بخشی از مقاله
چکیده
تغییر کاربری اراضی ممکن است فرسایش پاشمانی که مکانیسم اولیه در فرسایش آبی میباشد را افزایش دهد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات مدیریت های مختلف و کاربری اراضی بر فرسایش پاشمانی در دو کاربری مرتع و مرتع تخریب شده در حوضه سد ونک در شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری میباشد. فرسایش پاشمانی با استفاده از دستگاه فرسایش پاشمانی چندمتغیره در چهار حالت از شیب و شدت بارندگی(شیب %5 و %15 و شدت بارندگی 50 و80 میلی متر بر ساعت) اندازه گیری شد. آنالیز آماری در قالب طرح کاملا تصادفی ساده انجام شد که بین سیستمهای مختلف کاربری اراضی و فرسایش پاشمانی تجزیه و تحلیل صورت گرفت. نتایج نشان داد که: تغییرات فرسایش پاشمانی منطقه تحت تاثیر کاربری اراضی میباشد. مقادیر فرسایش پاشمانی در خاک مرتع تخریب شده در مقایسه با زمین های مرتعی بیشتر بود که این میتواند به ماده آلی و مقاومت برشی کم به علت چرای بیش از حد، چرای نابهنگام، و سوزاندن بوتهها مربوط باشد. در این منطقه، متوسط فرسایش پاشمانی عمدتا تحت تاثیر ساختمان خاک، مقاومت برشی و شیوه های مدیریت میباشد.
کلیدواژه: فرسایش پاشمانی، کاربری اراضی، حوضه سد ونک، لردگان، دستگاه فرسایش پاشمانی چندمتغیره
مقدمه
رشد بی رویه جمعیت و به دنبال آن نیاز روزافزون انسان به غذا، کشاورزان کشورهای مختلف جهان را به سوی بهره برداری از زمین های نامرغوب و اراضی حاشیه ای هم چون مراتع و جنگل های واقع در اراضی شیب دار سوق داده است(حاج عباسی، .(526 :1386 یک روش برای توسعه اراضی کشاورزی، جنگل تراشی و تبدیل آن به اراضی مرتعی و کشاورزی است که یکی از پیامدهای این تخریب، تاثیر منفی بر کیفیت خاک می باشد( کیانی،(454 :1386 که منجر به تخریب اکوسیستم های طبیعی می شود و ظرفیت فعلی و آینده تولید خاک را کاهش داده و سبب فرسایش خاک می گردد (عمادی،.(456 :2009 در ایران تغییر کاربری زمین از مرتع به کشاورزی دیم با سرعت بالایی(حدود 400 مترمربع در هر ثانیه) در حال رخ دادن است(عباس زاده افشار و همکاران، .(613 : 2010
پژوهش و همکاران((151:1390در تحقیقی با هدف تعیین اثر نوع کاربری اراضی مختلف در تولید فرسایش و رسوب در حوضه آبخیز تنگ گزی(یکی از زیر حوضه های بزرگ حوضه ی زاینده رود) نشان دادند که بیشترین مقدار هدر رفت خاک و تولید رسوب با استفاده از معادله جهانی فرسایش خاک در حوضه مورد مطالعه، از کاربری های مرتع متراکم و بیشه و بوته زارهایی که در واحد فیزیوگرافی کوه خاکی قرار دارند، صورت گرفته است. این افزایش تولید رسوب در این دو نوع کاربری، ناشی از تأثیر متقابل دو عامل شیب و چرای بی رویه دام در اوایل فصل بهار ( عدم مدیریت صحیح زراعی) بوده است. بنابراین با اولویت دادن به این دو نوع کاربری اراضی و اجرای عملیات مکانیکی از قبیل تراس بندی و احداث بند و کشت برروی خطوط تراز در کنار عملیات بیولوژیکی و همچنین قرق کردن آن ها می توان نقش چشمگیری در کاهش اثر منفی شیب و کنترل فرسایش خاک داشت و از سوی دیگر با توجه به آن که بیشتر ساکنان این
منطقه را عشایر تشکیل می دهند و شغل اصلی آن ها دامداری و دامپروی است، توصیه می شود که از ورود دام به این کاربری ها جلوگیری شود. به طورکلی در این تحقیق مقادیر ضریب فرسایش پذیری در کاربری های مختلف که از طریق اندازه گیری مستقیم به دست آمد، نشان داد که بیشترین مقدار این عامل در کاربری جنگل با پوشش کم و کمترین مقدار در کاربری مرتع متراکم است.
