بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
بررسي آسيب هاي
خانواده از ديدگاه
قرآن و روايات
اسلاید 3 :
عوامل تهديدكننده كيان خانواده
پيشوايان بزرگ اسلام، دركنار تبيين تحكيم خانواده، رهنمودهاي بسيارمهم و ارزنده اي را در جهت پيشگيري از اين آفات ارائه كرده اند.
نكته جالب توجه اين كه بسياري از اين رهنمودها، همخوان با پژوهش هاي ميداني مرتبط با عوامل فروپاشي خانواده است.
از اين رو، آشنايي با رهنمودهاي اسلام در اين زمينه - بويژه براي خانواده هاي متدين مذهبي- مي تواند بسيار كارساز باشد.
رهنمودها به سه دسته تقسيم مي شوند:
الف. آسيب هاي كلي خانواده؛
ب. آسيب هايي مرتبط با مرد؛
ج. آسيب هاي مرتبط با زن.
اسلاید 4 :
الف- آسيب هاي كلي
اين گونه آسيب ها، آفاتي هستند كه معمولا از ناحيه زن و يا شوهر نيستند؛ بلكه پدر يا مادر و يا اشخاص ديگر، آنها را ايجاد مي كنند. البته در برخي از موارد، ممكن است مرد يا زن نيز در شكل گيري آنها سهيم باشند. اين آسيب ها عبارت اند از:
1. تحميل پيوند زناشويي
نخستين شرط تشكيل خانواده پايدار، آزادي دختر و پسر در انتخاب همسر و تحميل نكردن پيوند زناشويي بر آنها است.
بدين سان، طبيعي است كه ازدواج هاي تحميلي، پايدار نمي مانند.
اسلاید 5 :
2. مهريه سنگين
حكمت وجود مهريه، تعديل روابط زن و مرد و نيز پيوند دادن آنها به يكديگر است.
مهريه، با حيا و عفاف زن، هم ريشه است. زن به الهام فطري دريافته است كه عزت و احترام او به اين است كه خود را رايگان در اختيار مرد قرار ندهد.
اما نكته مهمي كه در آسيب شناسي خانواده بايد به آن توجه داشت، اين است كه ميزان مهريه، نبايد با حكمت آن در تضاد باشد، چون در اين صورت، آفت تحكيم نهاد خانواده مي گردد.
مهريه، بايد حقيقتاً مفهوم هديه را به ذهن تداعي كند، نه داد و ستد و گروگانگيري را. از اين رو، سنگيني مهريه، نشانه شوربختي زن، و سبكي آن، نشانه بركت زن شناخته شده است،
اسلاید 6 :
3 .ازدواج با انگيزه هاي غيرارزشي
نخستين ادب از آداب تشكيل خانواده، درستي انگيزه آن است، از اين رو، ازدواج كردن با هدف تقويت طايفه، خودنمايي، شهرت طلبي، و بهره گيري از ثروت يا موقعيت خانوادگي همسر، ضدارزش و نكوهيده شمرده شده است.
در روايتي از امام صادق(ع) آمده است كه:«هرگاه مردي با زني، به خاطر زيبايي يا دارايي اش ازدواج كند، به همان ]زيبايي يا دارايي[ واگذار مي شود، و هرگاه به خاطر دينش با او ازدواج كند، خداوند، زيبايي و دارايي را نيز روزي اش مي كند.
انگيزه هاي غيراخلاقي در ازدواج، از سوي خانواده هاي طرفين، آفت اصلي ترين اركان تحكيم خانواده- يعني محبت و قداست- است. از اين رو، خانواده هايي كه دچار اين آفت اند، در معرض فروپاشي قرار مي گيرند.
اسلاید 7 :
4. ازدواج، پيش از رشد عقلي
پيشوايان ما، ازدواج كودكان را- چنان كه در برخي از اقوام رسم بوده- مصلحت نمي دانند.
ازدواج پيش از رشد عقلي زوجين، آفت تحكيم خانواده است و ممكن است به جدايي بينجامد. از اين رو، برخي از پژوهش ها نشان مي دهند
كه طلاق، در جواناني كه زير نوزده سالگي ازدواج كرده اند، بيشتر از جواناني است كه پس از آن ازدواج كرده اند.
اسلاید 8 :
5. خويشاوند بودن هوو با همسر اول
بر پايه برخي روايات، ازدواج مرد با خويشاوندان همسر فعلي اش، آفت زندگي خانوادگي است.
اين سخن، بدين معناست كه براي زن، تحمل هوويي كه از نزديكان و خويشان خودش باشد، مشكل تر است و اين گونه ازدواج ها، موجب اختلاف خانوادگي و از عوامل فروپاشي خانواده است
اسلاید 9 :
ب- آسيب هاي مرتبط با مرد
1- آزار دادن همسر
زن، از محيط گرم خانواده خويش به درون خانه اي پا مي نهد كه همه چيز آن براي وي، تازه و بدون سابقه است. از جايي كه به طور متعارف، خدمت گيرنده و محبت بيننده بوده، به سرايي قدم مي نهد كه خدمت و محبت در آن، دو سويه است.
در اين حالت، اگر در قبال محبت و تلاشي كه بروز مي دهد، پاسخ محبت آميز نگيرد و حتي در عوض آن، آزار ببيند، دير يا زود، از محبت دهي، دست مي كشد و كانوني كه بايد با محبت و مودت گرم شود، به سردي مي گرايد.
اسلاید 10 :
روشن است كه كمتر همسري با اين وضعيت، حاضر به ادامه زندگي است و اگر هم آن را ادامه دهد، چنين زندگي اي را نمي توان يك زندگي سالم و يك كانون پرحرارت خواند.
گفتني است آزارهاي رواني و جسمي، هر دو در اين ميان، يكسان عمل مي كنند و شايد آزارهاي زباني و رواني، زيان هاي بيشتر و ضربه هاي كاري تري را به پيكار ازدواج وارد كنند.
روايات، افزون بر كتك زدن زن، تحقير او و حتي بغض و دشمني دروني را هم زمينه فروپاشي تدريجي خانواده ها دانسته اند.
از پيامبر خدا(ص) روايت شده كه مي فرمايد:
«هر كس به زني آزار برساند تا آن زن ]با بخشيدن مهريه اش[، جان خود را از او بخرد، خداي تعالي براي آن مرد، به كيفري كمتر از آتش، رضايت نداده است؛ چرا كه خداوند متعال براي زن، همان گونه به خشم مي آيد كه به خاطر يتيم.» در حديث ديگري آمده است:
اسلاید 11 :
هر مردي كه به زنش سيلي بزند، خداوند به مالك- نگهبان دوزخ-، دستور مي دهد كه در آتش جهنم، هفتاد سيلي بر گونه او بزند و هر مردي از شما بر موي زني مسلمان ]و نامحرم[ دست نهد، ميخ هايي از آتش، در كف دست او مي كوبد.
اسلاید 12 :
2-بدخويي
انسان هاي تندخو، گاه بدون آن كه بخواهند، به ديگران آزار مي رسانند. بسياري از اينان بد ذات نيستند و دوست ندارند كه ديگران- بويژه نزديكان و خويشان و همسران خود- را اذيت كنند؛ اما حساسيت زياد، حرارت و تندي اخلاقي و كم طاقتي ايشان، موجب مي شود كه ديگران از آنها دلخور و دل تنگ شوند و به صورت باري سنگين و تحميلي بر دوش ديگران درآيند.
اين دسته، افزون بر آن كه زندگي خود را آشفته مي كنند، عيش ديگران را نيز منغص مي سازند و محيط عصبي، حساس، شكننده و گاه در آستانه انفجار به وجود مي آورند و خود و خانواده شان را در آن مي سوزانند
آمار فعلي دادگاه هاي خانواده، بدخويي مرد را از علت هاي قابل توجه متلاشي شدن خانواده برمي شمرند.
اسلاید 13 :
3-بخل
انسان بخيل، در هر صورت، به كسي چيزي نمي دهد و احوالش را نزد خود نگاه مي دارد. چنين شخصي، همه و حتي خود را نيز در تنگنا مي گذارد و از پرداخت هزينه هاي اصلي خانواده نيز شانه خالي مي كند و بدين سان، فشار سختي را به خانواده وارد مي آورد؛ سختي اي كه باتوجه به وضعيت مالي اش براي همسر و خانواده، توجيهي ندارد و تنها علت آن، خوي زشت بخل است.
در اين وضعيت، كمتر زني تاب مي آورد. او يا به دزدي پنهان از شوهر روي مي آورد و يا حداقل در علاقه او به خود، ترديد مي كند و متقابلا، علاقه اش به همسر كاهش مي يابد؛ زيرا خود را از دارايي و مال همسرش، كم ارزش تر مي بيند.
اسلاید 14 :
4-بي تدبيري
از سوي ديگر، به دليل جواني، زن، خواهان مصاحبت بيشتر شوهر با اوست و توقع دارد كه شوهر، وقت بيشتري را براي با هم بودن بگذارد. خواسته ها و انتظارات پيشين خويشان، دوستان، همسايگان و همكاران را نيز بايد افزود. از طرفي، مسئوليت هاي ديني و اجتماعي هر دو سوي ازدواج نيز وجود دارد.
تنها مديريت عاقلانه و ماهرانه، مي تواند خانواده را از اين كشاكش سنگين برهاند و باتوجه به اين كه مديريت خانواده در اسلام به مرد سپرده شده، اين موضوع، اهميت ويژه اي پيدا مي كند.
اگر مرد، فاقد مديريت لازم باشد، خانواده، در گردابي از مشكلات حل نشدني و گره هاي كور، فرو مي رود و در اين ميان، رضايت و ارضاي همسر فدا مي شود و كانون خانواده، جايي براي شكايت ها و سرريز مشكلات حل ناشده مي گردد.
اسلاید 15 :
5- تنوع طلبي
اسلام با توجه به واقعيت فزوني تعداد زنان آماده ازدواج بر مردان، چند همسري را با رعايت شروطي سخت (مانند: عدالت) تجويز كرده است؛ اما اين به معناي تنوع طلبي و رفتار خودخواهانه با زن نيست.
هرگاه مرد بخواهد از اين جواز شرعي و واقعيت اجتماعي، سوءاستفاده كند و بي هيچ دليلي، همسرش را طلاق دهد، اين كار نزد خداوند متعال منفور است.
بدين سان، تنوع طلبي يكي از آسيب هاي خطرناكي است كه نهاد خانواده را تهديد مي كند و مانع تحكيم اين نهاد مقدس مي گردد.
اسلاید 16 :
6- غيرت ورزي نابجا
زندگي مشترك، محدودكننده روابط جنسي است. در هر اجتماع و ديني، ازدواج، مرزهايي را براي روابط جنسي به وجود مي آورد. در دين اسلام، اين روابط، منحصر به خانواده مي شود و از اين رو، خيانت هر يك از دو سوي ازدواج، به معناي پيمان شكني است.
شك هاي بي جا و غيرت ورزي بدون دليل ، زندگي را تلخ مي كند و خانه را به صورت بازداشتگاهي درمي آورد كه بازجوي آن، شريك زندگي است.
كسي كه بايد بيشترين اعتماد را داشته باشد، بيشترين ترديد را دارد. جالب توجه، آن كه ابراز ترديدها و پرس وجوهاي بي دليل، همسر امين را نيز به سوي خيانت، سوق مي دهد و او را در معرض خيانت به شوهر قرار مي دهد.
اسلاید 17 :
در پايان مي افزاييم كه هرگاه نگاه شوهر به جايي رسد كه به همسر خود تهمت بزند و او را متهم به روابط جنسي خارج از ازدواج كند، درحالي كه چنين نيست، به لعنت الهي دچار مي شود.
با توجه به فرآيند «لعان» در فقه اسلامي، چنين شخصي، زندگي خود را در معرض تباهي قرار داده است و اين زمينه را براي همسر خود به وجود مي آورد تا با انجام دادن تشريفات قانوني، از او جدا شود.
اسلاید 18 :
ج- آسيب هاي مرتبط با زن
1- آزار دادن شوهر
آزار دادن شوهر، همانند آزار دادن زن، موجب تزلزل بنيان خانواده است؛ زيرا در فرض آزاررساني از سوي زن، مرد نيز واكنش همانند نشان مي دهد و كانون زندگي، به معركه درگيري و كشمكش تبديل مي شود و به تدريج، تحمل چنين وضعيتي براي هر دو سوي رابطه، سخت مي شود.
در اين زندگي ها، محبت و اطاعت، جاي خود را به سرپيچي و نفرت مي دهد و در اين حالت، روابط متعارف ازدواج به گونه اي ديگر تحقق مي پذيرد.
اسلاید 19 :
حتي در صورتي كه شوهر تحمل كند و به مقابله به مثل نپردازد، از محبتش به همسر كاسته مي شود و زندگي با عشق، به زندگي با نفرت، تبديل مي شود. اين وضعيت غيرطبيعي، تنها تا آن جا ادامه مي يابد كه تنش هاي عصبي حاصل از اين نگاه و رفتار، از آستانه تحمل طرفين درنگذرد.
گفتني است به خشم آوردن شوهر نيز گونه اي آزار دادن اوست. از اين رو، اگر زن در نيابد كه چه رفتاري همسرش را خشمگين مي كند و سپس آن را ناخودآگاه تكرار كند و يا با قصد آزار چنين كند، زمينه تزلزل خانواده را فراهم كرده است.
اسلاید 20 :
2- ناسپاسي نسبت به شوهر
زن، بيشتر به محبت شوهر نياز دارد و مرد، به سپاس گزاري زن. از اين رو، در صورت عدم ارضاي خواست روحي و يا واكنش متعارض با آن از سوي زن، علاقه مرد به زن آسيب مي بيند و به تدريج، اين واكنش دوسويه، زنجيري از گله گزاري و دلخوري دروني را پديد مي آورد و بنيان خانواده را سست مي نمايد. لذا روايات اسلامي، به شدت زنان را از ناسپاسي لطف و محبت شوهران نهي كرده اند.
در روايت ديگري آمده است:ايما امراه قالت لزوجها: «ما رايت قط من وجهك خيرا» فقد حبط عملها
هر زني كه به شوهرش بگويد: «من هرگز از روي تو خيري نديده ام»، اعمالش بر باد مي رود.
