بخشی از مقاله
خشخاش
خشخاش یك گیاه علفی یكساله است كه از تیر تا مرداد گل می دهد و قرنهاست كه كشت وكار می شود. خشخاش به احتمال زیاد بومی خاورمیانه است ولی امروزه در مناطق معتدل نیمكره شمالی برای دانه های روغنی آن و بعنوان داروی گیاهی و برای تولید تریاك در كشورهای مناطق مدیترانه ای تا كشورهای نیمه حاره آسیا,. چین و ژاپن كشت می شود. كشت و كار خشخاش در اروپا و آسیا بنظر می رسد از شرق به غرب بوده است. ماده خامی كه جنبه دارویی دارد ماده شیرمانندی است كه در اثر ایجاد بریدگی روی كپسولهای نارس خارج می شود. منابع اصلی تریاك كشورهای تركیه (آسیای صغیر), هند, شوروی سابق و چین می باشد. كپسولهای خشك شده ماده خام دارویی در بسیاری از كشورهای اروپایی هستند. تریاك خام و كپسولهای خشك حاوی الكالوئیدهای بی نهایت سمی هستند كه بیش از ۲۰ تای آنها تاكنون شناسایی شده اند.
تریاك حاوی حدود ۱۲ درصد مورفین و كپسولهای خشك خیلی كمتر یعنی ۳/۰ تا ۲/۱ درصد مورفین دارند. مهمترین الكالوئیدهای تریاك شامل مورفین, ناركوتین,. پاپاورین, كدئین, تبائین و نارسئین می باشند. مورفین درد را كاهش می دهد حتی زمانی كه داروهای استاندارد تاثیری ندارند و بر مركز عصبی مسكن است. كدئین اثرات كشنده درد داروهای متعدد را كاهش می دهد و تمایل به سرفه كردن را متوقف می كند. پاپا ورین انقباضات عضله شل را تخفیف می دهد. در داروسازی این الكالوئیدها جزئی از داروها هستند. مورفین و تریاك خام تابع قوانین بین المللی مواد مخدر هستند و بنابراین تولید آنها و داروهای ساخته شده از آنها تحت نظر دولتها می باشند.
تيرهٔ خشخاش (Papaveraceae)
گياهان اين تيره عموماً علفى همراه با شيرابه‌اى شيرى‌رنگ است. برگ‌هاى آنها متناوب يا قاعده‌اي، به‌ندرت متقابل، ساده يا منقسم به‌صورت دسته‌اى و بدون گوشواره هستند. گل‌آذين گرزن يا منفرد، هر گل شامل ۲ تا ۴ کاسبرگ يا به تعداد بيشتر، به‌صورت جدا يا به‌ندرت پيوسته و زودافت، داراى چهار تا تعداد زياد گلبرگ و معمولاً ۴ عدد، تعداد زيادى پرچم، ۲ برچه و يا به تعداد زياد، پيوسته و به‌ندرت آزاد يا تقريباً آزاد، تخمدان شامل يک تا تعداد زيادى تخمک و ميوهٔ آن کپسول است.
شرح خصوصيات مهمترين گونه‌هاى علف هرز موجود در اين تيره به قرار زير است:
گل دختر - شقایق شاخدار
شقایق - خشخاش هرز
گل عروس بنفش
گل دختر - شقايق شاخدار
نام علمى: Glaucium corniculatum (L.) Rudolph
نام انگليسى: Black -spot horn poppy, Red horned popy, Redcelandine
گياهچه
لپه‌ها تخم‌مرغى کشيده، حاشيهٔ آن داراى لوب‌هاى عميق و بدون دندانه هستند. اولين برگ‌هاى حقيقى سه‌گوش، به رنگ سبز روشن و شامل لوب‌هاى مثلثى و نوک‌تيز، برگ‌هاى بعدى داراى بريدگى‌هاى عميقى که منجر به تشکيل برگ‌هاى شانه‌وش با کرک‌هاى خشن و ميخک و سيخک مانند مى‌شود. گياهچهٔ اين گياه بزرگتر از گياهچه‌هاى گونه‌هاى مشابه اين جنس است.
گياه کامل
- اندام‌هاى رويشى :
گياهى يک‌ساله، گاهى دوساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقهٔ آن ساده، کرک‌دار و به رنگ ارغوانى متمايل به آبى است. برگ‌ها نيز تقريباً هم‌رنگ ساقه، سرنيزه‌اى شکل، و شامل بريدگى‌هاى عميق که تا وسط برگ ادامه دارند، در نتيجهٔ حاشيهٔ برگ لوبدار است. لوب‌ها باريک و دور از هم هستند.
اين گياه داراى برگ‌هاى روزت نيز هست که دمبرگ‌دار بوده و انتهاء آنها مثلثى شکل است. برگ‌ها پوشيده از کرک‌هاى پشمى است.
اندام‌هاى اين گياه داراى شيرابهٔ زرد رنگ است.
- اندام‌هاى زايشى:
گل‌ها به رنگ قرمز يا نارنجى و همراه با لکه‌هاى سياه‌رنگى است که در قاعدهٔ آن ديده مى‌شود. گلبرگ‌ها ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر طول دارند.
ميوهٔ اين گياه کپسول خورجين مانند، استوانه‌اى شکل، باريک و ظريف، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و بيشتر راست و کرک‌دار است.
موسم گلدهى آن نيمه‌هاى اسفندماه تا ارديبهشت ماه است.
محل رشد و پراکنش
اين علف هرز به‌طور طبيعى در مناطق مديترانه‌اى مى‌رويد و بومى نواحى مرکزى اروپا است. در ايران نيز بيشتر در مراتع و مزارع ديم به‌ويژه گندم مشاهده مى‌شود و در زمين‌هاى سنگلاخي، زراعى و خشک و به‌خصوص در خاک‌هاى آهکى و باير قدرت رويش مناسبى دارد.
شقايق - خشخاش هرز
نام علمى: Papaver dubium L,Syn. P.modestum jordan, P.laevigatum M.B,P. nothum steven, p. turbinatum D.C
نام انگليسى: Field poppy, Long- headed poppy
گياهچه
لپه‌ها سبز رنگ، بسيار کوچک و به طول ۲ تا ۳ ميلى‌متر هستند. برگ‌هاى روزت پوشيده از کرک‌هاى خشن و سيخک مانند است. اولين برگ‌هاى حقيقى گاهى مثلثى شکل که بعداً به‌صورت سه قسمت با دندانه‌هاى سينوسى تا لوبدار شکل مى‌گيرد.
گياه کامل
- اندام‌هاى رويشى :
گياهى يک‌ساله، ايستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقهٔ آن منشعب و در بخش‌هاى پائين کرک‌دار است و تراکم کرک‌ها در بخش‌هاى بالائى کمتر است. برگ‌هاى اين گياه دمبرگ‌دار، در بخش‌هائى از طول ساقه بدون دمبرگ، ساده يا دوشانه‌اي، با قطعات سرنيزه‌اى شکل تا باريک و پوشيده از کرک‌هاى نرم و خوابيده هستند.
- اندام‌هاى زايشى :
گل‌ها به رنگ قرمز روشن، گاهى توأم با لکّه‌هاى سياه‌رنگ بوده و نسبتاً بزرگ هستند. گلبرگ‌هاى اين گياه مدوّر، کاسهٔ گل پوشيده از کرک‌هاى تار مانند، بساک‌هاى پرچم بنفش رنگ و دمگل‌ها به‌طور متراکم پوشيده از کرک هستند.
ميوهٔ اين گونه کپسول، چماقى شکل، طول آن چندين برابر عرض و بدون پرز مى‌باشد. بذرها کليوى شکل، به طول تقريبى ۷/۰ تا ۸/۰ ميلى‌متر به رنگ ارغوانى متمايل به سياه و داراى سطحى مشبک شبيه کندوى زنبور است. هر گياه قادر است حدود ۱۸،۰۰۰ بذر توليد کند.
موسم گلدهى اين گياه ارديبهشت تا خردادماه است.
محل رشد و پراکنش
اين علف هرز بيشتر در زمين‌هاى خشک و باير مشاهده مى‌شود و خاک‌هاى لومى و حاصلخيز را ترجيح داده و معمولاً در زمين‌هائى با بافت سنگين و آهکى رشد مى‌کنند. اين گونه در مراتع و مزارع غلاّت به‌عنوان علف هرز مى‌رويد.
