می داده اند.
اسلاید 6 :
ادبیات کودک در ایران
تاریخچه ادبیات کودک، نشان میدهد که اینگونه ادبی در ایران پس از مشروطه، توسط علمای تعلیم و تربیت شکل گرفته است. نخستین حرکتها را در شکل امروزین،به نامآورانی هم چون جبار باغچهبان نسبت میدهند
اسلاید 7 :
تأثیرگذارترین گونه های ادبی
تأثرگذار ترین گونه های ادبی بر احساسها و استعدادهای کودکان:
گونه های:
فانتزی: داستانهایی که در بیشتر جزئیاتشان واقعگرا هستند،اما از ما میخواهند که ناباوری خود[به آنها]را با کمال میل کنار بگذاریم. .نمونههای بارز چنین فانتزیهایی کتابهای«باروئز»،اثر مری نروتون است که زندگی روزمره آدم کوچولوهایی را نشان میدهد که با مشکلات روزمرهای همچون مشکلات خود ما مواجه میشوند
کلاسیک: کتابهایی که دو یا سه نسل را جذب کردهاند، میتوانند کلاسیک به حساب آیند
کهن یا ادبیات«عامیانه»: که شکل داستان از فردی معمولی،قصهگویی بینام و نشان، به دست ما میرسد و بیشتر حیاتی شفاهی دارد تا نوشتاری. و 5 شاخه دارد:
حکایتها: حکایت،داستانی بسیار خلاصه و معمولا با شخصیتهای حیوانی است که به وضوح به اصل یا درسی اخلاقی اشاره دارد.اصل اخلاقی،درونمایه صریح و آموزنده یا اندرزگونه است که معمولا در انتهای داستان ارائه میشود
قصههای عامیانه: شکل قصه عامیانه،بر شخصیتهای سادهای که یکی خوب و یکی بد است،متکی و به راحتی قابل تشخیص است.
اساطیر: اساطیر،داستانهایی هستند که در باورهای ملل و نژادها ریشه دارند و بازگوکننده وقایعی هستند که در آنها نیروهای فوقطبیعی وارد عمل میشوند.
افسانهها و قصههای پهلوانی: افسانهها اسطورهها شباهت دارند؛ با این حال،افسانهها اغلب حقایق تاریخی بیشتری دارند و کمتر بر نیروهای فوق طبیعی تکیه میکنند.مثلا هنگامی که افسانههای جنگ تروا را میخوانیم،هم از واقعی بودن محاصره شهر آگاهیم و هم از افسانهای بودن قهرمانها و کنشهایشان مطلعیم.اگرچه شاه آرتوری وجود داشته،بیشتر داستانهایی که درباره او نقل میشود،حاوی حقایق تاریخی نیست و شکل افسانهای دارد.
اسلاید 8 :
در گونه فانتزی، به جای پایبندی به واقعیت، پدید آورنده با محدودیت کمتر به باز آفرینی آنچه در لایه های پنهان ذهن و درون خود دارد می پردازد. در ادبیات کلاسیک، خصوصیاتی است خارج از حوادث و اتفاقات بیرونی مربوط به یک نسل که آن را ماندگار کرده است. والا تاثیر خود را با تغییر شرایط از دست میداد. و نیز ادبیات کهن، علاوه بر امتیازی که ادبیات کلاسیک دارد، به خاطر نقل به صورت شفاهی، همواره با نیازها و آمال و آرزوی انسانها در نسل های مختلف هماهنگ شده و آن نقاط که با نقاط مشترک درونی و بیرونی انسانها هماهنگ تر است قوت بخشیده شده است. با این وجود داستان های که از طریق تطابق یابی با ناخودآگاه کودک ارتباط برقرار می کند نیز حایز اهمیت زیادی هستند
اسلاید 9 :
پیشینه و جایگاه کاربرد درمانی قصه:
در بیمارستان جندی شاپور اهواز،پرستاران برای مداوای مشکلات خواب،تسکین ناراحتیهای عصبی و مهار اضطراب بیماران برایشان قصه میگفتهاند.
در ترجمه تقویم الصحه اثر ابن بطلان(458 ه.ق)نیز به تأثیر افسانه گویی در ایجاد آرامش و داشتن اوقاتی خوش و خوابی راحت اشاره شده است
دورتی بکوار (1993) بحث خاصی را پیرامون کاربرد قصه در خانواده درمانی به طور خاص مطرح مینماید.
آنا کاتاناچ(1997)در مورد کودکانی که در زندگی حادثه یا مشکلاتی را تجربه مینمایند قصهگویی به همراه بازی درمانی را توصیه می نماید
میلتون اریکسون با طرح نظر خویش پیرامون قصهدرمانی و تبیین نقش قصه در تغییر زندگی وشخصیت به تجربههای بالینی خود اشاره میکند که با استفاده از قصههای کوتاه و قصههای ناتمام در طی جلسههای رواندرمانی سایکوآنالیز،به تعبیر و تفسیر واکنشهای درمانجو و تحلیل نظرها و پاسخهای او می پردازد
رنهمونترو و همکارانش اذعان میدارند یکی از بهترین تکنیکهایی که ما برای هانا،دختر مبتلا به مشکلات گفتاری استفاده کردیم قصههایی بود که متناسب بامشکلاتی که در طی روز در مدرسه برایش به وجود آمده و یاحتی مشکلات بالقوه،طی متنی مرتبط برای او تنظیم میشد،به نحوی که با احساسات هانا جور شده و او را به اصلاح اعمال خود وانجام کارهای صحیح ترغیب میکرد.سپس مونتر و همکارانش این قصهها را به سوی داستانهایی توسعه دادند که رفتار وی را در موقعیتهای خاصی شکلدهی نماید.این داستانگویی کارکرد و نتیجهخوبی در برداشته و به علاوه فرصتی مهیا نمود که هانا،با خواندن قصهها در مقابل ما گامی برای بهبود خودپندارهاشبردارد
روزنتال هاورد جی در کتاب خویش با عنوان تکنیکهای برجسته مشاوره ودرمان،از قصهدرمانی به عنوان یکی از پنجاه ویک استراتژی خلاق در امر مشاوره ودرمان کودک و خانواده بحث نموده و تأکید مینماید در این استراتژیهای خلاق-از جمله قصهدرمانی- بیشترین خلاقیت درراهکارهای درمانی بکار رفته است و نمونهای از قصهدرمانیهای انجام شده توسط لاری گلدن را گزارش میکند.
در همین راستا مناسب است به دورههای تخصصی و برنامههای آموزشی و ترویج قصهدرمانی ارایه شده توسط آکادمی هرتس(2002)اشاره نمود.
اسلاید 10 :
یونگ و کهن الگوها
پرفسور کارل یونگ (1961-1875) روانشناس و متفکر سوئیسی با کتاب انسان و سمبول هایش برداشت جامعی از تعلق بشر به یک خانواده به دست می دهد. یونگ نشان میدهد که چگونه ناخودآگاه بشر در حالت عمیق خود در تمام انسانها مشترک است و اینکه اگرچه ممکن است ما پیش زمینه های فرهنگی و مذهبی متفاوتی داشته باشیم همه در اعماق ضمیر ناخودآگاه خود مشترکیم. او معتقد بود که انسانها از سمبول های یکسان با مشابهی استفاده می کنند. او نماد را به این صورت تعریف می کند:
کلمه یا تصویری نمادین است که تلویحاً چیزی را بیش از معنای مستقیم یا آشکارش بیان کند. آن نماد جنبه ناخودآگاه وسیع تری دارد که هیچ وقت دقیقا تعریف یا کاملا تشریح نمی شود. کسی نمی تواند امید به شرح و توصیفش داشته باشد.
یونگ بر این باور بود که کارکرد اصلی نماد به تصویر کشیدن کهن الگوها یا تصاویر ازلی است. در توصیف یونگ کهن الگو ها تصویر و افکار ناخودآگاه و به ارث رسیده ای هستند که محتویات ضمیر ناخودآگاهی جمعی را باز می تابانند. آنها با تجربیاتی از قبیل مواجه شدن با مرگ یا انتخاب همسر همانند سازی می کنند و خود را به صورت نمادین در مذاهب، اسطوره ها، تمثیلات، و رویاها نمادین میکنند. کهن الگوها در این صحنه ها زنده میشوند تا نمایشی را برای ضمیر خودآگاه اجرا کنند. اما معانی آنها برای ضمیر ناخودآگاه در نظر گرفته شده است و به وسیله آن درک می شود
اسلاید 11 :
شلدون کپ (Sheldon Kopp)
کپ طریقی را که بشر شروع به آموختن می کند به سه دسته تقسیم می کند:
عقلانی
تجربی
و استعاری
او معتقد است که استعاره ها قدرت بسط دادن و حتی جانشین شدن فرایندهای تجربی و عقلانی را دارند.
«جهان را به صورت استعاری درک کردن یعنی ما به یک دریافت شهودی از موقعیت ها وابسته ایم که در آن ذهنمان آماده دریافت ابعاد نمادین تجربه و معانی متعدد مسئله است که شاید همه معانی با هم موجودند و در کنار هم معنی های متفاوتی از آنها استنباتط می شود.»
اسلاید 12 :
برونو بتلهایم
بتلهایم مربی و درمانگر بچه های روان پریش بود. او می نویسد که مشکل ترین کار در آموزش کودکان، مساعدت به آنان در درک معنای زندگی است تا به «بلوغ روانی» دست یابند. بتلهایم می گوید میراث فرهنگی که به شکل افسانه هاست، به زندگی معنا می بخشد. وی معتقد است که وقتی بچه ها را در برابر ادبیات قرار می دهیم افسانه ها بیشترین جاذبه را برای آنها دارد.
قهرمان قصه جذابترین مسئله برای کودک است و او در تمام مبارزات قهرمان، خود را در نقش قهرمان قصه می بیند. به خاطر این هم ذات پنداری، کودک تصور مي کند که به همراه قهرمان داستان از آزمون ها و بلایا به زحمت می افتد و با او به پیروزی دست می یابد. زیرا که فضیلت پیروز است. کودک چنین هم ذات پنداری را به تنهایی انجام مید هد و چالش های دروین و بیرونی قهرمان اخلاقیات را بر لوح ضمیر او حک می کنند.
اسلاید 13 :
میلتون اچ اریکسون (Milton H. Erickson)
روانپزشک برجسته ای که قصه را در درمان های خود به کار گرفت، یعنی میلتون اچ اریکسون (Milton H. Erickson) به عنوان هیپنوتراپیست و قصه گویی ماهر شناخته می شود. او اغلب برای کمک به حل مشکلات روانشناختی مراجعانش برای آنها داستانهای ساده ای درباره فعالیت های معمولی زندگی می گفت. اریکسون خیلی زود چنان مشهور شد که بقیه روانشناسان، بیماران «درمان ناپذیر» خود را نزد او می فرستادند. شخصیت های داستان ها و تمثیل های اریکسون یا برگرفته از تجربه واقعی بودند یا از طبیعت گرفته شده بودند. با مردی که از درد شدیدی رنج می برد، در این باره صحبت می کرد که گل چگونه هر روز به «راحتی» رشد می کند، و برای کمک به زنی که از تهوع می ترسید داستان پرندگانی را می گفت که چگونه به جوجه هایشان غذا میدهند.
اریکسون هیچ نظریه ای درباره نحوه کارکرد تمثیل های خود تدوین نکرد. این ابتکار از روانشناس دیگری به نام ارنست روسی (Ernest Rossi) در دهه آخر حیات اریکسون بود که جادوی او را از هاله ابهام بیرون آورد. روسی توضیح داد که تمثیلات چگونه با تمرکز بر کارکرد های مختلف نیمکره چپ و راست مغز عمل می کنند. پس تمثیل «شاید وسیله ای برای ارتباط مستقیم با نیمکره راست به زبان خودش باشد».
اسلاید 14 :
تمثیل چگونه بر کودکان اثر می گذارد
روساخت: همان است که در هنگام قصه گویی کودک می شنود. جملات، صداها و توالی جملات. این سطح ظاهری را که اشغال کنده ذهن خودآگاه است تشکیل میدهند.
ژرف ساخت: فراهم کننده عناصری است که با مشکل شنونده مرتبطند و شنونده از آن طریق به معانی عمیق تری دست می یابد. این سطح عمیق تر معانی در سطح ناخودآگاه به وجود می آید.
تطابق یابی: تطابق یابی یک فرایند ناخودآگاه است. وقتی بچه ها به داستان گوش می دهند آنچه را که می شنوند با خاطرات خود پیوند می دهند. آنها در ذهن خود جستجو می کنند تا تجربیات حاضر خود را از داستان با وقایعی از گذشته مرتبط کنند. اگر کودکی بشنود «سگ خشمگین بزرگ»، شروع به تطابق یابی در تجربیات گذشته می کند تا به این سه کلمه معنی بدهد. لذا این عبارت در هر کودک تصویر متفاوتی را در خاطر زنده می کند.
اسلاید 15 :
تطابق یابی:
ادوارد تی. هال در کتاب ورای فرهنگ هدف اصلی الگوها را توضیح میدهد:
«هدف الگو این است که کاربر را هنگام مواجهه با پیچیدگی های بزرگ زندگی در بهتر عمل کردن توانا سازد. با استفاده از الگوها ما کارکرد اشیا را آزمایش و درک میکنیم و حتی می توانیم تجسم کنیم که در آینده اشیا به چه صورت خواهند بود.»
برای مثال ممکن است یک کودک از باز کردن در – پایین کشیدن دستگیره و هل دادن در- یک الگو در ذهن یک الگو بسازد. با همین الگوست که همه درها را باز می کند. حال اگر با یک در کشویی مواجه شود، باز طبق الگوی ذهنی خود عمل می کند. اما بعد از چند بار شکست ناچار می شود الگوی باز کردن در را بسط دهد تا بتواند در شرایط مختلف موفق شود.
این کودک هر وقت که میخواهد دری را باز کند به پرونده های حافظه اش که حاویآن الگوی خاص است رجوع می کند. این فرایند رجوع به پرونده حافظه و مطابقت دادن به الگوی خود تطابق یابی نامیده می شود.
این اصطلاح را ریچارد بندلر و جان گریندر، پایه گذاران مشترک برنامه نویسی عصب-زبانی، ابداع کردند.
اسلاید 16 :
مثال برای تطابق يابی :
دختر بچه 11 سالهای از دانشآموزان عادی پایه دوم ابتدایی به خاطر مشکلات رفتاری،ایجاد اخلال مکرر در کلاس و سرقت اشیاء و لوازم همکلاسیهای خود برای مشاوره ارجاع شده بود و این سرقت به کودکان دیگر هم سرایت کرده بود که قصه گویی در کلاس پیشنهاد شد
در این اقدام قبل از شروع قصهگویی،از دانشآموزان خواسته شده تا از میان چند کتاب شامل موضوعهای متنوع که در معرض دید آنها بود و طرح روی جلد و عناوین کتابها نیز تا حدودی خبر از موضوع اصلی آنها میداد کتابی را انتخاب کنند.
جالب توجه آنکه پیش از همه دانشآموزان مورد نظر،به کتابهایی اشاره میکرد که موضوع دزدی در آنها مطرح نشدهبود و پس از چند اظهار نظر هنگامی که مشاور کتابی با موضوع دزدی و با عنوان دزد کفشها را پیشنهاد نمود و برای انتخاب آن مقدمهچینی نمود دانشآموز مزبور به سختی مخالفت کرده و در مقابل پذیرش این کتاب به عنوان موضوع انتخابی مقاومت مینمود.
اسلاید 17 :
قصه درمانی
اسلاید 18 :
قصه گویی به کودک کمک می کند وقایع چاره ناپذیر را شناسایی کند. برای مثال، کودک بیماری که باید به بیمارستان برود با خواندن کتابی مرتبط با موضوع خودش مثلا درمورد کودکی که او هم باید به بیمارستان برود احساس بهتری پیدا میکند و از این راه ممکن است ترس ها و آرزوهایش را نیر بپذیرد. قصه ای گویی همچنین در فهم این نکته کمک می کند که دیگران نیز تجربه هایی همانند حوادث زندگی او را دارند و به کاهش داغی تجربه هایی غیر قابل قبول از نظر اجتماعی نیز کمک می کند.
اسلاید 19 :
فایدهها و مزایای کاربرد قصه: در روان درماني
تسریع برقراری رابطه و جذب
کمک به درک بهتر چهارچوب ذهنی کودک
افزایش مشارکت و فعالیت مراجع
کاهش مقاومت و مخفی کاری
برانگیختن دقت و افزایش فراخنای توجه
فراهم آوردن چهارچوبی برای مصاحبه
ارایه الگویی برای همانندسازی و کسب تجربه
ایجاد موقعیتی برای آموزش والدین
فراهم آوردن امکاناتی برای ارایه تکلیف به کودک و خانواده
اسلاید 20 :
شیوه کاربرد قصه در مشاوره و روان درمانی:
فردی:
مراحل مقدماتی رایج میباشد که این مقدمات منجر به تشخیص اولیه مشکل یا مسأله میشوند و پس از آن نوبت به تشکیل جلسههای مشاوره انفرادی و تصمیم گیری در مورد انتخاب تکنیک و ابزارهای متناسب با وضعیت مراجع و مشکلات او میرسد و انتخاب موضوع و نوع قصه و شیوه ارایه و کاربرد آن مطرح میشود.
مشاهده شده است که معمولا قصه کمتر به صورت مستقل استفاده شده بلکه بکار بردن قصه همراه با دیگر راهبردهای کار با کودک،مثمر ثمرتر میباشد.
گروهی:
قصه درمانی را میتوان به صورت گروهی اجرا نمود،در مشاوره گروهی ابتدا زمینه کلی مطرح شده سپس داستان ارایه میشود.مشاور با مد نظر داشتن هدف میتواند با استفاده از مهارتهای کلامی خویش قسمتهایی از قصه را برجسته نموده و با فعال سازی گروه و ارایه باز خوردها،کودکان را به مشارکت،شناخت مسأله،فرضیه سازی و مسأله گشایی فرا خواند،همچنین درمانگر میتواند با واگذاری نقشها و وظایفی به مراجع یا اعضای گروه از راهبردهای نمایش درمانی و یا ایفای نقش به صورت تلفیقی استفاده نماید.
ارایه قصه از سوی مراجع
ارایه قصه میتواند از سوی مراجع باشد که در این شکل قصه میتواند به صورت پیشساخته با انتخاب کتابی از طرف مراجع و ارایه آن همراه،شود یا قصه ساخته شده توسط مراجع از تجربههای خود یا وقایع روزمره زندگی او باشد.
