بخشی از مقاله
مقدمه
مطالعات بر روي اکسیداسیون روغنها و چربیها نشاندهنده این است که تعیین کمی و کیفی موادي که مستقیماً در فرایند آنتیاکسیدان شرکت میکنند میتواند پیشبینیکننده پایداري روغن باشد. آسکوربیک اسید و
توکوفرولها مهمترین آنتیاکسیدانهاي طبیعی تجاري میباشند. از دیگر منابع آنتیاکسیدان طبیعی که میتوان نام برد کاروتنوئیدها، فلاوونوئیدها، آمینواسیدها، فسفولیپیدها، استرولها و ترکیبهاي فنولیک میباشند ( Shahidi & .(Wanasundara, 2002 ترکیبهاي غیرصابونیشونده
451 شناسایی و تعیین مقدار ترکیبهاي...
روغن بخشی از ترکیبهاي موجود در روغنها و چربی ها میباشند که با مواد قلیایی، صابونینشده ولی در حلالهاي معمولی روغنها و چربی ها محلولند. این ترکیبهاي در تعیین ویژگی و مشخصه منبع چربی و روغن مفید میباشند. ازجمله این ترکیبها میتوان به استرولها، تريترپن الکلها و استرهاي آنها، توکوفرولها و توکوترینولها، هیدروکربنها، اسیدهاي چرب آزاد، ویتامینهاي محلول در چربی، پیگمانها و ترکیبهاي فنولیک اشاره کرد .(Moreda et al., 2004)
تیره کاپاریداسه (Capparidaceae)، تیره بزرگی از گیاهان گلدار، نهاندانه، دو لپه و جدا گلبرگ میباشد
(زرگري، .(1365 سرده کاپاریس بزرگترین سرده این خانواده میباشد. اسم علمی کاپاریس اسپینوزا ( Capparis (spinosa در ایران به نامهاي کَبر (Kabar)، کَور (Kavar)،
کورزه (Kavarzeh)، کورز (Kavarz)، کورگیا
(Kavarguia)، گورك (Gourak)، گل کمر، مارگیر، خیارشنگ، باکُو (Bako)، علف مار، خاروك، لَگَجی، لیجین و داغ قارپوزي (در دشت مغان) نامیده میشود (حقیقت،
1352؛ زرگري، 1365؛ خرمی، .(1385 میوه کاپاریس اسپینوزا در ایران با نام »خیار کَبر« یا »خیار سنگ« یا »خار
کَبر« معروف است http://moghanshahr.com)؛ خرمی،
.(1385 این گیاه مهاجم در جايجاي کشور ایران پراکنش داشته و پس از شناسایی این گیاه مهم و پیبردن به ارزش اقتصادي و اشتغالزایی آن، هم اکنون کشاورزان محلی در صدد کاشت این گیاه ارزشمند جهت صادرات هستند
(خرمی، .(1385 میوه کاپاریس اسپینوزا علاوه بر آن که از لحاظ دارویی و ویژگی طعم آن در استفادهاش بهصورت ترشی و بهعنوان چاشنی مورد توجه بودهاست، دانههاي آن نیز از نظر تغذیهاي نیز مورد توجه میباشد. ضمن آنکه
محتوي %19-22 پروتئین، %26 فیبر و %1/7 خاکستر میباشد، از نظر منبع روغنی (%31/6-36) نیز حائز اهمیت است .(Sozzi, 2001) بر روي چربی دانههاي تیره کاپاریداسه مطالعات کمی پیرامون ترکیب اسید چرب و دیگر خصوصیات روغن دانههاي تیره کاپاریداسه انجام شدهاست. اندازهگیري توکوفرولها و استرولها در روغن دانه کاپاریس اسپینوزا در ترکیه نشان دادهاست که میتواند از نظر پایداري اکسیداتیو و منبع آنتیاکسیدان با سایر روغنهاي خوراکی مورد مقایسه قرار گیرد ( Matthäeus &
.(Özcan, 2005 این مطالعه اولین گزارش پیرامون شناسایی و تعیین مقدار ترکیبهاي آنتیاکسیدان روغن دانه کاپاریس اسپینوزا در ایران میباشد که به اندازهگیري درصد کل ترکیبهاي غیرصابونیشونده و در این دسته ترکیبها به اندازهگیري و شناسایی ترکیبهاي استرول، توکوفرولها و توکوترینولها، مقدار بتا-کاروتن و مقدار کل ترکیبهاي فنولیک میپردازد.
مواد و روشها
تهیه و آمادهسازي نمونه
در اواخر مهرماه سال 1387، میوههاي رسیده کاپاریس اسپینوزا که بهصورت وحشی در حواشی زمینهاي کشاورزي در دشت مغان یافت میشوند به میزان
3 کیلوگرم بهصورت دستی جمعآوري شد. این حجم نمونه به سه قسمت کاملاً یکسان تقسیم شده و آمادهسازي نمونههاي دانه با جدا کردن گوشت میوه از دانهها، شستشوي آنها و خشک شدن آنها دور از نور آفتاب انجام شد و بعد دانهها آسیاب شدند.
(250mm ×
Mean ±
فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 28، شماره 1
روش اجراي تحقیق
تمامی مراحل استخراج و اندازهگیريها بر مبناي وزن خشک بر روي سه زیر نمونه انجام گردید. نتیجه سه بار
آزمون بهصورت میانگین انحراف معیار (
(Standard Deviation بیان شده و ارزیابی دادهها با
استفاده از دقت روش ( RSD: Relative Standard
(Deviation انجام شد. دقت، که نشاندهنده قابلیت تکرارپذیري روش میباشد بهصورت درصد انحراف معیار
نسبی (Relative Standard Deviation: RSD) سه
اندازهگیري مجزا و متوالی از یک نمونه و به وسیله رابطه RSD 100δ / x محاسبه گردید.
استخراج روغن دانه
استخراج روغن دانههاي آسیاب شده پس از رطوبتگیري به روش سوکسله با استفاده از حلال هگزان انجام شده و حلال باقیمانده توسط دستگاه تبخیرکننده
دوار تحت خلأ Heidolph) آلمان، Model Laborota
(2002 خارج میگردد.
اندازهگیري مقدار کل ترکیبهاي غیرصابونی
طبق استاندارد AOCS درصد کل ترکیبهاي غیرصابونی محاسبه گردید .(AOCS, 2009) در آزمون شناسایی و تعیین مقدار توکوفرولها و توکوترینولها و استرولها از ترکیبهاي غیرصابونی روغن از روش کروماتوگرافی لایه نازك (TLC) استفاده شد (قوامی و همکاران، .(1387
شناسایی و تعیین مقدار توکوفرولها و توکوترینولها
مطابق روش استاندارد ملی ایران شماره 7211
(1383)، شناسایی و تعیین مقدار توکوفرولها و
155
توکوترینولها با استفاده از دستگاه Young lin ) HPLC
(Acme 9000, South Korea، واجد یک آشکارساز UV-
Visible در طول موج 295nm، ستون ( 4/6mm × 5m
C-18 lichrosphere RP-100، column
(4/6 × 1/5mm) guard، استونیتریل: استن: آب بهعنوان فاز متحرك و در دماي 25oC انجام گردید.
شناسایی و تعیین مقدار استرولها
مطابق روش استاندارد ملی ایران شماره 9670 (1386)، شناسایی و تعیین مقدار استرولها با استفاده از
دستگاه (Young lin Acme 6000, South Korea) GC
مجهز به آشکارساز شعلهاي با ستون TRB-5nonpolar
(60m × 0/25mm × 0/25m ) در دماي تزریق 300oC،
دماي آون 285oC و دماي آشکارساز 320oC انجام شد.
تعیین مقدار بتا-کاروتن
مقدار بتا-کاروتن مطابق روش Mateos و García-Mesa
(2006) با استفاده از دستگاه Young lin Acme ) HPLC
(9000, South Korea در شرایط استفاده از ستون C-18
(250mm × 4/6mm × 5m ) lichrosphere RP-100 و
یک آشکارساز UV-Visible در طول موج 450nm و در دماي محیط اندازهگیري شد. استونیتریل و متانول بهعنوان فاز متحرك به نسبت حجمی مساوي استفاده شدند.
