بخشی از مقاله
چکیده
تأثیر مخرب بیماری دیابت بر روی شبکیه را رتینوپاتی دیابتی مینامند که عامل اصلی نابینایی در جمعیت فعال در کشورهای جهان است . تصویر برداری به منظور تشخیص بیماری رتینوپاتی میتواند منجر به درمان موفقیت آمیز در پیشگیری از دست دادن بینایی شود. با پیشرفت بیشتر این بیماری، اختلالات جدیدی در سطح شبکیه آشکار میشود. وجود این جراحتها در سطح شبکیه میتواند بهطور جدی بینایی را مختل نماید. تشخیص اختلالات در شمار زیادی از تصاویر شبکیه با روش تصویر برداری، زمان بر، پرهزینه و توام با خطای انسانی است. هدف این مقاله بررسی روشهای مبتنی بر پردازش تصویر برای تشخیص زودهنگام این بیماری در تصاویر رنگی شبکیه است.
واژه های کلیدی رتینوپاتی دیابتی، پردازش تصویر، شبکیه.
-1 مقدمه
بیماری قند یکی از بیماریهای شایع کاهش دهنده بینایی محسوب میشود. با پیشرفتهای جدید و کنترل بهتر بیماری قند شیوع عوارض چشمی بیماران دیابتی روز به روز بیشتر میشود. پیش از ابداع روش های جدید درمانی بسیاری از بیماران دیابتی به علت عوارض چشمی این بیماری نابینا شده و در سنین میانسالگی خانهنشین میشدند. اما امروزه میتوان با تشخیص به موقع و درمان مناسب، به خوبی از این عارضه جلوگیری نمود. شیوع رتینوپاتی با سن شروع دیابت و مدت زمان بیماری متغییر است. در بیماران جوان (زیر 30 سال سن) شیوع رتینوپاتی در مدت 5 سال نخست حداقل است ولی بعد از گذشت 15 سال از ابتلا به دیابت به بیش از 95 درصد افزایش مییابد .[1] رتینوپاتی دیابتی از علل شایع کاهش دید %25) موارد کوری ) در کشورهای غربی است. کسانی که دیابت درمان نشده دارند، 25 برابر شانس بیشتری برای کوری نسبت به افراد عادی دارند. وجود و شدت رتینوپاتی دیابتی در هنگام تشخیص بیشتر با سن بیمار و طول مدت دیابت ارتباط دارد. ظرف 20 سال پس از شروع بیماری در %100 بیماران مبتلا به دیابت نوع یک و 60 تا 80 درصد بیماران مبتلا به دیابت نوع دو، رتینوپاتی پدید میآید .[ 2] امروزه با بهبود وسائل تشخیصی و درمانی، فقط درصد کوچکی از بیماران مبتلا به دیابت، مشکلات جدی ناشی از کاهش دید خواهند داشت، مشروط به اینکه به موقع به چشم پزشک مراجعه نمایند .[3]
1-1 انواع رتینوپاتی
رتینوپاتی دیابتی شامل رتینوپاتی زمینهای ( آنوریسمهای کوچک عروق، انفارکت یا قطع جریان خون قسمتی از شبکیه) و رتینوپاتی پرولیفراتیو است.
رتینوپاتی زمینهای مرحله اول رتینوپاتی دیابتی است. رتینوپاتی زمینهای معمولا با از دست دادن بینایی همراه نیست. با این وجود ایجاد ادم ماکولار (یا رتینوپاتی پرولیفراتیو) بهخصوص عروق جدید نزدیک به دیسک اپتیک نیاز به درمان فوری فوتوکواگولاسیون لیزری جهت حفظ بینایی دارند. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت میکند. مایع نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی به نام اگزودا را ایجاد مینماید. با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمیگذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید میشود، تبدیل می شود. از اینرو رتینوپاتی زمینهای به عنوان یک علامت هشدار دهنده محسوب می-شود.گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع میشود. مرکز
دید مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا است( مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله به نام تورم مرکز دید (ادم ماکولا) خوانده میشود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکلتر شود .[4]
2655
رتینوپاتی پرولیفراتیو حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بر روی سطح شبکیه رشد میکنند. این پدیده نئوواسکولاریزاسیون خوانده میشود. این عروق جدید دیواره ضعیفتری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر میکند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بهصورت نسبی عبور نور از مردمک به پرده شبکیه را مانع میشود. در نتیجه تصویر تار و درهم میشود. این رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شوند که شبکیه را از پشت چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان میتواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود. رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود. رتینوپاتی دیابتی تکثیری پرولیفراتیو شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت است. حدود %20 افراد دیابتی به آن مبتلا میشوند و میتواند باعث کاهش شدید دید و کوری شود .[4]
2-1 علائم
معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینهای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید، تاری دید بهصورت تدریجی ایجاد شود. معاینه چشم پزشکی تنها راهی است که به کمک آن میتوان تغییرات داخل چشم را پیدا کرد. وقتی که خونریزی ایجاد میشود، دید تار شده و لکههایی در آن پیدا میشوند. حتی ممکن است به کلی دید از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند به توجه پزشکی فوری است .[1]
3-1 تشخیص
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی، معاینه چشمی در فواصل منظم است که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود..[2]
رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی، چشم پزشک با استفاده از دستگاهی به نام افتالموسکوپ به داخل چشم نگاه میکند. چشم پزشک ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند. چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی به نام آنژیوگرافی با فلوئورسئین باشد تا مشخص شود که احتیاج به درمان است یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین، یک ماده رنگی به داخل رگ تزریق میشود و عکسهای مخصوصی از چشم گرفته میشود.
4-1 درمان
برای درمان مسائلی از قبیل سن، تاریخچه پزشکی و چگونگی نحوه زندگی بیمار و اینکه چه مقدار از شبکیه صدمه دیده است، مد نظر قرار میگیرد. در بسیاری از موارد احتیاجی به درمان نیست، اما بیمار باید بهطور مرتب تحت معاینات چشمی قرار گیرد. در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام میشود .[1]
جراحی لیزر: این روش اغلب در درمان رتینوپاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور لیزر بر روی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز میشود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت کننده را میبندد و تورم مرکز دید کم میشود. این نوع درمان فوتوکوآگولاسیون نامیده می شود. در موارد رشد رگهای خونی غیرطبیعی (نئوواسکولاریزاسیون)، از تابش اشعه لیزر در تمامی قسمتهای کناری پرده شبکیه استفاده میشود. اثرات ناشی از لیزر باعث کاهش رشد رگهای خونی غیرطبیعی شده و شبکیه را به پشت چشم میچسباند و مانع جدا شدن شبکیه میشود. جراحی لیزر ممکن است در یک کلینیک بهصورت سرپایی انجام شود. چنانچه رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، جراحی لیزر میتواند سیر کاهش دید را کُند کند. حتی در مراحل پیشرفته بیماری (رتینوپاتی پرولیفراتیو) نیز، جراحی لیزر شانس کاهش شدید دید را کم میکند .[1]
کرایوتراپی(سرد کردن): اگر زجاجیه بهدلیل وجود خون کدر باشد، جراحی لیزر را تا زمانیکه خون جذب شود نمیتوان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی موثر باشد .[1]
ویترکتومی(برداشتن زجاجیه): در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی میکروسکوپی در اطاق عمل انجام میشود. ویترکتیومی، زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد و به جای آن ماده شفافی را جایگزین میکند. در حدود 70٪ بیماران، بعد از برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند. گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن زجاجیه، چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یکسال صبر کند تا شاید خونریزی خود بهخود جذب شود .[1]
ترمیم شبکیه: در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را موجب میشود مگر اینکه جراحی برای چسباندن شبکیه بهموقع و با موفقیت انجام شود .[1]
2656
تحلیل تصاویر شبکیه بهصورت خودکار روشی کمهزینه و مفید است. در این روش افرادی که به وسیلهی سیستم کامپیوتری تشخیص داده شوند که دارای جراحتهای شبکیه هستند، برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص چشم پزشک ارجاع داده میشوند .[5] این روش به تعداد زیادی از بیماران در سال اجازه میدهد که از طریق این سیستم کامپیوتری تصویر برداری شوند و از طرفی به پزشکان نیزاجازه میدهد
