بخشی از مقاله
چکیده - DBS یا همان تحریک عمقی مغز دستگاهی است که تحت عملیات خاصی در ناحیه ای از مغز قرار می گیرد و با انجام تحریکات عمقی
به منظور بهبود وضعیت بیمار مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه از سه بخش کلی تشکیل شده است که هر کدام در قسمتی از بدن قرار می گیرند. استفاده از DBS به معنی درمان بیماری مورد نظر نمی باشد. بلکه تنها کمک به کنترل بیماری توسط بیمار می نماید. ما در این مقاله به صورت مروری به بررسی دستگاه DBS در درمان بیماری پارکینسون و ایمپلنت های مورد استفاده در آن پرداخته ایم.
کلید واژه- DBS ، تحریک عمقی ، بازال گانگالیا ، پارکینسون ، ایمپلنت
-1 مقدمه
در اوایل سال 4191 پزشکان متوجه شدند که تخریب و تهاجم به بخش خاصی در داخل مغز می تواند در درمان بعضی از بی نظمی های حرکتی کمک کند. وقتی قسمتی از مغز که در بی نظمی ها دخیل است مورد تهاجم واقع می شود اثرات اختلالات معمولا بهتر میشوند. اما جراحی های با هدف تخریب و حمله راه حل ایده آلی برای پزشکان نبودند. این روش همیشه نمی توانست اثرات را کاهش بدهد ودر مواردی هم اثرات جانبی مخربی را در پی داشت. یکی از مشکلات اصلی در این روش جراحی این بود که اثراتش نمی توانست نا تمام باشد. ساختار یک مغز تخریب شده برای همیشه خراب شده است و اثرات جنبی نا خواسته دیگر برگشت ناپذیر بودند.در سال 4191 روش جدیدی بوجود آمد. آن ها دریافتند همان اثری که به وسیله ی تخریب بافت مغز بوجود می آید را می توان به تحریک بافت بوسیله ی پالس های الکتریکی بدون درد بدست آورد .این یه کشف جالب بود چون اثرات تحریک الکتریکی کاملا قابل
بازگشت بود. اینگونه بود که استفاده از DBS رواج یافت و در طی زمان پیشرفت نمود. [2]
در ادامه در مورد دستگاه ، اجزای آن ، چگونگی عملکرد ، بیماری های قابل درمان و مزایا و معایب آن بحث خواهیم کرد.
DBS - 2 -1-1 چیست ؟
DBS -2-1 مخفف کلمه Deep Brain Stimulation یا همان تحریک عمقی مغز است.
-1-4 تاریخچه
در ســال 4111، دکـتـر Ernst Spiegel و دکـتـر Henry Wycis اولیـن کسـانـی بـودنـد که از "فریم استریوتاکتیک " در عمل جراحی انسان استفاده کـردنـد. در این شیوه جراحی فریم اطراف سر بیمار قرار می گرفت و سر بیمار را محکم سر جای خود قرار می داد و به جراح امکان نشانه گذاری نقاط جراحی بر روی سر را می داد. قبل از به وجود آمدن تکنولوژی
4
شانزدهمین کنفرانس دانشجویی مهندسی برق ایران دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون، 41 - 41 شهریور 4311
کامپیوترها، با این روش جراحان ناحیه basal gangalia (ناحیه ای از سر که در بیماری پارکینسون
تحت تأثیر قرار می گیرد) را علامت گذاری کرده و بعد آن ناحیه را شکاف داده و جراحی می کنند. [3]
در سال 4191، با معرفی داروی Levodopa ، تکنیـک هـای جـراحـی به طور وسیعی متوقف شـد، چـرا کـه دارو درمـان مـوثـرتـری در درمـان بـیـماری پارکینسون به نظر می آمد. متجاوز از 41-49 سـال بـعد ، تکنیک های جراحی دوباره ظهور پیدا کرد. اگرچه داروی Levodopa اغلب اثرات موثری در درمان بیماری دارد ، اما روش درمانی کاملی نیست. [5]
ایــــن واقــعــیـــت، بـــه هــمـــراه پــیــشـــرفـــت در تکنیکهای جراحی، منجر به آن شد جراحان در درمــان بـیـمــاری پــارکـیـنـســون بـه خصـوص در بـیـماران مبتلا به پارکینسون غیر قابل درمان با دارو از تکنیکهای جراحی استفاده کنند. یکی از بـیـشـتـریـن درمـان هـای جـراحـی، تـحریکات عمقی مغز (DBS)است. روش های تحریک مغز در بیماران مبتلا به پارکینسون برای اولین بار در دهه 4191، در فرانسه به سرپرستی پروفسور Benabid و پروفسور Pollackشروع شد و تکامل این روش عمدتا در پاریس ادامه یافت. در این نوع از جراحی هیچ بخشی از مغز از بین نمـی رود
. هـم اکنـون ایـن روش در بسیـاری از مراکز درمانی دنیا از جمله ایران در درمان بیماری پارکینسون انجام می شود. پیشرفت های مهم در تجهیزات تصویر برداری امکان چنین روش درمانی را فراهم آورده است. دستگاه های CTدر اواخر دهه 4111 ظهور پیدا کرد. ترکیب دستگاه های CT و تکنولوژی استریوتاکتیک در اواسط دهه 4191 ایجاد شد .
در سال 4111 ، استفاده از دستگاه های تصویر برداری MRI به صورت متداول و روتین شد. با استفاده از این تکنولوژی جراح قادر است تصویر کاملی از مغز داشته باشد و در ناحیه مورد نظر فوکوس کند. این مسئله دقت بالاتری را فراهم می آورد و منجر به جراحی های با دقت بالا در درمان بیماری پارکینسون می شود. [5]
-1-1 ناحیه ی مورد بحث در مغز
حرکات مناسب بدن بستگی به هماهنگی بین قسمتهای مختلف مغز دارد. مغز، مخچه، نخاع و اعصاب محیطی باید به
درستی و با هماهنگی یکدیگر کار می کنند تا حرکت مناسبی ایجاد شود اگر این هماهنگی به هم
بخورد، اشکال حرکتی ایجاد می شود. هر قسمت از اعصاب مسئول بخشی از این هماهنگی می باشند و اشکال در هر کدام بیماری خاصی را ایجاد می کند. بخشی از مغز که در قاعده مغز قرار دارد، غدد قاعده ای یا بازال گانگلیا نام دارند که مسئول جهت حرکت، دامنه حرکت و روند حرکت می باشند. درگیری این غدد بیماری پارکینسون را بوجود می آورد. مهمترین بخش در بین آنها که باعث بیماری پارکینسون می شود جسم سیاه نام دارد. سلولهای موجود در این محل ماده ای به نام دوپامین می سازند و اختلال در ساخت دوپامین باعث پارکینسون می شود. اشکال در بخش دیگری از قاعده مغز بنام هسته دمی نیز در ایجاد پارکینسون دخالت دارد. [1,3]
شکل - 4 بخش قاعده ای مغز
اطلاعات به شکل فعالیت های الکتریکی مغزی بین ساختار های غدد قاعده ای پخش می شود. هر ساختار نقشی را در اصلاح و پالوده کردن اطلاعات به منظور کمک به هماهنگی حرکت عضلانی بازی می کند. [2]
- 1- 3 اجزا
یک وسیله ی DBS با قابلیت ایمپلنت شدن دارای 3 بخش اصلی است :
- الکترود
- تولید کننده ی پالس
- متعلقات
[8]
- 1-3- 4 الکترود
