پاورپوینت تعریف مساله و مدل سازی تصمیم های چندهدفی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

بسمه تعالی

تعریف مساله و مدل سازی تصمیم های چندهدفی

اسلاید 2 :

فهرست مطالب
مقدمه
تفکر گزینه ای چیست؟
تفکر ارزشی چیست؟
تفاوت تفکر ارزشی و تفکر گزینه ای
منافع تفکر ارزشی
چارچوب موقعیت تصمیم
ابزار های شناسائی اهداف
تمایز اهداف بنیادی و مقطعی
ویژگی های مطلوب اهداف بنیادی
ابداع گزینه ها
مقابله با سوگیری های ادارکی
تمرکز تفکر بر پیامد های مطلوب
کاربرد اهداف بنیادی
گزینه های هماهنگ
از بین بردن محدودیت ها بر گزینه ها
بهره برداری بهتر از منابع
ساخت مدل ارزشی
طرز تلقی درباره ریسک
سه کلاس عام برای توابع مطلوبیت
شرایط استقلال وقضیه های ترکیب توابع مطلوبیت

اسلاید 3 :

مقدمه
در کتاب های مربوط به تصمیم گیری معمولا بر فعالیت هائی تاکید می شود که پس از شناسائی مساله تصمیم، گزینه ها و اهداف باید انجام شوند. اکثر آنها بر ”روش های حل مساله“ تمرکز می کنند و آنچنان اهمیتی به ”روش های تعریف مساله“ نمی دهند.

یک پرسش اساسی: مسائل تصمیم، گزینه ها و اهداف چگونه به دست می آیند؟

پاسخ کلیدی: یک فرآیند خلاقانه برای شناسائی مسائل و فرصت های تصمیم، تعریف و شفاف سازی اهداف، و نهایتا ابداع و شناسائی گزینه ها

اسلاید 4 :

تفکر گزینه ای چیست؟Alternative-Focused Thinking
تصمیم گیران هنگام مواجهه با مشکلات و مسائل، قبل از هر اقدامی بر گزینه های موجود و در دسترس تمرکز کرده و مجموعه مناسبی از گزینه ها را به دست می آورند. سپس از طریق تعریف معیارها و اهداف، گزینه ها را با یکدیگر مقایسه کرده و بهترین گزینه را انتخاب می کنند.

ویژگی اصلی: برخورد منفعلانه و غیر پیش دستانه، عدم کنترل بر موقعیت تصمیم، سرکوب خلاقیت و نوآوری

اسلاید 5 :

تفکر ارزشی چیست؟Value-Focused Thinking (VFT)
ارزش یعنی آنچه برای مهم است؛ ارزش ها همان اصول ارزیابی هستند که از آنها برای ارزیابی پیامدهای بالفعل و بالقوه اقدام و عدم اقدام، گزینه های پیشنهادی و تصمیم ها استفاده می کنیم.

ارزش ها از جنس معیارها، سنجه ها و اهداف هستند و شامل اصول اخلاقی، رهنمودها، اولویت ها، مطلوب ها و غیره می شوند.

در هر تصمیم گیری، ارزش ها اهمیت بنیادی دارند و گزینه ها فقط ” ابزاری“ برای تحقق ارزش ها هستند. بنابراین هنگام تفکر باید نخست بر ارزش ها تمرکز کرد و نه بر گزینه هائی که احتمالا این ارزش ها را محقق می سازند.

شعار تفکر ارزشی: اول ارزش ها و بعد گزینه ها

تفکر ارزشی اساسا از دو فعالیت تشکیل می شود:

نخست درباره چیستی خواسته هایمان تصمیم می گیریم و سپس چگونگی تحقق آنها را مشخص می کنیم.

اسلاید 6 :

تفاوت های تفکر ارزشی و گزینه ای
تفکر ارزشی و تفکر گزینه ای صرفا دو رویکرد متفاوت برای حل مسائل تصمیم نیستند.
تنها هدف تفکر گزینه ای، حل مساله یا مشکل تصمیم گیری است.
اما تفکر ارزشی دامنه کاربرد گسترده تری دارد. حل مساله تنها یکی از اهداف آن است.
هدف مهم تر تفکر ارزشی شناسائی ” فرصت های تصمیم“ است؛ تصمیم هائی که توسط دیگران یا شرایطی که خارج از کنترل شماست، پدید نیامده اند.

اسلاید 7 :

منافع تفکر ارزشی

اسلاید 8 :

چارچوب موقعیت تصمیمتعریف مساله
چارچوب هر موقعیت تصمیم را ارزش ها و گزینه های آن تعیین می کنند.
زمینه تصمیم: مجموعه همه گزینه های مناسب برای یک موقعیت تصمیم خاص
اهداف بنیادی: مجموعه همه ارزش های حاکم بر یک موقعیت تصمیم خاص
زمینه تصمیم و اهداف بنیادی یک منشور را تشکیل می دهند. قاعده کوچکتر اهداف بنیادی و قاعده بزرگ تر زمینه تصمیم است.
زمینه تصمیم و اهداف بنیادی وابستگی متقابل دارند. یعنی سازگاری بین آنها مهم است. (ویژگی های مطلوب اهداف بنیادی)

اسلاید 10 :

ابزارهای شناسائی اهداف
فهرست دغدغه ها، نگرانی ها، علاقه مندی ها، آرزو ها و خواسته ها
دلائل ترجیح گزینه ها، گزینه های فرضی کامل و هولناک
مسائل و نقاط ضعف، دلائل و چرائی اهمیت این نقاط ضعف
پیامد ها: اثرات گزینه ها بر حسب میزان تحقق اهداف، پیامدهای غیر قابل قبول، نامطلوب، و اجتناب ناپذیر
چشم اندازهای متفاوت: هر کسی از دیدگاه خود به مساله نگاه می کند، نگاه به افق های دور، از بین بردن واقعیت گرائی
ساختار دهی اهداف: X ، Y دو ی. چگونه X به Y منجر می شود؟ X با Z تعامل می کند که خود به W منجر می شود و بر Y تاثیر می گذارد.
تعریف هدف: هدف عبارت است از آنچه که می خواهیم به آن دست پیدا کنیم. گزاره معرف یک هدف معین شامل سه مولفه اساسی است که عبارتند از :
موضوع، زمینه و جهت ترجیح

مثال: بیشینه سازی ایمنی تردد خودروها در جاده های کشور

موضوع : ایمنی
زمینه : تردد خودروها در جاده های کشور
جهت ترجیح: هر چه بیشتر بهتر
( بیشینه سازی یا کمینه سازی)

اسلاید 11 :

تمایز اهداف بنیادی و مقطعی
هر فهرست ابتدائی اهداف شامل اهداف بنیادی و مقطعی است.
باید اهداف بنیادی را از اهداف مقطعی تفکیک کرد.
چگونه؟
یک پرسش ساده: چرا این هدف مهم است؟

مثال: زمینه : حمل و نقل زباله های هسته ای
هدف پیشنهادی: کمینه سازی مسافت پیموده شده توسط کامیون ها
چرا مهم است؟
زیرا در مسافت های کوتاه تر احتمال بروز حادثه و هزینه حمل و نقل کاهش می یابد.
چرا کاهش تعداد حوادث مهم است؟
زیرا هر چه تعداد حوادث کمتر باشد، افراد کمتری در معرض خطر آلودگی قرار می گیرند.
چرا کاهش تعداد نفراتی که در معرض خطر قرار می گیرند مهم است؟
زیرا باید اثرات مضر بر سلامتی مردم کمینه شود.
چرا کمینه سازی اثرات مضر بر سلامتی بر مردم مهم است؟
این هدف به خودی خود مهم است. اهمیت این هدف چرائی ندارد.

اسلاید 12 :

مجموعه همه اهداف
چرا این هدف مهم است؟
بنیادی
مقطعی
به خودی خود مهم است. اهمیت آن چرائی ندارد.
به خاطر تاثیری که بر یک هدف دیگر می گذارد اهمیت دارد.

اسلاید 13 :

اولین هدف بنیادی
دومین هدف بنیادی
سومین هدف بنیادی
چهارمین هدف بنیادی
پنجمین هدف بنیادی
سلسله مراتب اهداف بنیادی
(قضاوت های مبتنی بر ارزش ها)
عامه مردم و همه ذی نفعان
شبکه اهداف مقطعی – نهائی
(قضاوت های مبتنی بر واقعیت ها)
فقط متخصصان و کارشناسان

اسلاید 14 :

مثال: شبکه اهداف مقطعی - نهائی

اسلاید 15 :

دومین هدف بنیادی
سومین هدف بنیادی
اولین هدف بنیادی
پنجمین هدف بنیادی
هدف بنیادی کلان
چهارمین هدف بنیادی
مشخص سازی اهداف بنیادی

اسلاید 16 :

مثال: مشخص سازی هدف بنیادی

اسلاید 17 :

ویژگی های مطلوب اهداف بنیادی
گزینش اهداف بنیادی فرآیندی خلاق و متکی بر قضاوت است.
اهداف بنیادی باید حتی الامکان برای ابداع و ارزیابی گزینه ها، شناسائی فرصت های تصمیم و راهبری کل فرآیند تصمیم گیری سازگار باشند. سودمندی مجموعه اهداف بنیادی منوط به داشتن 9 ویژگی مهم است:
اساسی بودن: اگر هر یک از گزینه های زمینه تصمیم قادر به تاثیر گذاری بر اهداف بنیادی باشند. به بیان دیگر پیامدها را بر حسب دلائل بنیادی تعلق خاطر به موقعیت تصمیم بیان کنند.
کنترل پذیر بودن: اگر همه گزینه های تاثیر گذار بر اهداف بنیادی در زمینه تصمیم موجود باشند.
کامل بودن: موضوع جامعیت و اینکه ”همه ابعاد مختلف“ پیامدهای ناشی از انتخاب گزینه ها را پوشش دهد.
سنجش پذیر بودن: تا اهداف را به دقت تعریف کرده و درجه تحقق آنها را مشخص کنیم ( شناسه سنجش).
عملیاتی بودن: با توجه به محدودیت زمانی و گستره فعالیت ها، جمع آوری اطلاعات برای تحلیل تصمیم عقلانی باشد.
تجزیه پذیر بودن: تا بررسی جداگانه اهداف متفاوت ممکن باشد ( مشخص سازی).
غیر زائد بودن: تا از دوباره شماری پیامدهای ممکن اجتناب شود.
موجز بودن: تا تعداد اهداف مورد نیاز برای تحلیل تصمیم حتی الامکان کاهش یابد.
قابل فهم بودن: تا تولید و تبادل دانش و بینش بین افراد تسهیل شود.

اسلاید 18 :

اساسی بودن و کنترل پذیری اهداف بنیادی

اسلاید 19 :

ابداع گزینه ها
ذهن تنها منبع برای یافتن گزینه هاست.
ذهن فضائی بسیار گسترده و کشف نشده است.
استراتژی های جستجوی شهودی و ابتکاری گزینه ها غالبا کافی نیستند.
روش معمول تفکر ما به گونه ای است که از بخش هائی از ذهن که جرقه ابداع گزینه های خلاق در آنجاست، دور می شویم.
یک سری خطوط راهنما برای تسهیل تفکر برای تولید گزینه های نو و خنثی شدن تمایل طبیعی ذهن لازم هستند.
تفکر ارزشی شکاف عمیق میان تفکر خلاق ساخت نیافته و سیال و رویکردهای بسیار ساخت یافته به مسائل تصمیم را پر می کند.
تفکر ارزشی به طور خلاصه یعنی خلاقیت هدایت شده به سمت تصمیم گیری بهتر و موفق تر.

اسلاید 20 :

مقابله با سوگیری های ادراکی
شیوه تفکر و پردازش اطلاعات تاثیر زیادی بر نحوه رویاروئی با موقعیت های تصمیم دارد.
سوگیری ادارکی Cognitive Biases یک نوع خطا و ساده سازی بیش از اندازه Oversimplification در تفکر است که معمولا در موقعیت های تصمیم مشابه روی می دهد.
هنگامی که در مورد کمیت های آماری مربوط به هم برآوردهای مختلفی ارائه می شود، نخستین برآورد پای بندی برای برآوردهای بعدی ایجاد می کند. در این صورت برآوردهای بعدی شباهت زیادی با نخستین برآورد دارند.
هنگام ابداع گزینه ها نیز پس از ارائه نخستین گزینه، گزینه های بعدی به جای اینکه گستره کاملی از گزینه ها را تشکیل دهند، بیشتر شبیه گزینه اول هستند. به بیان دیگر مردم هنگام خلق دومین گزینه، معمولا خود را به نخستین گزینه مقید می کنند.
دسترس پذیری Availability : پیشامد هائی که اخیرا روی داده اند یا آنهائی که ویژگی های به یاد ماندنی دارند، آسان تر از سایر پیشامدها به ذهن می آیند.
مردم قبل از هر اقدامی مسائل را طبقه بندی کرده و سپس بر اساس نوع مساله، گزینه ها را شناسائی می کنند. آنها به خاطر دسترس پذیری تفکر خود را بر گزینه های موفق در مسائل گذشته و مشابه پای بند می سازند.
آگاهی از وجود پای بند ها نخستین گام برای مقابله و از بین بردن آنهاست.