تحقیق در مورد هرس

بخشی از مقاله

هـرس

به منزله حذف قسمتهايي از گياه جهت حفظ سلامت و ارزش گياه مي‌باشد. پس از تعيين اهداف و اصول اوليه عمل هرس جزو لاينكف سلامت و فرم صحيح گياه محسوب مي‌شود البته با انتخاب صحيح گياه براي هر امكان نياز به هرس را مي‌توان كاهش داد. گياهاني كه رشد زياد دارند پس از مدتي بد منظر مي شوند. لذا با انتخاب گونه‌هايي از گياهان با رشد كم و تنظيم نور و هرس جزئي به اهداف مورد نظر مي‌رسيم. همانگونه كه ذكر شد حتي گياهان انتخاب شده هم به كمي هرس نياز دارند.

چرا گياهان را هرس مي‌كنيم؟
1-براي حفظ شكل طبيعي گياه
2-جهت حفظ يا محدود كردن اندازه يك گياه نامناسب، بيمار يا آفت زده
3- براي حذف روشهاي نامطلوب كه از ارزش ظاهري گياه مي‌كارند
4-جهت حذف رويش‌هاي شكسته بد منظر و نا‌مناسب

5- براي گسترش يك فرم بخصوص همانند و پرچين يا ايجاد فرم متنوع با اشكال مورد نظر جهت ايجاد رشد و تراكم انبوه گياه
6-براي ترغيب رويش‌هاي جديد مخصوصاً در درختچه‌هاي مسن‌تر جهت افزايش گلدهي و يا ميوه‌دهي با حذف گلها و ميوه‌هاي قديمي
7-براي افزايش شانس زنده ماندن و سرزندگي گياه به هنگام جابجايي

8-جهت حفظ حداكثر رنگ در مورد گياهاني كه بخاطر رنگ شاخه‌ها يا ساقه‌ها انتخاب شده‌اند
9-براي حفظ يا افزايش گلدهي با حذف برخي شاخه‌ها تا به اين ترتيب نور بيشتري بتواند به قسمت‌هاي داخلي گياه نفوذ كند
10-جهت هدايت يا تصحيح رشد در درختان سايه انداز

11-جهت جلوگيري از بروز مشكلات بعدي به طور مسن و فرتوت با حذف شاخه‌هاي قديمي‌تر تا به اين ترتيب رويش‌هاي جوان بتوانند گسترش يابند
12-براي افزايش ايمني انسانها يا اشياء در زير درختان با حذف شاخه‌هاي بلندي كه ضعيف يا شكسته شده‌اند.

مورفولوژي درختان ميوه :
يقه‌ : Crownحد فاصل ساقه و ريشه را گويند.
Nod : گره برجسته روي ساقه را گويند.
ميانگره internod : فاصله بين دو گره را گويند.
پس‌گره : يقه- ميانگره در ساقه وجود دارند.

تنــه
فاصله يقه تا اولين انشعاب ساقه از روي محور اصلي را تنه گويند و بر حسب نوع پايه و محل پرورش، تنه مختلف و به شرح زير است :
1-تنه پا كوتاه Duwarf به تنه‌اي گفته مي‌شود كه ارتفاع آن، از يقه تا اولين انشعاب cm90-70 باشد كه به اين نوع تنه، تنه پا كوتاه گويند.
2- تنه متوسط Seniduwary

3- تنه نيمه متوسط به ارتفاع cm120-90 است.
4-تنه پا بلند به تنه‌اي گفته مي‌شود كه ارتفاع آن بيبش از cm 120 است.
شاخه‌هاي اصلي « شاخه‌هاي اسكلتي» Branghcs Scofold به شاخه‌هايي گفته مي‌شود كه Framework ( چارچوب اسكلت ) درخت را تشكيل مي‌دهد و مقدار اين شاخه‌ها از 8-8-3 عدد متغير است اغلب 4 عدد ايده‌ آل است. بيش از 4 شاخه ازدحام و تراكم زياد مي‌شود ( 4 عدد مناسب است).

عوامل مؤثر كه بر انتخاب شاخه‌هاي اصلي بر روي تنه درخت
1- تعداد : تعداد شاخه‌هاي اسكلتي بايستي از 3 كمتر و از 5 بيشتر نباشد.

2- موقعيت : شاخه‌هاي اصلي را بايستي طوري روي تنه انتخاب كنيم كه حالت تعادل در كانوپي ( تاج پوشش ) درخت ايجاد شود.
3- زاويه : شاخه‌هاي اسكلتي از نظر زاويه بايستي روي تعادل تنه طور ايجاد شود كه از 30 درجه كمتر نباشد و از 60 درجه نيز بيشتر نباشد زاويه‌هاي تنگ باعث مي‌ِوند كه شاخه‌ها بشكنند زاويه گشاد ايجاد سايه ميكند.

فاصله شاخه‌هاي اسكلتي از همديگر : فاصله كمتر شود شاخه‌ها تراكم مي يابند، پس فاصله را مناسب در نظر مي‌گيريم تا شاخه‌ها نسبت به هم فشار وارد نكند.

شاخه‌هاي فرعي
به شاخه‌هايي گفته مي شود كه از شاخه‌هاي اسكلتي حاصل مي‌شود و اولين شاخه‌اي كه از شاخه اسكلتي حاصل مي‌شود شاخه فرعي ( درجه 2 ) و خود شاخه را شاخه اصلي يا درجه 1 نامند و همچنين شاخه‌هاي حاصل از شاخه درجه 2 را درجه 3 و … گويند. بر روي شاخه‌هاي اصلي، درجه 2، … اعضايي نيز تشكيل مي شوند كه به شرح زير مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

ميخچـه Dard
شاخه كوچكي است به طول كمتر از cm 5 (cm 5 – cm 5/0) بوده و اين اندام داراي جوانه انتهايي است كه اين نوع جوانه از چوب مي‌باشد.

نحوه تكامل ميخچه
هر ميخچه بطور طبيعي داراي يك سال سن مي‌باشد بدين معني كه جوانه چوب در روي شاخه‌هاي فرعي رشد نموده و تبديل به ميخچه مي‌شود و ميخچه به وجود آمده معمولاً بوسيله 7-5 برگ تغذيه مي‌شود به عبارت ديگر بر روي ميخچه كه بر روي سيب و گلابي است ما 7-5 برگ را مشاهده مي‌كنيم.

جوانه گل
Flower bud يا Lambourd شاخه‌اي است به طول cm 12-5 كه درختان سيب و گلابي ديده مي‌شود و گاهي طول آن بين cm 7-4 نيز ذكر مي‌كنند در واقع Lambourd ميخچه‌اي است با طول بيشتر و همچنين جوانه انتهايي از نوع
جوانه گل است.

شاخك Brange late brandy
شاخه‌هاي ضعيف و نرم و قابل انعطاف بوده كه بيشتر در ميوه‌هاي دانه‌دار سيب و گلابي ديده مي‌شوداين شاخه‌ها طولشان 5 الي 7 سانتيمتر و همچنين از 10 الي 20 سانتيمتر متغيير است اگر شاخه‌ها 5 الي 10 سانتيمتر باشد brandy كوتاه و اگر 10 الي 20 سانتيمتر باشد brandy را طويل نامند.

شاخه معمولي
به شاخه‌‌اي گفته مي‌شود كه طول آن بين 20 الي 100 سانتيمتر متغيير است كه بر روي آن جوانه‌هاي چوب و جوانه‌هاي گل وجود داشته باشند گاهي اين نوع شاخه‌ها را يكساله ياد مي‌كنند.

شاخه‌هاي نرك water sporut
شاخه‌هايي هستند كه به صورت عمودي بر روي درخت رشد مي‌كنند و طول آنها از m 1 بيشتر است و اين نوع شاخه‌ها داراي تماماً جوانه‌هايي از نوع چوب مي‌باشد و اغلب در اثر هرس شديد به وجود آمده كه وجود آنها بر روي درخت باعث تضعيف درخت مي‌شود.

نحوه هرس اعضاء و ضمائم در درختان ميوه مثل سيب و گلابي
ميخچه و جوانه گل از آنجا كه اعضايي بارده براي سيب و گلابي هستند و هرگز دستخوش هرس نمي‌شوند مگر تعداد آنها بيش از حد انتظار باشد.
Brandy ها در چه شرايطي هرس مي‌شوند؟

1-تعداد آنها بر روي شاخه بيش از اندازه باشد بعضي از آنها را از ته حذف مي‌كنيم و يا آنها را سرزني مي‌كنيم ( پانسمان كردن ) Pickup مي‌گويند. در چغندر قند نبايد ساقه گل دهنده باشد و توتون و پنبه نيز نبايد ساقه گل دهنده باشد چون از كيفيت، محصول مي‌كاهند.
2-موقعيت : آنها را بخاطر ميوه‌هاي بي‌كيفيت 3-2 بار هرس مي‌كنند.

3-شاخه‌هاي اصلي : شاخه‌هاي اصلي را به شرط طويل بودن از الي سرزني مي‌كنند.
هرس شاخه‌هاي قوي يا بسيار قوي

1- براي هرس شاخه‌هاي قوي استفاده از آنها براي پر كردن قسمتهاي خالي در تاج درخت كه در اين صورت مي‌توانيم به سرزني متناوب اقدام كنيم. 2- با اتخاذ و تدابير ويژه اين امكان وجود دارد كه آنها را تضعيف و به سوي باردهي سوق دهيم كه به روش‌هاي زير صورت مي‌گيرد.
1- شكستن نسبي آنها در اوايل بهار و تابستان صورت مي‌گيرد. 2- كمانه كردن شاخه‌ها 3- ايجاد سرزني‌هاي سبز

نحوه هرس يك شاخه يك ساله گلابي براي بار دهي در طي 4 سال را بنويسيد؟
براي تبديل يك شاخه يك ساله به سيستم باردهي توليد ميوه بر روي Lambord و Brandy بدين ترتيب عمل مي‌كنيم ابتدا شاخه را در موقعيت مناسب درخت انتخاب مي‌كنيم. 2-شاخه انتخاب شده را از بالاي سر جوانه هرس مي‌كنيم. 3-جوانه باقي مانده بر روي شاخه در همان سال با توجه به پديده غالبيت انتهايي تبديل به شاخه، ميخچه، Brandy مي‌شود كه در سال دوم ما پس از پايان رشد ميخچه Brandy و شاخه را خواهيم داشت كه در اين صورت مي‌توانيم شاخه را هرس بكنيم و اعضاي ديگر را بدون هرس باقي مي‌گذاريم، در پايان فصل رشد سال سوم بر روي شاخه Lambord و Brandy تاجدار را خواهيم داشت و اگر

شاخه‌اي باشد ( 1 ساله ) آنرا از ته قطع مي‌كنيم و در سال 4 Lmbord و Brandy تاجدار براي ما توليد ميوه مي‌كند در ضمن بر روي Lmbord جوانه‌هاي چوب تبديل به ميخچه مي‌شود و همچنين بر روي Brandy تاجدار، جوانه‌ها تبديل به ميخچه و اعضاء بارده مي‌شوند.

بهترين زمان هرس كدام است ؟
هرس مي‌تواند در طي سال صورت گيرد ولي زمانهاي پيشنهادي بر حسب گياهان مختلف تعبير مي‌كند انجام هرس جزئي و بي موقع گياه را از بين نمي‌برد ولي هرس مداوم و غير اصولي مي‌تواند به تخريب و زوال گياه منجر شود هرس نبايد زماني صورت گيرد كه هرس كننده مايل باشد بلكه زمان هرس هر گياه مشخص و عموماً در فصل خواب هر گياه انجام مي‌شود اگر اين اصول رعايت شود احتمال صدمه ديدن گياه به حداقل مي‌رسد. بطور كلي بهترين زمان هرس اكثر

گياهان اواخر زمستان يا اوايل بهار قبل از شروع رشد مي‌باشد استثناهاي موجود در هنگام بحث در مورد هرگياه خاص ذكر مي‌شود، آخرين مهلت مطلوب بلافاصله بعد از ازدياد رويشهاي جديد در بهار است. در هنگام ازدياد رويشهاي جديد، مقادير زيادي از مواد غذايي ذخيره شده در ريشه‌ها ساقه‌هاي گياه مصرف شده است. كه بايستي به كمك شاخ و برگها‌ي جديد و قبل از حذفشان جايگزين شود، در غير اينصورت گياه بطور قابل توجهي رشدش كاسته شده و كوتاه

مي‌ماند همچنين توصيه مي‌شود كه هرس انجام شده در اواخر تابستان بطور محدود صورت گيرد چرا كه اين عمل موجب تحريك رويش‌هاي جديد در برخي گياهان مي‌شود اين رويشها فرصت كافي براي آماده شدن جهت مقابله با سرما را تا قبل از سرد شدن هوا نخواهند داشت به اين جهت ممكن است در اثر دماي پايين صدمه ديده يا از بين بروند اين نوع هرس همچنين ذخاير با ارزش غذايي را از بين مي‌برد، گياهان آسيب ديده در اثر طوفان (يا هر گونه عامل

محيطي) با توجه به فصل بايستي سريعاً هرس شوند.
هرس را بايد زماني كه شاخه‌ها خشك هستند و تا يك هفته پيش‌بيني بارندگي نمي‌شود انجام داد اين مسأله در پاييز و بهار زماني كه بيماريها فعال هستند و به آساني به گياهان آسيب‌پذير منتقل مي‌شوند بسيار اهميت مي‌يابد هر زماني كه امكان دارد بايستي از هرس رويشهاي حساس و ظريف بهاره خودداري كرد تا از جدا شدن پوست تنه ايجاد حفره‌هايي براي ورود موجودات بيماري‌زا جلوگيري شود اكثر گياهان زينتي اگر يكسان در ميان هرس شوند بطوري كه قسمتهاي داخلي تنگ شود و نور و هوا بتوانند جريان يابند، سالم‌تر خواهند ماند.

گاهي لازم است كه گياهان زينتي را به منظور حذف شاخه‌هاي آلوده به بيماريهايي چون لكه برگي و ساقه Unthracnose و سوختگي Firblight هرس كنيم بخش آلوده به بيماري بايد به فاصله cm 30 يا بيشتر از محل بروز آلودگي حذف گردد.
براي جلوگيري از انتقال بيماريها از گياه بيمار به سالم، در فواصل هرس و كاشت بهتر است به كمك الكل يا سفيد كننده‌هاي كلر مايع كه غلظت آن 1 قسمت سفيد كننده در 4 قسمت آب باشد. سطوح تيغه‌اي وسايل را ضد عفوني كنيم.

فرم دهي يا هرس نهال‌ها
الف- سال اول كاشت در سال اول پس از كاشت نهال فقط سربرداري نهال از cm 80-60 صورت مي‌گيرد و هرس در فصل اول رشد محدود مي‌شود به تركهايي كه اگر رشد بكنند مي‌باشد. در پايان فصل رشد پس از خزان، براي جلوگيري از خرگوش زدگي تنه توسط خرگوش اطراف تنه نهال بر حسب اصولي كه قبلاً گفته شد 5-3 معمولاً 4 شاخه اسكلتي را انتخاب نموده و بقيه را حذف مي‌كنيم.

توجه : قبل از هرس بايستي ابزار هرس كن را با الكل اتيليك ضد عفوني شود و همچنين عمل برش‌ها نيز با چسب پيوند پوشيده شود و از ايجاد بر‌شهاي كاملاً مسطح بايد جلوگيري شود و در موقع بريدن شاخه از روي درخت، شاخه را از ته طوري بر مي‌داريم كه هيچگونه زايده روي شاخه باقي نماند.
در سال دوم : شاخه‌هاي اسكلتي را طولهايشان را بررسي كرده، اگر طول آنها از cm 60 بيشتر باشد كوتاهتر مي‌كنيم سعي مي‌كنيم جوانه انتهايي در زير شاخه قرار بگيرد.

در سال سوم : پس از مراقبتهاي لازم در پايان فصل رشد شاخه‌هاي سال جاري را بررسي مي‌كنيم شاخه‌هايي را كه از طولهايشان بيشتر باشد هرس مي‌كنيم و فاصله شاخه‌هاي فرعي بايد cm 20 باشد و شاخه‌هايي را كه به طرف داخل تاج رشد مي‌كنند از ته حذف مي كنيم.
در سال چهارم : هرس نيز شبيه سال سوم است و در اين سال تقريباً درخت مخصوصاً سيب و گلابي فرم گرفته و به مرحله باردهي رسيده‌اند از اين به بعد هرس را هرس باردهي خواهند گفت كه ذيلاً به آن اشاره مي‌شود.

نحوه هرس

درختان بارده يا هرس بعد از فرم دهي درختان سيب و گلابي محدود به شاخه‌هاي شكسته، مريض و يا شاخه‌هايي كه در داخل تاج رشد مي‌كنند مي‌شود و همچنين شاخه‌هايي كه طول رشدشان از cm 60 بيشتر است كه اين نوع شاخه‌ها به ندرت در باردهي به وجود مي‌آيند اما سؤالي كه مطرح است اين است كه درختان بارده را با چه شدي هرس كنيم و هر كدام چه مزايا و چه معايبي دارند.

هرس شديد
اگر درختان شديداً هرس شوند در آنموقع تعداد زيادي نرك حاصل مي‌شود كه كنترل آنها مشكل است و يا درخت را از سيستم طبيعي خارج مي‌كند واژلي در اين حال ميوه‌ها درشت بوده ولي در مقابل تا حدودي رنگ نگرفته باقي مي‌مانند كه اين گونه هرس توصيه نمي‌شود و علت بزرگ بودن و كم بودن ميوه بخاطر هرس شديد، كاهش تعداد زياد گل است و براي داشتن ميوه‌هاي بزرگ و رنگ گرفته، به جاي هرس شديداً اگر درختان ميوه داراي اسپورها كه حاوي گل بيشتري باشند، هرس اسپور، يا تنك كردن اسپورها توصيه مي‌شود بر روي هر شاخه cm 30-20 نگهداشتن يك اسپور كافي است.

هرس سبك
به هرسي گفته مي‌شود كه شاخه‌ها خيلي كم هرس مي‌شوند اين نوع هرس هم قابل توصيه نيست چون تعداد زياد گل بروي درخت باقي مي‌مانند كه براثر رقابت ميوه، ميوة مرغوب به دست نمي‌آيد بنابراين هرس ايده‌ال هرسي است كه اولاً شاخه‌هاي مريض و شكسته را حذف كنيم و شاخه‌هاي ريشه جاري را قطع كنيم.

نتايج هرس
زماني كه يك شاخه را قطع مي‌كنيم رويشهاي جديد معمولاً از نزديكترين جوانه‌ها به محل برش به وجود مي‌آيند زماني كه نوك شاخه‌ها حذف مي‌شود نزديكترين جوانه‌هاي كناري بيشتر از حد معمولي خود رشد مي‌كنند و نزديكترين جوانه به محل برش يه سرشاخة جديد تبديل خواهد شد اگر بخواهيم شاخه‌هاي بيشتري داشته باشيم بايستي رأس را حذف كنيم.

قدرت و استحكام شاخه‌هاي جديد اغلب به طور مستقيم با ميزان هرس ساقه‌ نسبت دارد به طور مثال اگر يك درختچه تا cm 30 از سطح زمين شود رويش‌هاي جديد براي به دت آوردن نور، رطوبت و مواد غذايي رقابت كمتري مي‌كنند نتيجتاً در سال اول با داشتن معدودي گل مقاوم خواهند بود.
با اين وجود اگر تنها سرشاخه‌هاي رويش قديمي حذف شوند اغلب شاخه‌هاي قديمي باقي مانده و رويش‌هاي جديد كوتاه‌تر و ضعيف‌تر مي‌شوند همچنين تعداد گل‌ها بيشتر ولي اندازه‌شان كوچكتر خواهد بود.

بنابراين اگر بخواهيم تعداد زيادي گل و ميوه‌هاي كوچك داشته باشيم بهتر است هرس سبك انجام دهيم اگر تعداد كمتر ولي با كيفيت بالاي بخواهيم بايستي هرس سنگين انجام دهيم زماني كه تعداد و ساقه يا بيشتر با اندازه و استحكام يكسان جهت غلبه بر يكديگر رقابت مي‌كند مي‌توان درخت يا درختچه را باميزان هرس به كنترل درآورد اگر بگذاريم يكي از آنها بلندتر شود نهايتاً غالب هم خواهد شد.

لوازم هرس
داشتن و به كار گرفتن اصول هرس همانقدراهميت دارد كه استفاده از ابزار صحيح مهم مي باشد حتما لازم تيست مجموعه‌اياز ابزار هاي گرانقيمت داشته باشيم،آنكه مناسب كار باشد بايد 1- لبه بيشتري داشته باشد و به راحتي حمل و منتقل شود .
ابزارهاي متداول هرس را بهتر است تيز كرده و در اتاق‌ خشك انبار كنيم‌. زماني كه گياهان بيمار را هرس مي‌كنيم پس از آن بايد تمام تيغه هاي‌- اره هاو قيچي هارا با الكل يا سفيد كننده كلر مايع ضد- عفوني كرد تا گسترش بيماريها به گياهان سالم جلوگيري شود لوازم برقي ،همچون اره هاي برقي سبك وزن را مي‌توان خريد يا اجاره كرد آنها را بخصوص در بريدن درختان يا شاخه هاي بزرگ به كار مي‌برند .