بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
کاربرد آمار در خانه بهداشت
اسلاید 3 :
علم آمار:
به مجموعه ای از روش های علمی اطلاق می شود که برای جمع آوری اطلاعات اولیه ، مرتب و خلاصه کردن ،طبقه بندی و تجزیه وتحلیل اطلاعات اولیه و تفسیر انها بکار می رود .
تعريف متغير:
صفاتي از هريك از افراد جامعه آماري كه از يك فرد به فرد ديگر تغيير مي كنند متغير مي باشند. مثلاً در اهالی یک روستا،صفاتي مانند جنس، وزن، قد و وضعیت فشارخون و. متغيرهاي جامعه مي باشند.
متغيرها به دو دسته تقسيم مي شوند:
1)متغير كيفي: متغيرهايي هستند كه واحد ندارند و قابل شمارش و يا اندازه گيري نيستند .
2 )متغير هاي كمي: متغيرهايي هستند كه قابل اندازه گيري يا شمارش و يا قابل مقايسه و سنجش هستند.
اسلاید 4 :
بررسي آماري: بررسي است كه موضوع مورد مطالعه را به يك جامعه مربوط مي كند و در آن جامعه افراد را مورد مطالعه قرار مي دهد
بررسي هاي آماري شامل سه مرحله است :
1) مشاهده
2) گروه بندي تهيه جداول و رسم نمودارها
3) محاسبه شاخص ها و تجزيه و تحليل آنها
اسلاید 5 :
ثبت و گزارش مواردفوت
1-گزارش روزانه موارد فوت توسط بهورزان
2-گزارش ماهانه موارد فوت در قالب فرم شماره یک مرگ
الف-بالای هفت روز
ب- زیر هفت روز (نوزاد و مرده زایی)
اسلاید 9 :
زیج حیاتی
زیج حياتی ورقهاي است با طول و عرض 70 و 50 سانتيمتر كه در آغاز فقط براي نمایش وقایعی كه در زمينه تولد و مرگ اتفاق میفتاد، فراهم آمد و بتدریج در جریدان كار، ازسویی كارآیی و سهولت كاربرد خود را نشان داد و از سوي دیگر براي افزودن پاره اي داده ها )چه در تکميل داده هاي پيشين و چه افزودن داده هاي جدید آمادگی یافت.
اسلاید 10 :
راهنمای تنظیم زیج حیاتی
این فرم از ابتدا تا پایان سال باید به دیوار خانه بهداشت یا مراکز خدمات جامع سلامت روستایی در روستا و مراکز خدمات جامع سلامت شهری ضميمه و غیر ضمیمه در شهرها نصب باشد و فرم سال بعد(حداقل سه سال ) بر روي آن قرار گيرد.
هدف از تکميل این فرم داشتن اطلاعات آماري بهنگام و دقيق از جمعيت تحت پوشش روستایی و شهري و محاسبه شاخصهاي جمعيتی – بهداشتی هر خانه یا بهداشت، خدمات جامع سلامت روستایی ، شهری ضميمه و غیر ضمیمه است تا در نهایت كل جمعيت روستایی و جمعيت شهري تحت پوشش بدست آید و بتوان هرسال نتيجه فعاليتهاي واحدهاي ارائه كننده خدمات بهداشتی درمانی ،خانه هاي بهداشت و مراکز جامع را به صورت كمی ارزیابی كرد و براي تحقيقات علمی، اطلاعات و به روز در اختيار داشت. براي رسيدن به این هدفها، عملکرد درست همه كسانی كه به نوعی در این كار دخالت دارند اهميت دارد.
در بالای صفحه زیج نام دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، مركز بهداشت شهرستان و واحد مربوط )خانه بهداشت، مراکز خدمات جامع سلامت روستایی در روستا و مراکز خدمات جامع سلامت شهری ضميمه و غیر ضمیمه قيد میشود.
اسلاید 11 :
براساس نظرخواهی از سازمان ثبت احوال، فقط براي متولدینی كه پدر آنها ایرانی است شناسنامه ایرانی صادر میشود. بنابراین، كليه خانوارهایی كه پدر خانوار، ایرانی است جزوخانوارهاي ایرانی محسوب میشوند و اطلاعات آنها در زیج حياتی خانوارهاي ایرانی درج میگردد و در غيراینصورت به عنوان اتباع بيگانه به حساب آمده و اطلاعات آنها در زیج حياتی جمعيت غيرایرانی ثبت میشود.
براي تعدادكم جمعيتهاي غيرایرانی (حتی یك خانوار) هم زیج حياتی جداگانه تهيه میگردد.
زیج هاي حياتی خاص جمعيت غيرایرانی نيز همانند زیجهاي حياتی جمعيت ایرانی در پایان هر فصل جمع آوري میشود و براي ورود به رایانه به مركز بهداشت شهرستان تحویل میگردد و سپس، مجددا” به واحد تهيه كننده آن عودت داده میشود تا بر روي دیوار آن واحد باقی بماند.
چنانچه در وسط سال مهاجر غيرایرانی به منطقه وارد شد، در آن سال زیج جداگانه ندارند و فقط سرشماري در آغاز هرسال انجام میگيرد و براساس آن زیج تنظيم میشود.
اسلاید 12 :
زیج هاي كنونی داراي 8 جدول و پنج دایره متحدالمركز است كه در چهار رنگ چاپ میشود. دوایر متحدالمركز در نسخه هاي رنگی از داخل به خارج بترتيبک
سفيد :براي ثبت سال،
زرد :ثبت مواليد زنده
صورتی:ثبت مرگ هاي زیر یکسال، ثبت مرگ هاي زیر یکسال یعنی از بدو تولد تا 11 ماه و 29 روز تمام
سبز براي ثبت مرگهاي 1 تا 4 ساله ،12 ماه تمام تا 4 سال و 11 ماه و 29 روز تمام
و آبی براي ثبت مرگهاي 5 ساله و بالاتر
در درون قطاعهاي 12 گانه و در محدوده هریك از رنگهاي چهارگانه زرد،صورتی، سبز و آبی یك مربع و یك دایره پيش بينی شده است مربع براي ثبت ارقام اتفاقاتی است كه در روستاي اصلی/ شهر پيش میآید و دایره براي ثبت رقم اتفاقاتی اسدت كه درروستا یا روستاهاي قمر / حاشيه شهر حادث میشود. اگر خانه بهداشت/ پایگاه بهداشت بيش از یك روستاي قمر /منطقه حاشيه داشته باشد مجموع داده هاي آنها در همان یك دایره ثبت میشود.
در صورتی كه پایگاه و یا مركز داراي دو نوع جمعيت تحت پوشش (روستایی و شهري) باشد باید دو زیج مجزا تهيه شود.
همين مفاهيم در جمعيتهاي شهري و روستایی براي جمعيت غيرایرانی هم كه در پوشش واحدهاي ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی هستند كاربرد دارد.
توجه: هركدام از اعداد درون دوایر زیج حياتی با سایر جداول كنترل و چك میشود. دقت در ثبت آنها ضرورت دارد.
اعداد در درون این دوایر باید طوري نوشته شود كه بدون چرخش دایره براحتی از روبرو قابل خواندن باشد.
اسلاید 13 :
-1 جدول استفاده از نمک ید دار: در این جدول با توجه به سرشماري اول سال تعداد خانوارهاي تحت پوشش ثبت می گردد و بر اساس فرایند انجام ید سنجی نمك مصرفی خانوار در زمان سرشماري و یا بازدید از منزل مشخص می شود كه چه تعداد خانوار از نمك یددار استفاده می كنند
-2 جدول جمعیت برحسب سن و جنس
دومين جدول سمت راست صفحه زیج، جدول جمعيت تحت پوشش را نشان میدهد. مبناي این جدول سرشماري اول
سال بهورز در روستا یا سرشماري اول سال در مراکز خدمات سلامت است.
ضمنا درطراحی زیج گروه سنی زیر یك سال به گروه هاي سنی كمتر از یکماه (متولدین اسفند سال گذشته)و یکماه تا یکسال (زیر یکسال منهای متولدین اسفندماه سال گذشته) تفکيك شده اند كه مبنای جمع آوری داده های سن این گروه ها همان مقطع زمانی است که سرشماری اول سال انجام می شود.
دختران عقدكرده اي كه هنوز در خانه پدري خود ساكن هستند جزو زنان همسردار به حساب می آیند.
اسلاید 14 :
3-جدول مرگ مادران به دلیل عوارض بارداری و زایمان برحسب سن مادر و علت مرگ
مرگ مادران به دليل عوارض حاملگی، زایمان و تا 42 روز پس از ختم بارداري را برحسب سن مادر به تفکيك منطقه و با اشاره به علتهاي عمده مرگ مادران: خونریزي، عفونت بعد از زایمان، پره اكلامپسی، بيماریهاي قلبی و سایر علل نشان می دهد.
4-جدول تولد برحسب وزن و جنس نوزاد، سن مادر و شرایط زایمان ، نوع زایمان و فرزند آوری:
بخش اول: تعداد دختران و پسران مرده بدنيا آمده در برگه زیج حياتی به روش چوب خطی علامت زده میشود. در دو حالت، نوزاد مرده بدنيا آمده به حساب میآید:
الف -نوزادي كه بعد از هفته ببست و دوم حاملگی بدنيا آمده است و هيچيك از علائم حياتی را ندارد (حتی یك نفس هم نکشيده و گریه نکرده است)
ب-نوزادي كه با وزن بيش از 500 گرم( بدون احتساب وزن جفت) بدنيا آمده و در زمان تولد فاقد علائم حياتی است.
در صورتی که وزن هنگام تولد دردست نبود میتوانيد وزن روز دهم تولد را اندازه بگيرید.
اسلاید 15 :
چوب خط زنده به دنیا آمده با وزن هنگام تولد و سن مادر بایستی برابر باشد
دقت كنيد كه اگر حاصل زایمان ، دوقلو یا چندقلو باشد در این بخش، فقط یك بار ثبت میشود زیرا تعداد زایمان مطرح است و مادر هر دو نوزاد یکی است و به این ترتيب میتوان درصددچند قلوزایی را هم بدست آورد )در واقع اختلاف بين مجموع نوزادان زنده و مرده بدنيا آمده از این ستون، تعداد دوقلو یا چندقلوها را بدست میدهد)
مامای تحصیل کرده: ماماهائی فارغ التحصيل دانشگاهی هستند كه دوره كاردانی و یا كارشناسی مامائی را گذرانده اند. (موارد زایمان در منزل توسط پزشك نيز در همين محل ثبت شود)
مامای دوره دیده:
1-ماماروستا: خانم هائی در روستا كه دوره 3 ماهه ماماروستائی را گذرانده و موفق به دریافت گواهينامه شده اند.
2-بهورزماما: بهورزانی كه در دوره آموزش بهورزماما شركت كرده و موفق به دریافت گواهينامه پایان دوره شده اند به عنوان بهورزماما شناهته می شوند.
3-مامای دوره ندیده: در صورتی زایمان توسط ماماهاي محلی و یا اطرافيان مادر بدون كمك ماماي دوره دیده یا تحصيلکرده انجام شده باشد عامل زایمان به عنوان ماماي دوره ندیده تلقی میشوند
زایمان در بیمارستان یا زایشگاه: به مواردي اطلاق میشود كه زایمان در داخل بيمارستان، زایشگاه، واحد تسهيلات زایمانی و یا مطب پزشك انجام شده است.
زایما در منزل: هر زایمانی كه در محلی غير از بيمارستان، زایشگاه، تسهيلات زایمانی و مطب پزشك، انجام گرفته باشد، زایمان در منزل حساب میشود.
اسلاید 16 :
تعریف تعداد زنان 10 تا 49 سال شوهردار بی فرزند تک فرزند به شرح زیر اضافه شود:
تعریف تک فرزندی:
در صورتی كه زوج داراي فقط یك فرزند و با حداقل سن 1 سال و 11 ماه و 29 روز باشد .
اطلاعات تك فرزندي از پرونده خانوار یا فرم مشاوره، انتخاب و آغاز استفاده از روش پيشگيري از بارداري استخراج می گردد
با كمك این اطلاعات، تك فرزندي از پرونده خانوار استخراج می شود و عدد استخراج شده در زیج حياتی به روش تجميعی به صورت عددي با مداد ثبت می شود.
تعریف بی فرزندی:
در صورتی كه از زندگی مشترك زوجين بر اساس اطلاعات پرونده خانوار حداقل 24 ماه گذشته باشد و زن سابقه سقط یا مرده زایی نداشته باشد و در حال حاضر باردارنباشد بی فرزند محسوب می گردد. ثبت اطلاعات مورد نظر بر اساس موارد زیر می بایست انجام شود:
تعداد فرزند : از پرونده خانوار یا فرم "مشاوره ، انتخاب و آغاز استفاده از روش پيشگيري از بارداري" استخراج می
گردد.
تاریخ ازدواج : از فرم "مشاوره ، انتخاب و آغاز استفاده از روش پيشگيري از بارداري" اضافه خواهد شد و بر اساس آن مطابق تعریف قابل محاسبه و استخراج است.
سقط و مرده زایی: از فرم مراقبت بارداري بخش 2 شرح حال قابل دستيابی است.
اسلاید 17 :
چنانچه مادري دوقلو زائيد و هردو زنده بدنيا آمدند، در ستون مرده زایی هيچ علامتی زده نمیشود. در ستون متولدین زنده برحسب جنس نوزاد، 2 علامدت زده می شود. در
ستون سن مادر در این تولد زنده، 2 علامت با توجه به سن مادر و در ستون شرایط زایمان برحسب محل و كمك كننده به زایمان فقط یك علامت زده میشود.
ب-چنانچه مادري دوقلو زائيد و هردو مرده بدنيا آمدند، در ستون مرده زایی برحسب جنس، 2 علامت زده میشود، در ستون متولدین زنده، هيچ علامتی ندارد، در ستون سن مادردر این تولد زنده نيز علامتی زده نمیشود و در ستون شرایط زایمان برحسب محل زایمان و فردكمك كننده فقط یك علامت زده میشود.
پ-چنانچه مادري دوقلو زائيد و یکی از نوزادان مرده بدنيا آمد و دیگري زنده بود، در ستون مرده زایی برحسب جنس نوزاد مرده بدنيا آمده، یك علامت؛ در ستون متولدین زنده نيزبرحسب جنس نوزاد زنده متولد شده، یك علامت؛ در ستون سن مادر فقط یك علامت و در ستون شرایط زایمان نيز یك علامت زده میشود.
ت-چنانچه به طور استثنایی در یك زایمان دوقلو یکی از تولدها در منزل و دیگري در زایشگاه اتفاق افتاد، در ستون شرایط زایمان، فقط محل زایمان آخرین تولد ثبت میشود.
ث-در صورتی كه زایمان در منزل یا بين راه اتفاق افتاده ولی جفت در بيمارستان یا مركز زایمانی خارج شده باشد زایمان در بيمارستان یا مركز زایمانی محسوب می شود
اسلاید 18 :
5- جدول مرگ برحسب سن و جنس :
در این جدول آمار مرگ در مناطق شهري/ حاشيه یا روستاهاي تحت پوشش اصلی / قمر به تفکيك منطقه سکونت فرد و برحسب جنس و سن به صورت چوب خطی بر روي برگه زیج حياتی ثبت میشود. توجه داشته باشيد كه باید همه مرگهایی كه در محدوده واحد بهداشتی درمانی اتفاق میافتد، ثبت گردد. دقت كنيد وقتی گفته میشود، ”كمتر از یکماه ”
یعنی از بدو تولد تا 28روزگی كامل – و ”یکماه تاكمتر از یکسال” یعنی از 29روزگی تا وقتی كه سن كودك به 11 ماه و 29 روز برسد و یا در مورد ” 1 تا 4 سال” یعنی درست از وقتی 365 روز از تولد كودك گذشته باشد)روز تولد یك سالگی او( تا زمانی كه 4 سال و 11 ماه و 29 روزگی او باشد و به همين ترتيب براي بقيه گروههاي سنی.
6-جدول مهاجرت بر حسب نفر :
با توجه به اینکه بهورز خانه بهداشت / مراقب سلامت پایگاه در طول سال از افرادي كه به روستا / منطقه شهري تحت پوشش مهاجرت كردند و نيز از افرادي كه از روستا /منطقه شهري تحت پوشش مهاجرت كردند باید اطلاع داشته باشند و این اطلاعات در دفتر / فرم گزارش مهاجرت دهی و مهاجرت پذیري خانه ها و مرکز خدمات ثبت می گردد. اطلاعات مهاجرت از دفتر و فرم اشاره شده استخراج و به صورت تجميعی )به صورت عددي( و با مداد در پایان هر فصل در جدول "مهاجرت بر حسب" نفردر پوستر زیج ثبت می گردد. بر این اساس تعداد افراد خارج شده از روستا/ منطقه شهري تحت پوشش را تحت عنوان مهاجرت به خارج از روستا/ منطقه شهري تحت پوشش و تعداد افراد وارد شده به روستا/ منطقه شهري تحت پوشش را تحت عنوان مهاجرت به داخل روستا / منطقه شهري تحت پوشش در ستون مربوطه به تفکيكشهر/ روستاي اصلی و حاشيه/ قمر ثبت می گردد.
اسلاید 19 :
7-جدول پوشش استفاده از روش های روش های فاصله گذاری/پیشگیری از بارداری های پر خطر و برنامه ریزی نشده برحسب نوع روش در آخرین روز سال :
در این جدول اطلاعات پایان سال و منطقه مسکونی جمعيت تحت پوشش و برحسب مورد استفاده از روش هاي فاصله گذاري/ پيشگيري از بارداريهاي پر خطر و برنامه ریزي نشده ثبت میشود.
در روز آخر سال 29 اسفند تعداد افرادي یا زن و شوهرهایی كه از هرنوع وسيله یا روش فاصله گذاري/ پيشگيري از بارداري استفاده میكنند در دفتر مربوط، شمارش شده و درمحل مخصوص به خود در برگه زیج حياتی ثبت میشود. در تنظيم این جدول، هدف وضعيت یك سال كامل نيست بلکه فقط ماه آخر سال ، ملاك قرار می گيرد. چنانچه فردی درآخرین روز آن ماه اسفند یکی از روش هاي فاصله گذاري/ پيشگيري از بارداري را استفاده نماید، به عنوان یك مورد ثبت میشود. تمام آمار ثبت شده در ایدن قست تا سن 49سالگی زن ادامه دارد و بعد از آن، فرد از گروه زنان واجد شرایط حذف میشود و آمار او ثبت نمیگرد
اسلاید 20 :
توجه داشته باشید كه تعداد افراد ثبت میشود نه تعداد وسایلی كه از آنها استفاده شده است. یعنی مثلا” اگر زن یا شوهري 5بليستر قرص دریافت کرده باشند فقط یك نفر به حساب میآید نه 5 نفر.
دقت كنيد كه در زمانهاي تعيين شده، تعداد افرادي كه از وسيله یا روش مورد نظر استفاده میكنند باید در محل مخصوص خود ثبت شوند، نه فقط تعداد افرادي كه در آن زمان وسيله دریافت كرده اند. در پركردن این جدول اطمينان بهورز یا كارمند بهداشتی نسبت به استفاده از هریك از وسایل یا روشها شرط اصلی است.
در مورد تعداد افرادي كه اقدام به بستن لوله به روش جراحی در زن / مرد كردهاند تعداد كل آنها نيز در آخرین روز پایان سال در ستون مربوط، ثبت میشود، )در هر دو روش بستن لوله در مردان و زنان نيز معيار سن زن تا 49سال باید در نظر قرار گيرد.(روش طبيعی به استفاده از روشهاي غيردارویی و غيرمکانيکی براي پيشگيري از بارداري در روزهایی كه امکان باروري وجود داشته باشد، گویند. اندواع این روشها عبارتندد از: روش ریتميك یا تقویمی، روش موكوس گردن رحم )یا روش تخمك گذاري(، روش شيردهی، روش خودداري از نزدیکی، روش دماي پایه بدن و روش نزدیکی منقطع.
در قسمت سایر، تعداد افرادي نوشته میشود كه از روشها و وسایلی غير از آنها كه ثبت شده اند، استفاده میكنند.
تبصره:
در ثبت اطلاعات باروري سالم جمعيت عشایر در زیج حياتی در زمان یيلاق آنها كه در دسترس واحدهاي ارائه دهنده خدمت نيستند، براي افرادي كه از روشهاي طولانی اثر تر یا آی یو دی و بستن لوله در مرد یا زن استفاده میكنند، میتوان در دورهاي كه عشایر در منطقه تحت پوشش واحد بهداشتی درمانی نيستند نيز آمار آنها را به حساب آورد و
در زیج حياتی ثبت كرد.
در مورد استفاده كنندگان از قرص و كاندوم پيشنهاد میشود، با بررسی وضعيت فاصله گذاري فرد و در صورت نياز، قرص یا كاندوم براي ماهه ایی كه افراد در پوشش مستقيم نظام شبکه نيستند.
