بخشی از مقاله
چکیده
جمع آوری و نگهداری آب در کشوری مانند ایـران بـا توجـه بـه شرای اقلیمی آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.
انتخاب گزینه بهینه از میان روشهای مختلف احداث بدنه سدها می توا ند با عث صرفه جوئی بی سار ز یادی در اقت صاد طرح و کاهش چشمگیر در زمان احداث گردد. این امر مستلزم دقت کافی در مرحله مطالعات اولیه سد سازی می باشد که باید سعی گردد با بررسی کامل شرای منطقه و منابع موجود در محل و شرای زمین محل احداث بدنه و تجربه اجرائی هر نوع بدنه و شرای نگ هداری پس از ا حداث ، به ترین گزی نه برای ا حداث سدهای خاکی انتخاب گردد.
اب تدا مزا یا و معا یب گزی نه های سدهای با ه سته ر سی و آ سفالتی و رو یه های بت نی و آ سفالتی برر سی گرد یده و سپس براساس فاکتورهای مختلف به مقایسه این چهار گزینه پرداخته شده است .
کلیدواژه: سدهای خاکی،ه سته رسی،ه سته آ سفالتی،رویه بتنی،رو یه آسفالتی
1
International Conference on Civil Engineering Architecture & Urban Sustainable Development 18&19 December 2013, Tabriz, Iran
.1 مقدمه
سد سازی یک هنر اولیه و سازه ای منتج از تجارب و آزمونهای ساده بوده اما با گذشت زمان به تدریج با علم در آمیخت. سدهای اولیه با استفاده از آبرفت های در مسیر جریان و مصالح سنگی ساخته می شد، به تدریج مهارت سازندگان در طول قرن های متمادی افزایش یافت و سدهای با مصالح بنایی و ملات احداث گردید.
با پیشرفت علم سد سازی، مهندسان دریافتند که یک سوم میانی سد برای تأمین مقاو مت سدهای وز نی ت حت بار متو س در مقا بل واژ گونی حائز اهمیت است و سپس به وجود فشار بر کنش، پی برده و از سیستم زهکشی برای کاهش آن بهره گرفتند. در قرن نوزدهم با کاربرد ماشین آلات به جای حیوا نات برای ح مل م صالح و م تراکم ساختن خاکریز و غ یره، تو سعه سدهای خاکی شتاب بی شتری گر فت. ما شین آلات راه سازی خی لی سریع پی شرفت کرد ند و ا ستفاده از سدهای خاکی روز به روز بیشتر میشد.
به طور کلی تا سال 0591 حدود 01 درصد از سدهایی کـه بـه ارتفـاع بیش از 09 متر احداث گردیدند از نوع بتنی بودند اما از آن دوره به بعد، نسبت سدهای بتنی ساخته شده به کل سدها کاسته شده البته کاهش سدهای بتنی مربوط به دره های عریض بوده و در دره های تنگ استفاده از سدهای بتنی قوسی رو به افزایش بوده است.
.2 ویژگیهای سدهای خاکی
سادهترین سد خاکی از نوع هم گن ا ست که در آن سرتا سر بد نه از مصالح مشابه تشکیل شده است. در حال حاضر بدنه سدهای خاکی با یک ه سته مت شکل از م صالح تقری باً نفوذنا پذیر ر سی یا آ سفالتی که تو س پو ستهای در شت دا نه احا طه شدهاند، طرا حی می شوند. انت خاب م صالح منا سب برای هر ناح یه و اطمی نان از ساخت صحیح با عث کن ترل تراوش معمولی و نیز نشت در اثر تغییر شکل سد یا جابجایی پی میگردد.
طرا حی یک سد خاکی ع مدتاً با در ن ظر دا شتن خواص مهند سی م صالح محلــی قابــل دســترس، زمــین شناســی محــل، شــرای آب و هــوایی، هیدرولوژیکی، لرزه خیزی و ارتباط با سایر عوامل توسعه در بالادست و پایین دست انجام میگیرد. >0@
شکل :1 مقطع سد همگن با زهکش
.3 شرای لازم برای انتخاب سد خاکی
به طور کلی سد خاکی باید در جایی ساخته شود که ارجحیت آن بر سد بتنی به اثبات رسیده باشد. عموماً تا به امروز در شرای زیر ساختن سد خاکی بر سد بتنی ارجحیت داشته و انتخاب آن ارجح بوده است :
الف) در جایی که دره خیلی عریض باشد.
ب) در جاهائی که پیهای تحتانی و جانبی مستحکم و مقاوم نباشند. ج) در ن قاطی که م صالح خاکی منا سب به ا ندازه کافی و ارزان در
دسترس باشند.
2
International Conference on Civil Engineering Architecture & Urban Sustainable Development 18&19 December 2013, Tabriz, Iran
د) در ن قاطی که از ن ظر شرای آب و هوائی ب سیار سرد یا ب سیار گرم باشند.
هــ) در منــاطق زلزلــه خیــز، کــه در آن ســدهای خــاکی بــه دلیــل انع طاف پذیری بی شتر م صالح ن سبت به حر کات و تغی یر شکلهای نا شی از زلزله از مقاومت بیشتری برخوردار می باشند.
و) در مقایسه با انواع دیگر سدها اقتصادیتر باشد. >2@
.4 ویژگیهای سدهای سنگریز
اصطلاح سدهای پاره سنگی یا سنگریزه ای برای سدی به کار میرود که قسمت عمده آن یا تقریباً تمام آن از قطعه سنگهائی تشکیل شده باشد.
به طور ک لی سدهای سنگریز در م ناطقی مورد تو جه قرار میگیر ند که
م صالح سنگی به م قدار کافی مو جود بوده و سنگ پی ن یز از کیف یت
