بخشی از مقاله
خلاصه
قسمت عمده مساحت کشور را مناطق خشک و کم آب فرا گرفته ، لذا از دیرباز آب نقش تعیین کننده ای در توسعه اقتصادی آن داشته است. نظر به اینکه در گذشته آب به قیمت ارزان و به آسانی در دسترس بوده، لذا دستگاه های مسئول توزیع آب شهری تا قبل از تشکیل شرکت های آب و فاضلاب نسبت به کاهش آب به حساب نیامده به عنوان راه حلی برای صرفه جویی در منابع آب، کاهش هزینه های بهره برداری و افزایش بازده یا درآمد، توجه کافی نداشتند.در سالهای اخیر کمبود شدید منابع و افزایش سریع هزینه های تولید آب باعث شده که موضوع آب به حساب نیامده مورد توجه قرار گیرد. بنابراین در کنار تامین آب از منابع جدید باید از هدر رفت آب در مراحل مختلف انتقال، تصفیه، ذخیره و توزیع به عنوان یک فعالیت دراز مدت و با برنامه ریزی مدون جلوگیری کرد. در این مقاله عوامل موثر در ایجاد نشت بیان شده و سپس به صورت تفکیک شده به بررسی دقیق تر هر کدام می پردازیم.
کلمات کلیدی: کاهش آب- توسعه اقتصادی- توزیع آب شهری- کمبود منابع- نشت آب
1. مقدمه
در چند دهه اخیر مجامع بین المللی و کشورهای پیشرفته توجه خاصی به مسئله محدودیت منابع آب و یافتن راه حل هایی در زمینه مقابله با کمبود آب به ویژه جلوگیری از تلفات آب معطوف داشته اند. موضوع آب به حساب نیامده و نشت در سامانه های آبرسانی و شبکه های توزیع آب شهری از مواردی است که در سه دهه اخیر در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته و با برنامه ریزی های مدون علمی، تجارب خوبی نیز در خصوص مباحث نظری و موارد اجرایی کاهش آن، حاصل گردیده است. خوشبختانه این امر مهم بیش از یک دهه است که در کشور ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و ابتدا در قالب طرح ملی تحقیق، توسعه و بهسازی تاسیسات توزیع آب شهری در طول برنامه دوم توسعه و سپس به وسیله دفاتر نظارت بر کاهش آب به حساب نیامده در شرکت های آب و فاضلاب کشور به امر مطالعه و کاهش تلفات و آب به حساب نیامده پرداخته شده است.
کاهش آب به حساب نیامده دارای مزیت های زیادی است که برخی از آنها را می توان به صورت زیر بیان کرد:
1
The 9th Symposium on Advances in Science and Technology (9thSASTech), Mashhad, Iran . 9thSASTech.khi.ac.ir
• کاهش هزینه های سرمایه گذاری برای ساخت تاسیسات منابع آب جدید و توسعه سامانه های آبرسانی.
• کاهش امکان ورود آلودگی از محل های نشت لوله.
• افزایش بازدهی و کارآیی شرکت های آب و فاضلاب در بخش های فنی مهندسی، بهره برداری، مشترکین و ... .
• بالا بردن درآمد های شرکت آب و فاضلاب.
• جلب رضایت مشترکین.
کاهش تلفات آب در شبکه های آبرسانی مستلزم آگاهی از میزان تلفات، مولفه های آن، علل بروز و روش ها و اولویت های مقابله با هر مولفه است. در مرحله بعد مکانیابی و تعیین موقعیت نقاط پر خطر از لحاظ نشت، تعمیر و بازسازی و نوسازی شبکه مد نظر است.
2. عوامل موثر در ایجاد نشت
حوادث رخ داده شده در شبکه آبرسانی معمولا بسیار بالا می باشد. به عنوان مثال در سال 1377 حدود یک میلیون حادثه در سامانه -های توزیع آب و فاضلاب کشور رخ داده است که بیش از 20 درصد از کل درآمد های شرکت آب و فاضلاب کشور، برای تعمیر، بازسازی و اصلاح به خود اختصاص داده است که حدود 30 درصد این حوادث روی لوله های سامانه توزیع آب بوده است .[1] عوامل بسیار زیادی در به وجود آمدن نشت در شبکه آب دخالت دارند. در این مقاله به بیان برخی از این عوامل که در ایجاد نشت موثر هستند، پرداخته می شود.
.1.2 جنس لوله ها
از جمله عوامل موثر در ایجاد نشت جنس لوله ها می باشد. به عنوان مثال در یکی از آزمایشات انجام گرفته برای تعیین درصد حوادث بر حسب جنس لوله ها در شهر چالوس نتایج نشان می دهد که لوله های با جنس آزبست کمترین میزان خرابی و لوله های با جنس گالوانیزه دارای بیشترین خرابی بوده اند. این موضوع در شکل 1 نشان داده شده است .[2] تجربه نشان داده است که در اکثر روش های نشت یابی در شبکه های آبرسانی پارامتر جنس لوله به عنوان یکی از پارامترهای مهم در علت بروز نشت در نظر گرفته شده است. نتایج مطالعات انجام گرفته توسط جینگ و زی - هونگ1 نشان می دهد که جنس لوله مهم ترین عامل ایجاد نشت می باشد، و در بین جنس های مختلف بیشترین نشت ها در لوله های با جنس آهن و کمترین تعداد رخداد نشت در لوله های با جنس آزبست رخ داده است.
1Jing and Zhi-Hong.
2
The 9th Symposium on Advances in Science and Technology (9thSASTech), Mashhad, Iran . 9thSASTech.khi.ac.ir
