بخشی از مقاله
چکیده زمینه وهدف :
زندگی کم تحرک یکی از عوامل خطر ساز مهم بیماری دیابت نوع دو ، محسوب می شود . نتایج تحقیقات اهمیت برنامه های ورزشی بلند مدت در پیشگیری و درمان این مشکل رالازم و ضروری می داند . پژوهش اخیر بر آنست تا تاثیر هشت هفته تمرین هوازی را بر پروفایل چربی خون مردان دیابتی نوع دو ، مورد بررسی قرار دهد . جامعه آماری این تحقیق مردان دیابتی نوع دو ، با محدوده سنی 55 5 سال که ساکن شهرستان فسا هستند ، میباشد مواد و روش ها : روش تحقیق حاضر از نوع کاربردی و به صورت نیمه تجربی است که از بین 120نفر بیمار دیابتی نوع دو، 30نفر که شرایط حضور در تحقیق را داشته اند به صورت تصادفی داوطلبانه انتخاب شدند و در دو گروه کنترل و گروه تجربی فرار گرفتند ودر طی مراحل پیش آزمون و پس آزمون مورد بررسی قرار گرفتند . برنامه تمرین شامل هشت هفته فعالیت پیاده روی ، هفته ای سه جلسه و به مدت 40 - 50 دقیقه در هر جلسه تمرین انجام می گیرد . آزمودنی ها دو هفته اول با شدت 35 تا 45 درصد ،دوهفته دوم با شدت 45 تا 55 درصد ، دوهفته سوم 55 تا 65 درصد ، دوهفته چهارم 65 تا 75 حداکثر ضربان قلب به فعالیت پرداختند. برای تجزیه وتحلیل داده ها بین دو گروه از T مستقل و برای تجزیه وتحلیل درو ن گروهی از T همبسته استفاده شد .
نتایج : نتایج بدست آمده حاکی از آنست پس از هشت هفته تمرین هوازی ،TG، LDL ،کاهش معنی داری داشت و TC کاهش معنی داری داشت ولی در تعامل بین گروهی کاهش معنی داری وجود نداشت و همچنین HDL افزایش معنی داری داشت . - 3 /05 - نتیجه گیری :تمرین هوازی می تواند در بهبود چربی خون بیماران دیابتی سودمند باشد کلید واژه ها :دیابت نوع دو ، تمرینات هوازی ، مردان ، TC ، TG، LDL، HDL مقدمه کاهش روز افزون فعالیت بدنی و بی تحرکی ، عامل شیوع بسیاری از بیماریهای مزمن جسمی و روانی مربوط به شیوه زندگی امروزی است . یکی از این آثار بی تحرکی ، چاقی و اضافه وزن است که در چند دهه اخیر یک اپیدمی بی سابقه را از دیابت نوع دو ، در بزرگسالان کشورهای توسعه یافته در پی داشته است - 1 - مقتضیات زندگی مدرن امروزی سبب شده تا افراد خواسته یا نا خواسته ، زمان قابل توجهی از اوقات خود را بدون فعالیت سپری کنند .
بنابراین برای جبران این کم تحرکی ، گنجاندن فعالیت بدنی مناسب در زندگی مردم یک ضرورت است در این راستا تشویق به شرکت در فعالیتهای ورزشی می تواند گزینه مناسبی باشد که چه در ارتقای سطح سلامت جامعه و چه در مدیریت بیماریهای مرتبط نقش ارزنده ای دارد - 2 - دربیماران مبتلا به دیابت، توانایی ضعیف برای کنترل قند خون و مقاومت انسولینی به همراه فشار خون بالا،چربی خون بالاودر نهایت تصلیب شرایین مطرح است. در نتیجه مبتلایان به دیابت نوع دو، در معرض بیماریهای عروق کرونری قلب، بیماری عروق محیطی، بیمارهای مویرگی می باشند. کنترل قند خون در درجه اول وکنترل چربی خون در درجه دوم از مهم ترین اهداف بیماران مبتلا به دیابت است. - - 3 دیابت مخصوصا" دیابت نوع دو اغلب با اختلالات متابولیسم لپید همراه است و افزایش سطوح اسید چرب پلاسما باعث ایجاد دیس لپیدمی1 در دیابت به وسیله افزایش سنتز لیپو پروتئین خیلی کم چگال - VLDL - 2 درکبد و پروتئین انتقال دهنده کلسترول - TC - 3 ، افزایش لیپو پروتئین کم چگال یا کلسترول بد - LDL - 4 و کاهش لیپوپروتئین پرچگال یا کلسترول خوب - HDL - 5 می شوند. این عملکرد آتروژنیک لیپوپروتئین - افزایش تری گلیسرید-6 افزایش لیپوپروتئین کم چگال وکاهش لیپوپروتئین پرچگال - باعث ایجاد آتروسکلروز7وافزایش خطر حوادث قلبیBعروقی که شایع ترین علت مرگ ومیر در دیابت نوع دو ، می باشد . - 4 - می توان با کنترل فاکتورهای چربی خون به وسیله ورزش منظم و دراز مدت از بیماری قلبی افراد دیابتی نوع دو جلوگیری کرد. در واقع هرچه قدر ورزش در مراحل اولیه دیابت و قبل از اینکه نیاز به دارو در شخص مبتلا پیدا گردد، اثرات آن را در بهبود کنترل دیابت وکنترل چربی خون آنها بیشتر خواهد بود - . - 5
دیابت نوع دو، یک معضل مهم برای سلامتی عمومی است که بیش از 285 میلیون نفر بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی به دیابت نوع دو مبتلا بوده که در سال 2000 میلادی ، تقریبا 2 میلیون ایرانی دارای دیابت نوع دو، بوده اند پیش بینی شده است تا سال 2030 تعداد افراد مبتلا به دیابت نوع دو به 4/6 میلیون نفر افزایش یابد . - 6 - چهار نوع فعالیت برای دیابت مفید است، -1افزایش فعالیت در کارهای روزانه، -2ورزشهای هوازی، -3 ورزشهای مقاومتی، -4 ورزشهای کششی - . - 7 عوامل خطر زای قلبی عروقی در مبتلایان به دیابت نوع دو شایع تر است و علت اصلی ناتوانی و مرگ میر ناشی از دیابت به شمار میرود . - 8 - عوامل متعددی در ایجاد و پیشرفت این مشکل دخیل هستند ولی نقش دیس لپیدمی در این میان از اهمیت بسزایی برخورداراست هیپر گلیسمی و نقص در عمل انسولین میتواند منجر به تغییر لیپو پروتئین های پلاسما در این بیماران شود . - 9 - اصول پیشگیری از بیماریهای قلب عروقی در افراد دیابتی شامل این موارد می باشد؛ چربی به ویژه کلسترول - خون خود را کاهش دهند، فشار خون خود راکنترل کنند، وزن خود را به حد مناسب برسانند و قند خون خود راکنترل کنند - . - 10
کلسترول در پیدایش وگسترش تصلب شرائین نقش مهمی دارد .کلسترول دو نوع مهم دارد یکی کلسترول خوب - HDL - که کلسترول اضافی بدن را از بافت خارج میکند دوم کلسترول بد - LDL - که موجب بسته شدن رگهای و بیماری قلبی عروقی می شود و به میزان قابل توجهی با بیماری کرونر در ارتباط است . - 10 - لیپوپروتئین با چگالی بالاکمترین مقدار کلسترول را دارند ، لیپو پروتئین با چگالی پایین به طور طبیعی 60 تا 80 درصد کلسترول پلاسما را حمل می کنند وگرایش زیادی برای چسبیدن به دیواره سرخرگ دارند اگر این عمل در رگهای کرونر رساننده خون به بافت قلب صورت گیرد، ممکن است مانع رسیدن اکسیژن کافی به بافت قلب شود که به انفارکتوس1 یا بافت مردگی در ناحیه ای از قلب منجر میگردد . این عارضه بسیار خطر ناک وکشنده است . - 11 -
تمرینات زیر بیشینه که از آن به تمرینات هوازی یاد می شود اثرات مثبتی روی چربی پلاسما دارد . - 12 - محققین زیادی تاثیر فعالیت بدنی را بر چربی خون بیماران دیابتی مورد بررسی قرارداده اند.که البته به نتایج متناقضی دست یافتند. به عنوان مثال در تحقیقی تمامی فاکتور های چربی خون کاهش معنی داری داشته - 13 - اما درتحقیق دیگر نشان داده شد که تمرینات، باعث کاهش LDL شده و روی TGوHDL تاثیری نداشته است . - 6 - در تحقیقی که رحیمی در سال 1390 انجام داد تاثیر هشت هفته تمرین هوازی در آب ، بر روی مردان 50 تا 60 سال را بررسی کرد . او 20 مرد دیابتی را در دو گروه شاهد و تجربی قرار داد.
بعد از هشت هفته تمرین که سه روز در هفته به مدت 45 تا 60 دقیقه و با شدت 60 تا 80 درصد ضربان قلب انجام شد، نتیجه گرفت که تمرینات هوازی باعث کاهش معنی دار TG،TC،LDL،VLDL و افزایش معنی دار HDL شد . - 13 - در تحقیقی که رشید لمیر در سال 1391 در مورد زنان دیابتی نوع دو انجام داد، تاثیر یک دوره فعالیت منظم هوازی چهار هفته ای را بر شاخص های لیپو پروتئینی و قند خون زنان دیابتی نوع دو شهر مشهد بررسی کرد. تمرین هوازی با شدت 60 درصد حداکثر ضربان قلب ، باعث کاهش معنی دار TG ، نسبت HDL به LDL شد، افزایش HDL نیز معنی دار بود اما تمرینات بر کاهش TC، LDL تاثیر معنی داری نداشت - . - 4 رنما اثر چهار ماه ورزش بر چربی خون 25 بیمار مبتلا به دیابت نوع دو که در دو گروه کنترل 12 - نفر - و گروه تجربی 13 - نفر - قرار داشتند را بررسی کرد و نتیجه گرفت ورزش باعث کاهش معنی دار LDL و افزایش معنی دار HDL شده و تری گلیسرید اگر چه کاهش داشت اما این کاهش معنی دار نبود - . - 14
مواد و روش ها:
تحقیق حاضر به صورت نیمه تجربی و از نظر اهداف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می شود. معیارهای ورود به مطالعه :ابتلا به دیابت نوع دو ، سن 35-55 ، عدم تزیق انسولین ، و شرایط خروج از طرح سابقه بیماری کلیوی - سطح کراتنین بیشتر از 1/1 میلی گرم در دسی لیتر و وجود آلبومین در ادرار - ، کبدی ، قلبی B عروقی ، پر فشار خونی ، سابقه مصرف الکل ومواد مخدر جامعه ونمونه آماری جامعه آماری این تحقیق را 120 نفر از مردان دیابتی نوع دو مراجعه کننده به درمانگاه دیابت بیمارستان حضرت ولی عصر - عج - شهرستان فسا تشکیل می دهند. از بین این 120 نفر ،80نفر به صورت داوطلبانه برای شرکت در این تحقیق اعلام آمادگی کردند. پس از بررسی پرونده بیماران ، سابقه پزشکی و تایید سلامت جسمانی از بین افراد 30 نفر که حداقل در سه ماه گذشته فعالیت ورزشی منظم نداشتند ،انتخاب شدند ودر دو گروه تجربی وکنترل قرار گرفتند . در تحقیق حاضر تمرینات هوازی شامل : هشت هفته پیاده روی به صورت 3جلسه در هفته و به مدت 40 تا 50 دقیقه در هر جلسه به تمرین پرداختند .
چربی خون:
انواع اصلی چربی های موجود در پلاسما عبارت است از:کلسترول و تری گلیسیرید که بصورت متصل به پروتئین در پلاسما - تحت عنوان لیپو پروتئین - در گردش می باشند . لیپو پروتئین ها،چربی مرکبی می باشند که عمدتا" در کبد از اتحاد با گلیسیریدها-فسفولیپیدها یا کلسترول با پروتئین تشکیل می شوند . لیپو پروتئین به علت اینکه چربی را به شکل اصلی در خون منتقل میکنند اهمیت دارند . اگر چربی های خون به پروتئین یا سایر مواد متصل نباشند مانند خامه موجود در شیر بصورت نا همگن روی آن معلق می مانند . لیپو پروتئین ها بر اساس تراکم شان به انواع مختلف تقسیم می شوند، -1شیلو میکرون ها، -2لیپو پروتئین های پرچگال که حداقل کلسترول را دارند، -3لیپو پروتئین میان چگال، -4 لیپو پروتئین های سبک - کم چگال - ، -5لیپو پروتئین های خیلی سبک - بسیار کم چگال - دارای بیشترین چربی و کم ترین اجزای پروتئینی هستند که بطور طبیعی60 تا80 درصد کلسترول را حمل می کنند و دارای بیشترین میل ترکیبی با دیواره ی شریانی هستند .
آنها درحین حمل کلسترول به بافت شریانی از نظر شیمیایی تغییر میکنند و در نهایت سبب تکثیر یاخته های عضله صاف این دیواره می شوند و در تغییرات بعدی به شریان آسیب رسانده و در فرایند بیماری کرونر قلبی، آن را تنگ می کند ، ولی در مقابل لیپو پرتئین پرچگال می تواند به منظور حمایت در برابر بیماری قلبی با حمل و دور کردن کلسترول از دیواره شریانی به داخل صفرا در کبد برای تجزیه ودفع آن از روده ها و رقابت با اجزای لیپو پروتئین کم چگال به منظور ورود به یاخته های مربوط به دیواره شریانی عمل کند . - 15 - آزمایشات چربی خون ، بدین صورت انجام میشود که خون گرفته شده از بیماران را در لوله های آزمایش که فاقد مواد ضد انعقاد می باشند ، ریخته میشود . خون موجود در لوله های آزمایش ابتدا لخته شده ، سپس خون ولخته را به هم زده و در دستگاه سانترفیوژ قرار داده می شود ، تا مایع خون جدا شده ، سپس سرم را به دستگاه اتو آنالایزر منتقل نموده و دستگاه جواب آزمایشات در اختیار ما قرار می دهد.
روش کار:
پس از بررسی پرونده پزشکی بیماران و تایید سلامت جسمانی از بین 80 نفر ،30 نفر که حداقل در سه ماه گذشته فعالیت ورزشی منظم نداشتند به صورت تصادفی انتخاب و در گروه تجربی و گروه کنترل قرارگرفتند . قبل از شروع تمرینات این افراد پرسش نامه سابقه پزشکی و رضایت نامه شرکت در طرح را تکمیل نمودند و از آنها خواسته شد که در میزان مصرف داروهایی که استفاده می نمایند، تغییری ایجاد ننمایند. پس از این مرحله از هر دو گروه به صورت ناشتا چربی خون، به عمل می آید . سپس آزمودنی ها با مراحل مختلف پروتکل تمرین آشناشدند . برنامه تمرینات هوازی شامل 8 هفته فعالیت پیاده روی، هفته ای 3 جلسه و به مدت 40 تا 50 دقیقه در هر جلسه به تمرین پرداختند .. آزمودنی های گروه تجربی دو هفته اول با شدت 35 تا 45 درصد، دوهفته دوم 45 تا 55 درصد، دوهفته سوم را با شدت 55 تا 65 درصد و دو هفته چهارم 65 تا 75 درصد به فعالیت پرداختند . در جلسات اولیه بار کار سبک و با پیشرفت جلسات وافزایش آمادگی آزمودنی ها بار کار افزایش می یابد . برای مدت 8 هفته - هر هفته سه جلسه - زیر نظر مربی تمرینات طراحی شده را به انجام رساندند و از گروه کنترل خواسته شد تا در این مدت از انجام فعالیتهای ورزشی منظم اجتناب کرده و تغییری در برنامه روزمره ، خود نداشته باشند . شدت تمرین با استفاده از ضربان قلب هدف - کاروونن - وتوسط ضربان سنج پولار کنترل می شود.
روش محاسبه ضربان قلب هدف به روش کاروونن:
سن - =210 ضربان قلب حداکثر ضربان استراحت - ضربان حداکثر - =ضربان قلب ذخیره HRR - در صد شدت تمرین × ضربان قلب ذخیره + ضربان قلب استراحت - =ضربان قلب هدف - THR برای نشان دادن شاخص های گرایش مرکزی و شاخص های پراکندگی از آمار توصیفی استفاده شد به منظور بررسی معنا داری تاثیر متغیر مستقل بر متغیرهای وابسته ی تحقیق در فرضیه ها ،مقایسه قبل و بعد هر گروه جداگانه از آزمون t همبسته استفاده شد وجهت مقایسه دو گروه ،قبل و بعد از دوره تمرین از آزمون T مستقل استفاده گردد . پیش شرط استفاده از تی مستقل ، طبیعی بودن توزیع داده ها است . به منظور بررسی طبیعی بودن توزیع داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده می شود . تمامی آزمونها در سطح اطمینان %95 انجام می شود داده های پژوهشی به کمک نرم افزار spss نسخه 15 مورد بررسی قرار گرفت .
نتایج:
در تحقیق حاضر 30 مرد دیابتی نوع دو ، در گروههای کنترل وتمرین قرار گرفتند - هر گروه 15 نفر - ، گروه تمرین در طی هشت هفته تمرین هوازی به فعالیت پرداختند . و گروه کنترل هیچ گونه فعالیتی منظم ورزشی در این مدت نداشتند . مشخصات ، سن ، قد ، وزن ، هر دو گروه در جدول شماره یک آمده است . در جدول شماره دو تغییرات متغیرهای مورد بررسی در هر گروه
آمده است جدول - 1 - بیانگر آمار توصیفی مربوط به سنجش سن ، قد و وزن آزمودنی های تحقیق به تفکیک دو گروه می باشد :
متغیر سن - سال - قد - سانتی متر - وزن - کیلو گرم - میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار میانگین انحراف معیار
