دانلود مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران

بخشی از مقاله

مقدمه
فولاد تركيب بسيار متنوعي از آهن، كربن و عناصر آلياژي است به طوري¬كه مي‌توان با تغيير مقدار و نوع اين عناصر، تركيبات مختلف فولادي با خواص بسيار جالب و متفاوت را توليد نمود. اگرچه تاريخچه توليد فولاد به حدود 3000 سال قبل برمي‌گردد، ولي روش¬هاي جديد جهت توليد محصولات فولادي در قرن 19 ميلادي به كارگرفته شدند. توسعه تكنولوژي توليد فولاد در آن زمان، باعث توليد مقادير بسيار زياد اين محصول گرديد و در نتيجه كاربردهاي جديدي جهت

استفاده از آن مثلاً در راه‌آهن و صنايع اتومبيل‌سازي به وجود آمد که از آن زمان تا به حال، دامنه کاربرد و توليد اين محصول روزبه‌روز گسترش بيشتري يافته است.
علاوه بر ارزانتربودن فلز فولاد كه سبب مصرف فوق العاده آن مي شود،

مي توان به ويژگي هاي قابليت آلياژسازي و امكان انجام عمليات حرارتي و ديگر عملياتي كه سبب ايجاد خصوصيات بسيار متنوعي در فولاد مي شود اشاره كرد. ويژگي هاي مذكور تنوع عظيمي دركاربرد فولاد ايجاد كرده است. دامنه اين تنوع از سوزن و سنجاق تا كشتي هاي عظيم الجثه اقيانوس پيما و آسمان خراشها گسترش دارد. ماشين آلات ساخته شده از فولاد، همه آنچه كه موردنياز روزانه بشر است را مي سازند. چنين گستره وسيعي از تنوع كاربرد كه امكان پايه گذاري و راهبري صنايع گوناگون را ميسر ساخته ، مقدار مصرف آهن و فولاد را به معياري براي داوري درمورد گستردگي صنعت دركشورها مبدل كرده است. صنعت فولاد به عنوان يکي از پايه‌هاي مهم اقتصادي هر کشور تلقي مي شود و در برخي مطالعات مصرف سرانه فولاد را به عنوان شاخصي براي ارزيابي صنعتي بودن يک کشور برشمرده‌اند.

در بيش از 61 كشور فولاد توليد مي شود و آهن و فولاد سهمي 2.5 درصدي از تجارت جهاني كالا را در برداشته و سهم آن از صادرات كالاهاي كارخانه اي نيز بالغ بر 3.3 درصد است. در ايران نيز فولاد با حضور در بخش¬هاي مهم توليدي و صنعتي کشور، نقش بسيار مهمي را ايفا مي-کند. اين گزارش به شناخت بازار جهاني فولاد پرداخته و جايگاه ايران در اين بازار تبيين مي شود.

اين گزارش در دو فصل تنظيم شده است، در فصل اول وضعيت فولاد در بازار جهاني مورد بررسي و در آن توليد ، تكنولوژي ، ساختار بازار فولاد و تجارت جهاني فولاد و محصولات آن مورد مطالعه قرار مي گيرد. در فصل دوم نيز وضعيت توليد ، مصرف، ساختار بازار و تجارت فولاد و محصولات فولادي در كشور مورد بررسي قرار خواهد گرفت، در نهايت جمع بندي و نتيجه گيري خواهد شد.

فصل اول- بازار جهاني فولاد و محصولات فولادي
1-1)مقدمه
در اين فصل به بررسي توليد، تكنولوژي ، رشد توليد فولاد در مناطق مختلف جهان و نيز دلايل کاهش رشد توليد فولاد در کشورهاي صنعتي پرداخته مي شود و در ادامه رابطه توليد فولاد با ميزان درآمد کشورها مورد بررسي قرار خواهد گرفت، در نهايت با ارايه آمارهاي توليد بزرگترين شركت¬هاي توليد‌كننده فولاد در جهان به بررسي ساختار بازار جهاني آن پرداخته خواهد شد و نيز وضعيت تجارت جهاني فولاد و نحوه قيمت گذاري فولاد و بورس مورد بررسي قرار مي گيرد.
1-2) توليد فولاد و محصولات فولادي در جهان
امروزه در 61 كشور، 98 درصد فولاد و محصولات فولادي جهان توليد مي شود . بر اساس آمارهاي منتشره از سوي IISI ميزان توليد فولاد جهان در سال 2005 ميلادي بالغ بر 129/1 ميليارد تن بوده است. اين ميزان توليد نسبت به توليد سال 2004 بالغ بر 5.9 درصد رشد نشان مي دهد. در اين سال كشورهاي چين ،ژاپن و آمريكا ، توليد كنندگان عمده فولاد بودند. رشد توليد جهاني فولاد در سال 2005 ، ادامه روندي است كه در دهه اخير به صورت مستمر ادامه داشته است. در نمودار (1) روند توليد جهاني فولاد خام طي 15 ساله اخير ترسيم شده است.

نمودار(1)- توليد فولاد خام در جهان طي سال هاي 2004-1989

قاره آسيا از عمده ترين نواحي توليد فولاد تلقي مي شود به نحوي كه در سال 2005 بيش از نيمي از فولاد جهان در اين قاره توليد شد . در اين ميان چين سهم عمده را داشت. چين با توليد قريب به 340 ميليون تن فولاد ، 31 درصد فولاد جهان را توليد كرد. افزايش توليد چين باعث شده است که رشد توليد فولاد در جهان، بين سال‌هاي 2000 تا 2004 ، به بيش از 5 درصد برسد، در حاليکه در همين مدت، رشد توليد فولاد جهان، بدون در نظر گرفتن سهم چين، 1.68 درصد برآورد شده است. ژاپن نيز با توليد 112.5 ميليون تن فولاد از ديگر كشورهاي عمده توليد كننده فولاد در آسيا محسوب مي شود. ‍

از ديگر نواحي عمده توليد فولاد جهان اروپا است كه 29.4 درصد توليد جهاني در سال مذكور در اين قاره صورت گرفت. نيمي از توليد فولاد اروپا در ميان كشورهاي عضو اتحاديه اروپا و مابقي در ساير كشورهاي اروپايي صورت مي گيرد. در ميان كشورهاي عضو اتحاديه اروپا بالاترين ميزان توليد فولاد به ترتيب مربوط به كشورهاي آلمان( 44.5 ميليون تن) ، ايتاليا(29.1 ميليون تن) و فرانسه (19.5 ميليون تن )بوده است.

در امريكاي شمالي نيز 11.2 درصد فولاد جهان توليد شده كه بيشتر آن در ايالات متحده (74 درصد) بوده است، در امريكاي جنوبي 4درصد و در افريقا 1.6 درصد و در خاورميانه 1.4 درصد و سرانجام در اقيانوسيه 0.8درصد فولاد جهان توليد شده است.

انتظار مي رود كه تا سال 2010 توليد ساليانه چين به حدود 400 ميليون تن و توليد ساليانه جهان بدون چين به حدود 900 ميليون تن برسد.
جدول (1)- آمار توليد فولاد در مناطق مختلف جهان طي سالهاي 2004 -2005 واحد: ميليون تن
نام منطقه 2004 2005

اتحاديه اروپا 3/168 164
ساير كشورهاي اروپايي 1/57 5/54
آمريكاي جنوبي 8/45 3/45
آمريكاي شمالي 134 127

خاورميانه 2/14 3/15
آسيا 508 584
اقيانوسيه 3/8 6/8

كشورهاي مشترك المنافع 1/113 8/112
جهان 1066 1129
http://www.worldsteel.org/wsif.php ماخذ:

همانطور كه در جدول فوق ملاحظه مي شود، در برخي مناطق جهان توليد فولاد روندي نزولي و در برخي ديگر افزايش بسيار اندكي داشته است و تنها در منطقه آسيا شاهد رشد حدود 15 درصد توليد فولاد مي باشيم كه آن هم مربوط به توليد كشور چين مي باشد كه از حدود 280 ميليون تن در سال 2004 به حدود 340 ميليون تن در سال 2005 (رشدي حدود 25 درصد) رسيده است.

كشور ايران با توليد حدود 6/9 ميليون تن فولاد در سال 2005، بالاترين سهم را در منطقه خاورميانه داشته و سهم آن از توليد جهاني فولاد حدود 0.8 درصد مي‌باشد.
1-2-1)رشد توليد فولاد و محصولات فولادي در مناطق مختلف جهان
رشد توليد فولاد در کشورهاي مختلف صنعتي، در سال‌هاي بين 2000 تا 2004 قابل تامل است؛ توليد فولاد و محصولات فولادي ژاپن در اين مدت حدود 1.2 درصد افزايش داشته است. در همين مدت، رشد توليد در آمريکا منفي بوده است؛ البته اين رشد منفي را بايد به بحران‌هاي اقتصادي آمريکا نسبت داد که حتي سبب ورشکستگي بعضي از توليدکنندگان آمريکايي نيز شده است. به طور کلي، توليد فولاد و محصولات فولادي در آمريکاي شمالي به سبب تاثيرپذيري از بحران‌هاي اقتصادي آمريکا، رشد منفي داشته است.

رشد توليد فولاد و محصولات فولادي در اروپا، در سال‌هاي بين 2000 تا 2004 حدود 0.9 درصد بوده، كه يكي از دلايل رشد كم آن واردات فولاد و محصولات فولادي با قيمت پايين از ساير كشورها مي‌باشد. در مقابل، توليد فولاد و محصولات فولادي در کشورهاي اروپاي شرقي، هنوز جاي رشد دارد. ميزان رشدي که طي ده سال آينده براي توليد فولاد و محصولات فولادي جهان پيش‌بيني مي‌شود، بين 1.7 تا 2.5 درصد است که بيشترين رشد مربوط به کشورهاي در حال توسعه نظير چين و هند خواهد بود. با در نظر داشتن جايگاه اين دو کشور پرجمعيت در دسته‌بندي

ارايه شده براي کشورهاي مختلف، و در جهت رشد و توسعه آنها مي‌توان گفت اين کشورها در آينده نياز به توليد فولاد و محصولات فولادي بسيار زيادي خواهند داشت.

نمودار(2)-تغييرات توليد فولاد در برخي از نواحي عمده توليد در سال 2005 نسبت به سال 2004
1-2-2)دلايل کاهش رشد توليد فولاد در کشورهاي صنعتي
يکي از مسايلي که در زمينه توليد فولاد قابل توجه است، سعي کشورهاي پيشرفته به انتقال توليد فولاد و محصولات آن به کشورهاي در حال توسعه است كه يكي از دلايل مهم آن را مي‌توان آلاينده بودن صنعت فولاد ، ذکر كرد. شايان ذكر است كه، استانداردهاي محيط زيست در کشورهاي پيشرفته بسيار سخت‌گيرانه‌اند در حالي كه در کشورهاي در حال توسعه توجه چنداني به استانداردها در اين زمينه نمي‌شود. همچنين، ارزان بودن نيروي انساني و فراواني مواد اوليه در برخي کشورهاي در حال توسعه، زمينه هاي لازم براي انتقال فولاد به اين كشورها را فراهم نموده است . لذا توليد بالا و قيمت پايين توليد در كشورهاي در حال توسعه نظير برخي كشورهاي آمريكاي جنوبي، تهديدي جدي براي صنايع فولاد کشورهاي پيشرفته به حساب مي‌آيد.

عوامل مذكور سبب شده است که كشور آمريکا براي بقاي صنايع فولاد خود مجبور به وضع قوانين تعرفه‌اي براي واردات فولاد شود. همچنين با توجه به اين عوامل، کشورهاي پيشرفته به سمت سرمايه‌گذاري در بخشهايي از صنعت فولاد با آلايندگي کمتر و ارزش افزوده بيشتر مانند نورد، فولادهاي آلياژي و كيفي و محصولات نهايي جديدحركت مي نمايند.

1-3)رابطه توليد فولاد با ميزان درآمد کشورها
بر اساس آمارهاي سال2004 بانک جهاني، مي‌توان کشورهاي جهان را از نظر مصرف فولاد به چهار دسته تقسيم نمود:
• کشورهاي با حداکثر درآمد سرانه 735 دلار كه متوسط مصرف سرانه فولاد در آنها حدود 15 کيلوگرم است. کشورهايي چون هند، اندونزي، بنگلادش، آذربايجان، پاكستان، سودان و کنيا در اين دسته‌ هستند.

• کشورهاي با درآمد سرانه بين 736 تا 2935 دلار كه متوسط مصرف سرانه فولاد آنها حدود 115 کيلوگرم است. الجزاير، بلغارستان، چين ، ترکيه و روسيه در اين دسته هستند. ايران از نظر درآمد متوسط در اين دسته قرار دارد اما مصرف سرانه فولاد آن حدود 160 کيلوگرم است.
• کشورهاي با درآمد سرانه بين 2936 دلار تا 9075 دلار؛ کشورهاي زيادي چون آرژانتين، مجارستان، مکزيک، ونزوئلا، عربستان، لبنان و مالزي در اين دسته هستند. متوسط مصرف سرانه فولاد در اين کشورها حدود 254 کيلوگرم است.

• کشورهاي با درآمد سرانه بيش از 9075 دلار كه مصرف سرانه فولاد در آنها حدود 514 کيلوگرم است. کشورهاي صنعتي و پيشرفته در اين دسته قرار دارند.
اين دسته‌بندي نشان دهنده نقش فولاد در رشد و پيشرفت کشورهاي مختلف است؛ مشاهده مي‌شود که مصرف سرانه فولاد و محصولات فولادي در کشورهاي صنعتي بسيار بيشتر از ساير کشورهاست.
1-4) بزرگترين شركت¬هاي توليد‌كنندة فولاد در جهان

در رده‌بندي سالانه برترين فولاد سازان جهان در سال 2005 مشخص شده كه در اين رده‌بندي متال استيل، در صدر جدول قرار دارد. کارخانه‌هاي متال استيل که مقر آن در هلند قرار دارد، در سال 2005 در کشورهاي مختلف جهان حدود 492ميليون تن فولاد توليد کردند. با توجه به آنکه متال استيل در سال 2005 از ادغام شرکت‌هاي ال.ان.ام، آي.اس.جي، کريونستال و والين تشکيل شد، توليد آن نسبت به مجموع توليد شرکت‌هاي ياد شده در سال 2004 با 46/16درصد رشد همراه بوده است.آرسلور (از كشور لوكزامبورگ) که در سال 2004 بزرگترين فولاد‌ساز جهان محسوب مي‌شد، در سال 2005 در رده دوم قرار گرفته است. همچنين توليد آرسلور در سال 2005 حدود 47ميليون تن بوده که البته نسبت به سال 2004 با 53/0درصد کاهش همراه بوده است.

در سال 2005 ، سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران (ايميدرو) با توليد 4/9 ميليون تن ، با چهار پله سقوط نسبت به سال 2004 در رده بيست‌وهشتم جهان قرار گرفته است. ايميدرو عنوان بزرگترين فولاد ‌ساز خاورميانه را از آن خود کرده است. پس از ايميدرو، اردمير ترکيه با توليد 5ميليون و 150هزار تن فولاد در جايگاه دوم قرار دارد. الحديد عربستان سعودي با توليد 4ميليون و 190هزار تن، سوم است و گروه عز از مصر با توليد 4ميليون و 160هزار تن در مکان چهارم قرار دارد

جدول (2)- بزرگترين شركتهاي توليدكننده فولاد در سال 2005 واحد: ميليون تن

http://www.worldsteel.org/wsif.php ماخذ:

از سوي ديگر در حالي كه کشور چين بزرگترين فولاد ساز جهان است با اين وجود بزرگترين فولاد ساز چيني، شرکت بائواستيل شانگهاي، در رده ششم قرار گرفته است و ميزان توليد آن در سال 2005 بالغ با 22ميليون و 730هزار تن بوده است. بنابر‌اين با توجه به کوچک بودن حجم توليد فولاد ‌سازان چيني در مقياس جهاني به صورت منفرد، تعداد آنها بايد زياد باشد. از ميان 120 فولاد ‌ساز برتر جهان، 37 شرکت چيني هستند و از اين لحاظ چين در جايگاه اول جهاني قرار گرفته است.
1-5)بررسي تكنولوژي هاي توليد فولاد
توليد انبوه فولاد در جهان با ابداع فرآيند بُسمر در سال 1856 در انگلستان آغاز شد. پس از ابداع اين روش، فرآيندهاي توليد فولاد ديگري نظير توماس، زيمنس مارتين، كوره قوس الكتريكي و درنهايت در سال 1952 روش كُنوِرتُر اكسيژني در صنعت فولاد به كار گرفته شد. امروزه تكنولوژي فولاد سازي به دو بخش عمده توليد مواد خام و توليد محصولات نهايي (نورد) تقسيم مي شوند. توليد فولاد خام به دو روش عمده صورت مي گيرد. روش اول، تهيه چدن مذاب در كوره بلند و ساخت فولاد در كنورترهاي اكسيژني و ريخته گري مداوم فولاد مذاب است. روش ديگر، ذوب قراضه يا آهن اسفنجي در كوره هاي قوس الكتريكي و ريخته گري

مداوم مي باشد. هم اكنون روش هاي قديمي توماس و زيمنس مارتين تنها در برخي كشورها نظير روسيه و اُكراين مورد استفاده قرار مي گيرند. عمده كشورهاي صاحب فولاد به روش كوره بلند و كنورتر اكسيژني توليد مي كنند. در روش كوره بلند كه حدود 3/63 درصد فرآيندهاي توليد فولاد جهان به اين روش صورت مي گيرد، سنگ آهن پس از فرآوري (دانه بندي و گندله سازي)، در كوره بلند و طي فرآيند احياي غيرمستقيم با استفاده از كُك، به چدن مذاب و سپس در كُنورتُر اكسيژني به فولاد مذاب تبديل مي شود. اما در روش كوره قوس الكتريكي، مستقيما آهن قراضه را به فولاد مذاب تبديل مي نمايند.

امروزه سهم كوره بلند، كوره قوس الكتريكي و كوره روباز(زيمنس مارتين) در توليد فولاد جهان، به ترتيب 63.3 ، 33.1 و 6/3 درصد است. همچنين 88 درصد فولاد خام جهان به روش ريخته گري مداوم به دست مي آيند. به گزارش واحد تحقيقات ماهنامه اقتصاد ايران، 8/28 درصد فرآيند توليد فولاد خام كشورمان به روش تكنولوژي كوره بلند و كنورتر اكسيژني و 2/71 درصد به روش كوره قوس الكتريكي مي باشد. با توجه به وجود گاز طبيعي فراوان و ارزان در ايران و مشكلات ناشي از كمبود كك متالورژيكي، به نظر مي رسد بايد فرآيند توليد فولاد سازي در ايران در راستاي آهن اسفنجي و كوره قوس الكتريكي رشد كند. از سوي ديگر، در

حال حاضر در كشورمان در حدود 47 درصد محصولات به صورت مقاطع و 53 درصد به صورت تخت توليد مي شوند. در حالي كه ساختار كشور نياز به 80 درصد محصولات مقاطع و 20 درصد محصولات تخت دارد. لذا تغيير روش و نوع محصولات و فرآورده هاي فولاد توليد شده با توجه به نياز بازار داخلي ضروري است.
جدول(3)- تكنولوژي هاي مرسوم در جهان جهت توليد فولاد

1-6)ساختار بازار جهاني فولاد
بررسي ساختار بازار و درجه تمركز در توليد فولاد جهان نشان مي دهد كه نسبت تمركز (سهم دو بنگاه برتر)، 48 درصد در سال 2005 مي باشد كه بيانگر درجه تمركز بالا در اين صنعت است.

همچنين مقدار عددي شاخص هرفيندال ـ هيرشيمن در سال 2005 معادل 1932 واحد است كه اين شاخص نيز بيانگر تمركز نسبتاٌ بالاي بنگاه ها در اين صنعت در سطح جهان مي باشد.

همچنين بررسي ها نشان مي دهد كه در سطح كشورها نيز تمركز توليد فولاد و محصولات فولادي بيشتر شده است . براي نمونه در سال 1993 سهم 10 كشور توليد كننده عمده از توليد جهاني فولاد و محصولات فولادي 22 درصد بود اما در سال 2005 اين سهم به 40 درصد افزايش يافته است .
نمودار (3)- سهم توليد كنندگان عمده از توليد جهاني فولاد در طي سال هاي 2005-1993 به غير از چين

1-7)تجارت جهاني فولاد و محصولات فولادي
1-7-1) صادرات و واردات جهاني
تجارت جهاني فولاد و محصولات فولادي ساليانه حدود 30 الي35 درصد کل توليد جهاني آن مي‌باشد. دليل عمده کم ‌بودن حجم اين تجارت، مشکل حمل و نقل و هزينه‌بر بودن آن است. به همين دليل، توليدکنندگان سعي مي‌کنند كه عمده توليداتشان را در داخل کشور خود عرضه نمايند و اگر بخواهند صادرات هم داشته باشند، به دنبال بازارهاي نزديک و محلي هستند. کشورهايي مثل ژاپن و ترکيه در دسته صادرکنندگان بزرگ فولاد و محصولات فولادي هستند. آمريکا نيز با وجود صادراتي که دارد، جزو بزرگترين واردکنندگان فولاد و محصولات فولادي مي باشد.
در سال 2004 تجارت جهاني فولاد و محصولات فولادي با 8 درصد رشد نسبت به سال قبل به 262 ميليون تن رسيد(اين ميزان به غير از تجارتي است كه ميان اعضاي اتحاديه اروپا صورت مي گيرد ).بزرگترين صادركنندگان فولاد و محصولات فولادي در اين سال ژاپن (34.8 ميليون تن)، اتحاديه اروپا(31.8 )، روسيه(30.4)، اوكراين(28.2) و چين (20) بودند.در اين سال بزرگترين واردكنندگان نيز چين(33.2 ميليون تن)، امريكا(32.8)، اتحاديه اروپا(30.4) و كره جنوبي(17.7) بودند.

نمودار(4)- تجارت جهاني فولاد و محصولات فولادي به صورت فصلي طي سال هاي 2005-1999
نمودار(5)-صادرات و واردات ماهيانه چين طي سال هاي 2005-2000

1-7-2) تعرفه فولاد و محصولات فولادي در جهان
تعرفه فولاد و محصولات فولادي نظير بسياري از محصولات صنعتي در كشورهاي عضو WTO روندي كاهشي داشته و عمدتا در كشورهاي صنعتي حذف شده است. در جدول (4) آخرين نرخ تعرفه فولاد و محصولات فولادي در كشورهاي عمده توليد كننده و واردكننده و صادركننده ارايه شده است.
جدول (4) ـ تعرفه فولاد و محصولات فولادي در كشورهاي منتخب در سال 2004
720610 720839 720851 17/7209 49/7210
روماني 10 20 20 10 0
ژاپن 0 0 0 0 0
كره جنوبي 2 2 4 4 4
چين 2 3 6 3 4
هند 40 40 40 40 40
اتحاديه اروپا 0 0 0 0 0
آمريكا 0 0 0 0 0
مكزيك 13 18 7/14 18 14
كانادا 0 0 0 0 0
برزيل 5/7 8/11 5/13 12 8/12
ايران 4 10 10 10 10
مصر 5 20 20 20 23
روسيه 5 5 5 5 5
ماخذ:www.UNCTAD.com و قانون مقررات صادرات و واردات سال 1385
- 720610 شمش آهن و فولاد و غيرممزوج
- 720839 آهن يا فولاد به صورت طومار
- 720851 آهن يا فولاد به صورت طومار به ضخامت بيش از ده ميليمتر
- 17/7209 آهن يا فولاد تخت يا سرد نورد شده
- 49/7210 آهن يا فولاد تخت نورد شده
1-8)قيمت گذاري و بورس
اصولاٌ بورس‌هاي كالايي دو نقش مهم كشف قيمت و پوشش ريسك را دارا هستند. ولي بايد توجه داشت كه سازوكار بورس تنها در بازارهايي كه شرايط رقابتي دارند به هدف اصلي خود يعني كشف قيمت نايل خواهند شد و در بازارهايي كه درجه تمركز بالا است و شرايط انحصاري برقراراست، سازوكار بورس به جعل يا دستكاري قيمت (و نه كشف قيمت) منجر خواهد شد. براين اساس و با توجه به درجه تمركز بالاي فولاد در جهان، قيمت‌گذاري فولاد و محصولات فولادي در هيچ كشوري از طريق سازوكار بورس انجام نمي‌شود. در جدول (3) فهرست برخي از بورس‌هاي جهان و كالاهاي مورد معامله در آن ارايه شده، كه مشاهده مي‌شود فولاد و محصولات فولادي در هيچيك از بورسهاي كالايي دنيا ارايه نمي‌شود.
جدول (5) : بورس‌هاي عمده و كالاهاي مورد معامله در آن

كشور بورس كالائي
آمريكا بازار معاملات قهوه، شكر و كاكائو نيويورك، بازار معاملات پنبه و سلف نيويورك و ...
انگلستان بازار معاملات سلف سيب زميني لندن، انجمن پايانه بازار لاستيك لندن، پايانه بازار شكر لندن و ...
ژاپن بازار غلات هوكايدو، بازار غلات كوبه، بازار ابريشم خام كوبه، بازار مبادلات لاستيك كوبه و ....
آلمان بازار كالائي برلين، بازار گندم و مواد خام روين و ...
آرژانتين بازار مبادلات گندم

اتريش بازار مبادلات كالائي وين
استراليا بازار معاملات سلف سيدني، اتاق پاياپاي بورس آتي سيدني
هنگ كنگ بازار كالائي هنگ‌كنگ و انجمن مبادلات طلا و نقره چين
كنيا دفتر قهوه كنيا، دفتر معاملات قهوه، انجمن تجارت چاي شرق آفريقا و اداره چاي كنيا
مالزي دفتر مبادلات و پروانه‌هاي تجاري لاستيك مالزي، بازار مواد خام كوالالامپور و بازار قلع
سنگاپور انجمن لاستيك سنگاپور و بازار معاملات طلاي سنگاپور
مأخذ: موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني (1384).

براساس آموزه‌هاي اقتصادي هر بازار داراي سه ويژگي ساختار، رفتار و عملكرد مي‌باشد. ساختار آن‌دسته از خصوصيات سازماني بازار مي‌باشند كه با شناسائي آنها مي‌توان نظام قيمت‌گذاري و رقابت در بازار را مشخص نمود. از مهم‌ترين جنبه‌ها و خصوصيات سازماني بازار مي‌توان به تمركز فروشندگان، تمركز خريداران و ... اشاره كرد. درجه تمركز فروشندگان به‌عنوان يكي از مهمترين خصوصيات ساختار بازار، توسط تعداد فروشندگان و چگونگي توزيع اندازه آنها تعيين مي‌شود. بازارها را براساس شاخص تمركز مي‌توان از رقابت تا انحصار طبقه‌بندي كرد. در بازارهائي كه درجه تمركز بالاست، به‌دليل آنكه بازار در دست تعداد معدودي بنگاه متمركز شده است ائتلاف و همكاري و بروز رفتار غيررقابتي محتمل است.

همانطوركه بيان شد درجه تمركز در بازار جهاني فولاد بالاست و بخش عمده‌اي از توان توليدي فولاد جهان در دست تعداد معدودي از شركتهاي بزرگ قرار دارد(بنگاه ميتال استيل هلند حدود 44 درصد بازار توليد فولاد و محصولات فولادي جهان را در اختيار دارد). وجود چنين ساختاري منجر شده تا در بازار جهاني فولاد، شرايط رقابتي حكمفرما نباشد. بنابراين بايد متناسب با اين ساختار، نظام قيمت‌گذاري را مشخص كرد. مسلم آنست‌كه نمي‌توان در چنين ساختار انحصاري، از سازوكار بورس براي تعيين قيمت و قيمت‌گذاري استفاده كرد. بدان دليل كه سازوكار بورس براي بازارهاي با شرايط رقابتي عمل مي‌كند.
از عوامل ديگري كه مي توان دليلي بر عدم ورود فولاد و محصولات فولادي به بورس هاي كالايي جهان نام برد تنوع بيش از حد محصولات فولاد و همچنين عدم وجود استاندارد مي باشد. اين امر نيز يكي از شرايط وجود بازار رقابت (همگني محصول) را نقض مي كند.

اين موضوع اخيراٌ در بورس فلزات لندن(LME) آنهم به صورت قراردادهاي معاملات آتي مورد بررسي قرار گرفته كه با توجه به خصوصيت هاي اين كالا از قبيل نيمه ساخت بودن آن و عدم تناسب با سيستم انبارداري LME و اينكه فولاد و محصولات فولادي به مرور زمان خاصيت خود را از دست داده و به راحتي در حمل و نقل آسيب مي بيند و نيز بدليل تنوع و مشخصات وسيع اين كالا هنوز وضعيت روشني براي رورد اين كالا به بورس فلزات لندن متصور نمي باشد.
1-9) قيمت فولاد و محصولات فولادي:

در سال هاي اخير قيمت جهاني فولاد و محصولات فولادي روندي افزايشي را از سال 2002 آغاز نمود در سال 2005 قيمت جهاني كاهش يافت اما از ماههاي پاياني آن سال روند افزايشي قيمت هاي جهاني فولاد و محصولات فولادي آغاز شده و همچنان ادامه دارد.روند شاخص قيمت فولاد و محصولات فولادي در سال هاي اخير در نمودار 7 ترسيم شده است.
نمودار (6)- شاخص قيمت هاي جهاني فولاد و محصولات فولادي

نمودار(7)- روند قيمت جهاني فولاد و محصولات فولادي طي سال هاي 2006-2000

فصل دوم -بازار فولاد درايران
2-1)مقدمه
در اين فصل به بررسي بازار فولاد ايران پرداخته مي شود. در ابتدا توليد در در دو بخش فولاد خام و محصولات فولادي مورد بررسي قرار مي گيرد و در ادامه ساختار بازار فولاد و محصولات فولادي تبيين مي شود، پس از آن آمار پيش بيني توليد فولاد كشور در پايان برنامه چهارم توسعه و نيز مصرف فولاد و محصولات فولادي در كشور ارايه خواهد شد، همچنين وضعيت صادرات و واردات و نيز نحوه قيمت گذاري فولاد در كشور و عملكرد فولاد در بورس فلزات تهران مورد بررسي قرار خواهد گرفت.