بخشی از مقاله

اين كشور با تمدن 3000 ساله به جهت توانايي در معماري و استفاده از رودخانة نيل براي اهداف كشاورزي، اجتماعي، فرهنگي و مذهبي در زمينة فرهنگ به اوج خود رسيده بود. اهميت رودخانه نيل در زندگي مصريان باستان در تاريخ گذشته اين كشور قابل رويت بوده و اثرات آن بر جنبه هاي مختلف هنري، مذهبي، فرهنگي، سياست و زندگي اجتماعي اين كشور منعكس گرديده است.


مصريان باستان عمدتاً افرادي مذهبي بودند. آفتاب و طبيعت جزء نخستين عناصري بودند كه مصريان باستان بر آنها احترام و ارزش قائل بودند.
اما در اين ميان و براي استفاده هر چه بهتر و بيشتر از اين دو عنصر جهت پرداختن به كشاورزي به رودخانه نيل به عنوان مهمترين عامل جهت احياي زمينهاي خود (يعني همان طبيعت) نياز داشتند.


از اين رو از همان دوران مردم اين سرزمين نگاه مقدسي به رودخانه نيل داشته و اين رودخانه تأثير بسزايي در غناي فرهنگ و نوع برداشت فرهنگي و مذهبي اين سرزمين داشته است.
مصريان باستان جهت جاودانه نمودن فراعنه (فرعونهاي مصر)، با ساختن بناهاي يادبود، گنبدها، معابد و مجسمههاي بزرگ از تمثال آنان به اين امر تحقق بخشيده و در واقع بخش عمده اي از فرهنگ و هنر اين كشور را طرحريزي نموده اند.


اما بايد توجه داشت كه پرداختن به اين امر بدون استفاده از رودخانه نيل براي مصريان باستان امكانپذير نبوده است چرا كه ساخت چنين پروژه هاي عظيمي (نظير اهرام ثلاثه) علاوه بر نياز به نيروي عظيم كاري و مصالح فراوان به آب فراوان نيز نياز داشته كه رودخانة نيل نقش حياتي و جاودانه خود را در اين زمينه ايفا نموده است.بايد توجه داشت كه اين اهرام، مجموعههاي هنري، معابد و بناهاي يادبود به عنوان مظاهر بر جاي مانده از مصر باستان نقش به سزايي در شكلگيري افكار فرهنگي و هنري اين كشور در زمانهاي آينده داشته است.

تصاوير حك شده، خطوط نوشتاري هيروگليف و نقوش ديواري از جملة آثاري ميباشند كه بر ديوارههاي آثار باستاني مصر باستان حكاكي شده و خود به مقدار زيادي نشان دهنده آداب و رسوم و فرهنگ مردم مصر باستان ميباشد


نمادپردازيهاي موجود بر روي مقبرههاي مصري اغلب داراي معاني اعتقادي و عرفاني ميباشند بنابراين از روي تصاوير نگاشته شده و چنين نمادپردازيهاي اعتقادي حك شده بر روي ديوارة مقبرههاي مصري مي توان پي برد كه اعتقادات مذهبي و فكري اثر عمده اي در شكلگيري جامعه و فرهنگ مصري داشته است.
با نگرشي در آثار خطي به جا مانده از دوره مصر باستان مي توان پي برد كه اولين زبان نوشتاري در مصر باستان به واسطة نياز به ثبت عناصري چون بارش باران و فصل برداشت محصول بوجود آمده است.طبق نظر مورخين و باستانشناسان تنها درصد كمي از مردم مصر باستان سواد نوشتاري داشته و در جامعة آن زمان مصر از اهميت و جايگاه ويژهاي نزد مردم برخوردار بودهاند. لازم به ذكر است كه اين اشخاص به عنوان كاتبين جامعه، به بازگويي اهداف، عقايد و صداهاي مختلف زباني با استفاده از 700 نماد هيروگليف مبادرت ميورزيدند.

اين اشخاص اغلب در جامعة آن زمان مصر به عنوان مأمورين مالياتي، كتابداران و حتي معمارين جامعه شناخته شده بودند. از اين مطالب مي توان چنين نتيجه گرفت كه تبديل كشور مصر به پيشرفتهترين تمدن باستاني جهان و غنيترين فرهنگ و تمدن باستاني بدون خلاقيت مصريان باستان در معماري، وجود رودخانه نيل و استفاده از آن براي ساخت اماكن باستاني، فرهنگي و تاريخي امكانپذير نبوده است، بنابراين ميبايست گفت كه رودخانه نيل به عنوان عامل اصلي در شكلگيري و غناي فرهنگ مصر باستان نقش به سزايي داشته و كشور مصر بدون اتكا به چنين منبع طبيعي قادر به كسب چنين جايگاهي از تمدن باستاني نمي بوده است..


اهرام ثلاثه مصر و اعتقاد مصريان قديم
از سال2300 تا2700 قبل از ميلاد(400سال)،80 هرم در مصر ساخته شد. اولين هرم بزرگ را دومين پادشاه از سلسه سوم فراعنه بنام جوزر (Djoser) بر پا كرد و اين سنت تا سلسه هجدهم ادامه يافت. بعد از آن تا بيست و پنجمين فرعون ديگر هرمي ساخته نشد.


مصري ها زندگي كوتاه اين جهان را فاني و مرگ را آغاز يك حيات نوين و جاويدان در دنياي ديگر مي شناختند. به همين دليل منازل خود را با مصالحي مانند خشت و گل و مقابر را از مصالح با دوامي مانند سنگ مي ساختند. بر اساس اعتقاد و تفكر آنان هر انسان علاوه بر جسم داراي يك روح بنام «بع»، ويك پيكر شبه گونه بنام «كا» است. «بع» پس از مرگ در زمين مانده و هر شب به جسد باز مي گردد ولي «كا» مي تواند مابين اين دوجهان در حركت باشد. به اعتقاد اينان، شرط جاودانه بودن زندگاني آن بوده كه بع و كا هر دو بتوانند جسد خود را شناخته و به آن بازگردند. به همين علت براي از بين نرفتن اجساد مردگان آنان را موميايي كرده و كليه اشيا و متعلقات آنان را در كنار شان قرار مي دادند. هم چنين براي محافظت از جسد، مقابر را محكم و غير قابل نفود مي ساختند تا «كا» بتواند در آنجا سكونت كند و از بلاهاي طبيعي و سرقت اموال در امان باشد. درهاي كاذب در كنار مقابر به منظور ورود و خروج «بع» و «كا» ساخته شده بود تا آنها بتوانند تردد كنند.


هر چقدر مقام مردگان بالاتر بود، مقبره بزرگتري براي او ساخته مي شد.
مصريان قديم اعتقاد داشتند كه فراعنه پس از مرگ به خدايي مي رسند و بنابراين مقابرشان مي بايست بسيار عظيم و غيرقابل نفوذ ساخته مي شد. چهار مثلث جانبي هرم در اهرام مصر به گونه اي طراحي شده اند كه پرتوهاي خورشيد بر جسد فرعون تابيده شود و رابطه جاوداني او را با خداي آفتاب كه «رع» نام دارد، حفظ كند. در كنار اين اهرام مقابر كوچك تر مكعب شكلي بنام «مصطبه» (Mastababa) به تعداد زيادي ساخته شده است. فراعنه مراسم خاكسپاري خود را به شكل يك سنت ملي درآورده بودند به طوري كه مذهب، هنر و تفكر مصريان آن زمان به شدت به سمت پرستش آنان سوق يافته بود.


اولين هرم
در حدود2هزار و630 سال قبل از ميلاد فرعون «جوزر» تصميم گرفت تا اولين هرم غول پيكر را به عنوان مقبره خود بنا كند. معمار و مغز متفكر طراحي اين مقبره غول پيكر، راهب و مجسمه ساز معروفي بنام ايم هوتپ (Imhotep) بود. مكان اين مقبره در10 مايلي شهر فينكس در محله ساكارا و61 متر بالاتر از شن هاي روان صحرا در كنار رود نيل تعيين و كار نقشه برداري، احداث كانال هاي آب و حمل سنگ هاي آهكي و گرانيت در فاصله900 كيلومتري از معادن آغاز شد. در آن زمان اكثر جمعيت كشور كه به 2/1 ميليون نفر مي رسيد جهت ساخت اين مقبره بسيج شد. پس از تاييد و تعيين مختصات جغرافيايي اين مكان و انجام مراسم مذهبي- سنتي قرباني كردن، كار خاك برداري آغاز شد. اين اولين و عظيم ترين ساختماني بود كه بشر توانسته بود آن را بنا كند. هرم به صورت شش پله اي ساخته شد. مصريان اعتقاد داشتند روح فرعون به وسيله اين پله ها به آسمان رفته و به خدا مي پيوندد. يك راه اصلي براي وارد شدن به آن و13 در ورودي مجازي براي بازگشت بع و كا به آن ساخته شد. در اين زمان زبان نوشتاري خاصي براي ثبت موضوعات، سوابق، موارد اداري، نقشه ها، شماره گذاري و مشخصات مكان نصب سنگ ها و نظاير آن ابداع شد كه براي نوشتن تاريخ و موضوعات اجتماعي معمول به كار نمي رفت.

 


چگونگي ساخت اهرام
اهرام مصر :
عهد دودمان سوم مصر معمار نابغه ای به نام ایم حوتپ Imhotep برای فرعون مصر، زوسر «جوزر» (حدود ٢٦٤٩ - ٢٦٦٣ ق م) مجتمع عظیمی در سقاره، و گورستان گروهی نزدیک تختگاه مصر؛ ممفیس می سازد. افزون بر این، هرمی پله پله از سنگ بنا ساخت م مرقد و تأسیسات جانبی دیگری در اطراف هرم بدان افزود. هرم عظیم زوسر که به منظور حفاظت از جسد فرعون مصر بنا گردید؛ کهن ترین اثر معماری باقی مانده از مصر باستان است. این معماری خود الگویی گشت تا آیندگان به تقلید و تبعیت از آن، دست به کار ساختمانی عظیمی بزنند که یکی از عجایب هفتگانه جهان شناخته شود.


معماری پادشاهی کهن، اهداف و انگیزه های آن دست مایه ای گردید تا مورخان و باستان شناسان بر این دوره پانصدساله و شرایط و اوضاع اجتماعی آن را بر مبنای بناهایی که به هر صورت از سنگ آهک و گرانیت در مقیاس بزرگ برای ساختن ساختمان ها در مقبره ها به کار می رفت، شناسایی کنند.جالب اینکه در این دوره ، معابدی شبیه آنچه در دودمان یکم و دوم پادشاهی متداول بود، به ندرت ساخته می شد

.به طوریکه اشاره شد، در پایان دودمان سوم پادشاهی، ساختن اهرام آغاز و به تدریج گسترش پیدا کرد. اما کمال حشمت این معماری تنها مدیون دودمان چهارم پادشاهی است که در آن عهد احداث چنین آرامگاه های پادشاهی با عظمت و پرشکوه، رونقی فراوان یافت.ساخت اهرام مهمترین و اصلی ترین سازندگی این دوره را تشکیل می دهد؛ این معماری بدیع خود موجد تحولی شگرف گردید و تمدن و فرهنگ فراعنه به یک شکوفایی بی نظیر دست یافت؛ به گونه ای که مشعل هدایتی برای صنعتگران مصری برای یک دوره سه هزار ساله بعدی شد. اهرام مصر نمایانگر اوج دستاوردهای فنی، معماری، طراحی و تزیینات است که تنها در سایه یک سازمانبندی منظم، استادکارانی بی نظیر و هنرمندانی با انگیزه های قوی، و مهم تر از همه امنیت کافی و ثروتی کلان امکان پذیر بود. دوره دودمان چهارم پادشاهی اندکی افزون بر یک سده دوام آورد (٢٤٩٨-٢٦١٣پ م) و شش پادشاه از این دودمان بر مصر فرمانروایی کردند.هرم غول پیكر مصر از قدیمی ترین عجایب هفتگانه است البته این تنها بنایی است كه در میان عجایب هفتگانه تا به امروز باقی مانده است.


زمانی كه این هرم ساخته شد بلندترین ساختمان جهان در آن زمان محسوب می شدواین رتبه را تا ٤٠٠٠ سال حفظ كرد.پادشاهان مصر باستان را فراعنه می نامیدند.یكی از این پادشاهان خفو بود. در حدود ٢٥٨٠سال قبل از میلاد مسیح این هرم بزرگ را برای محل دفن یاهمان آرامگاه فرعون ساخته اند.خفو همان فرمانروایی است كه یونانی ها اوراخئوپس می نامیدند.وپس از مدتی پسر ونوه ی خفو نیز برای خود هرم هایی را ساختند البته در اطراف ودر مجاورت این سه هرم چند هرم كوچك نیز بنا شده اند كه این هرم ها مطعلق به درباریان وملكه ها بوده است.


مصریان باستان اعتقاد داشته اند كه انسان پس از مرگ دوباره زنده می شود وبه همین خاطر در اطراف جسد مومیایی شده ی مردگان خود موادغذایی ووسایل دفایی و... رابه همراه آن ها دفن می كردن واهرام مصر نیز برای حفاظت ازجسد خفو و فراعنه ی دیگر ساخته شده است.
اهرام مصر از سه هرم بزرگ تشكیل شده است كه دركنار آنها هرم های كوچكی نیز وجود دارند.وقتی ما اهرام مصر را از نزدیك می بینیم هرم وسطی از همه بزرگتر به نظر می رسد ولی این اشتباه است زیرا كه هرم وسط چون روی زمین مرتفع تری بنا شده است بزرگ تر به نظر می رسد.ولی در اصل هرم خفو كه سمت چپ هرم وسط قراردارد از همه بزرگتر است .
هرم ها درگورستانی قدیمی در جیزه واقع شده اند. گروهی از باستان شناسان عقیده دارند كه ٠٠٠/١٠٠ كارگر به مدت بیست وسه سال كاركردند ودر این هرم بیش از دوملیون نیم سنگ به كار رفته كه وزن آن ها از٥/ ٢تن تا چهل تن وزن دارد را بنا كرده اند. یكی از طریقه هایی كه احتمال دارد مصریان باستان سنگ های غول پیكر را حمل می كردند شیوه ی غلطاندن و بلند كردن است .یكی از دانشمندان اتریشی به نام آقای پروفسر دكتر اسكارریدل برای این معما راه حلی پیشنهاد كرده است او می گوید كه مصریان برای حمل این سنگ ها دور هم جمع می شدند و با نیروی خود و به وسی له ی اهرم هایی این سنگ ها را می غلتاندندودر این باره نظر های بسیاری وجود دارد بعضی از باستان شناسان عقیده دارند كه این سنگ ها را با استفاده از سطوح شیبدار ماسه ای به بالای هرم ها می بردند.وعده ای از باستان شناسان عقیده دارند كه مصریان از داروهای نیروزای قوی استفاده می كردند وبه وسیله ی آنها این سنگ ها را به بالا می بردند.


اهرام مصر از هر نظر چه از نظر معماری وموقعیت جغرافیایی در محل مناسبی قرار دارد.
-هرم به گونه ای ساخته شده است كه به چهار جهت اصلی مشرف است.
-خط مداری كه از روی جیزه می گذرد دقیقا خشكی ها وآب های روی كره ی زمین را دقیقا نصف می كندوهرم در چنین نقطه ای از نصف النهار ساخته شده است.
-فاصله ی میان مركز زمین تا هرم كاملا برابر است.
-اندازه ی سطحی چهارجانبی حرم دقیقا برابراست با ارتفاع هرم.
-نوك هرم بزرگ دقیقا شمال واطرافش نیز طول استوا را تمثیل می نمایند.


تمامی این محاسبات بیان گر آن است كه اهرام مصر با اندازگیری های دقیق ریاضی ونجومی همراه است كه نشان می دهد درآن زمان مصریان از نظر معماری بسیار پیشرفته بوده اند .
سنگ هایی كه دراین هرم به كار رفته است از خود كشور مصر گرفته نشده اند وطبق نظر بعضی از كارشناسان وباستان شناسان سنگ ها به مدت ده سال توسط كارگران حمل می شده است وبعد از ده سال تازه به محل بنای اهرام مصر آورده شدند هنوز هیچ كس نمی داند كه این سنگ ها مطعلق به چه كشوری است و یا مهندس یا معمار اهرام مصر چه كسی بوده است واز چه شیوه ای استفاده شده است.نكته ای كه باید دراینجا به آن اشاره كرد این است كه كارگران اهرام مصربر اثاث یاداشت های هردوت گویا درعرض بیست سال متمادی حدود صد هزار كارگر در ساخت اهرام مشغول بودند.

جالب اینكه هركارگر روزانه به اندازه ی یكصد گرم پیاز مصرف می كرده اند با این حساب مشخص می گردد كه هر روز برای تامین غذای یكصدهزار كارگر معادل ده هزار كیلو پیاز نیاز بوده است. این رقم در ده روز به یكصد هزار كیلو می رسد.(یكصدتن )ومسلما در ماه نیز به سیصد تن می رسد . بااین محاسبه مشخص است كه درعرض شش ماه كار متوالی حدود هزاروهشتصدتن پیاز مصرف شده است.باتوجه به آن كه درآن زمان پیاز ها را با چه زحمات وسختی ای از اقصی نقاط جهان وارد مصر می كردند البته ما باید نیاز خود مردم مصر رانیز به این میزان بیفزاییم. اساس ارزیابی متر مكعب به اندازه ی فاصله ی میان خورشید وآلفا قنطوریس بوده واگر میزان گازهای حاصل از مصرف پیاز را كه مردمان آن زمان دفع می كردند حساب كنیم به اندازه ی میزان پارگی به اندازه ی از بین رفتن لایه ی ازن اطراف كره ی زمین است.


مجسمه ی ابولهل :
یكی از آثار بسیار زیبایی كه در روبه روی هرم بزرگ قرار دارد مجسمه ی ابولهل است این مجسمه از لحاظ معماری بسیار زیبا می باشد و طبق مدارك به دست آمده این مجسمه وظیفه ی محافظت از اهرام مصر وقبر خفو را دارد.
فرعون به خاك سپرده می شود :
مصریان قدیم می پنداشتند كه وقتی كسی می میرد باید از بدن او نگهداری كرد تا روحش بتواند به زندگی پس از مرگ ادامه دهد. ازهمین رو اندام های داخلی بدن مردگان مانند قلب وكلیه و كبدو... را از بدن خارج می كردند وآن را با روشی مخصوص به نمك آغشته می كردند. سپس بدن را با پارچه های كتانی نوار پیچ می كردند بدین ترتیب بدن مرده مومیایی می شد. عاقبت شده به همراه لباس و غذا و وسایل دفایی مورد نیاز او به خاك سپرده می شود.یال هرم خفو ٢٣٠متراست ومساحت قاعده ی آن بزرگتر از مساحت نه زمین فوتبال است.
بعد از كشف جسد خفو در زیر هرم او یك كشتی پیدا شد كه برای رد شدن خفو از رود نیل قرارداده شده بود.
بعد از خفو نیز فراعنه ای روی كار آمدند مانند: منقرع (نوه ی خفو).خفرع (پسرخفو)كفرع (پسرخفو).


خاكسپاري فرعون
زماني كه فرعون درسال2هزار و439 قبل از ميلاد مُرد، كارگران هنوز مشغول فرش كردن كف معبد با سنگ هاي مرمرين سفيد بودند. جسد فرعون سوار بر زورق شاهي شد. ملكه و پسرفرعون سوار بر زروق ديگري در اين مراسم حضور داشتند. پس از ورود به اسكله معبد ساحلي اجزاي كشتي از همديگر جدا و در حفره ششم هرم دفن شد.
قبل از دفن جسد فرعون، آن را به محلي در نزديكي رودخانه نيل برده و مايعي به مغز وي تزريق كردند. سپس به وسيله چنگك از سوراخ هاي بيني آن را خارج و بعد كبد، شش ها، معده و روده هايش را از شكافي در قسمت چپ بدنش در آورده و هر عضو را جداگانه موميايي و در كوزه هاي مخصوصي قرار دادند. بدين ترتيب فقط قلب در داخل بدن ماند. پس از كاربرد


روغن ها و مواد متعدد ديگر و خشك نمودن جسد، آن را با رشته هاي پارچه اي پيچيدند، كه در حين اين كار و پس از هر بار پيچيدن طلسم مقدسي از طلا و جواهرات را ميان آن مي گذاشتند. بعد از آن كل جسد را آغشته به صمغ كردند. اين عمليات بر روي سه تخت سنگي يك تكه به مدت45 روز انجام شد. پس از انجام عمليات موميايي، مراسم مذهبي انجام و جسد را با تابوت به آرامگاه اصلي برده و در تابوت سنگي خود قرار دادند و آن را با در سنگي اش پوشانيدند. كوزه هاي حامل اعضاي بدن فرعون را در جعبه هاي چوبي قرار داده و آن را پايين تابوت سنگي گذاشتند. هم چنين در دو انبار وسايل شخصي، خوراك، پوشاك، زينت آلات، اسلحه و حتي وسايل سرگرم كننده نيز براي فرعون انباشتند. پس از اجراي مراسم مذهبي، كاهنان محل را ترك و با بستن درب هاي ورودي راه پشت سر مسدود و غير قابل ورودجسد فرعون در ميان بيش از دو ميليون قطعه سنگ مدفون شد.

اهرام ثلاثه
در ادامه سلسه پادشاهي فراعنه، اهرام ديگري ساخته شد. يكي از عجايب هفت گانه جهان اهرام ثلاثه «گيزا» بنام هاي خئوپس )Khufu) ، خفر (Khafr) و منكاري (Menkaure واقع در چند كيلومتري جنوب شهر قاهره است. اهرام ثلاثه مصر شاهكار تكنيك مهندسي، طراحي و معماري هستند. برش و اندازه گيري سنگ ها در حد اعجاب انگيزي دقيق بوده، به طوري كه كوچكترين خطايي باعث بر هم خوردگي اشكال هندسي و حتي فرو ريختن بنا مي شد. اين بناها بزرگترين بناهاي ساخت بشر تاكنون هستند. عظيم ترين هرم بنام خئوپس در ابعادي به ضلع230 و ارتفاع146/59 متر ساخته شده است. در ساخت اين هرم، حدود2 ميليون و300 هزار سنگ به كار رفته كه وزن هر كدام از آنها به طور متوسط2/5 تن بوده است. در جمع در حدود5/8 ميليون تن سنگ در اين بنا استفاده شده است.

هرودوت مورخ يوناني، زمان احداث مسير جاده و آبراه براي شروع اين بنا را10 سال، زمان ساخت هرم را20 سال و تعداد كاركنان آن را100 هزار نفر تخمين زده است. راه ورودي آن از شمال به ارتفاع18 متر بالاتر از سطح زمين و راهروي آن با يك شيب تا20 متر زير كف هرم ادامه دارد. از آنجا با يك راهروي ديگر به اطاق ملكه ارتباط دارد. ولي ملكه پس از مرگ در آنجا مدفون نشد. راهروي ديگري به ارتفاع 5/8 و طول 5/46 متر به محل مقبره فرعون كه به ابعاد 21/5 و 43/10 و ارتفاع 82/5 متر است ختم مي شود. مقبره فرعون در ارتفاع 28/42 متري از كف هرم قرار دارد. كليه راه هاي ورودي به آن پس از دفن فرعون توسط سنگ هاي عظيم بسته و هيچ گونه امكان ورود به آن وجود نداشته است. دومين هرم بنام «خفري» به ابعاد 25/215 و ارتفاع 5/143 مترساخته شده است و سومين هرم از اهرام ثلاثه به ارتفاع 5/66 متر در حدود نصف دو هرم ديگر ساخته شده است. در نزديكي رودخانه نيل مجسمه ابوالهول براي نگهباني از مقبره ساخته شد كه نيمي شير و نيمه ديگر خود فرعون بوده است. اين مجسمه در زمان مرگ فرعون نيمه تمام ماند و مانند بقيه آثار تمام نشده كه با آمدن يك فرعون ديگر ناتمام مي ماند ساخت آن ديگر به اتمام نرسيد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید