بخشی از مقاله
اثر عوامل ساختاری پارچه بر روی خواص پارچه های حاصل از نخ کشسان
چکیده
در سالهای اخیر استفاده از منسوجات کشسان به دلیل راحتی در پوشش و قابلیت ازدیاد طول در هنگام اعمال نیروی ناشی از تحرکات روزانه افزایش یافته است، به همین دلیل استفاده از نخهای کشسان برای افزایش کشسانی پارچه های تاری-پودی رایج شده است. هدف از انجام این تحقیق، بررســی تأثیر جنس نخ های تار، تراکم پودی، نمره نخهای پودی و طرح بافت روی خواص پارچههای حاصــل از نخ لاکرا میباشــد. بدین منظور، پارچه هایی از جنس نخ تار گوناگون با تراکمها و نمره نخهای پودی متفاوت و طرحهای بافت متفاوت بافته شده ا ست. سپس اثر پارامترهای مذکور بر روی خواص خمش و سایش پارچهها با ا ستفاده از تجزیه و تحلیل آماری مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که تراکمها و نمره نخهای متفاوت روی خواص سایشی و خمشی تمام نمونه پارچهها با جنس تار مختلف و طرحهای بافت مختلف تأثیرگذار بوده است.
کلمات کلیدی: نخ لاکرا، خمش، سایش، پارچه تاری - پودی، ساختار پارچه
مقدمه
الیاف کشسان در سال 1937 در آلمان اختراع شد و دارای خواصی است که ماهیت آن در طبیعت یافت نشده و از جمله مهمترین آنها خاصیت کشسانی بیش از حد است. این الیاف با نام تجاری لایکرا، اسپاندکس و دورلاستان شناخته می-شوند. اسپاندکس نخ فیلامنتی ارتجاعی مصنوعی متشکل از زنجیر پلیمری مصنوعی میباشد.[1] این اسپاندکس به نام تجاری Lycra بوسیله شرکت Dupont و نام Dorlastan توسط شرکت Bayer و نام Golspan توسط شرکت Golbe ارائه شده است .[2] نخهای مغزیدار جزء گروه نخهای چند جزئی میباشند که در این نخها، یک جزء (مغزی) در وسط نخ قرار گرفته و اجزاء دیگر آن را میپوشانند. در نخهای مغزیدار کشسان، از اسپاندکس به عنوان مغزی و از الیاف طبیعی مانند پنبه و پشم و یا مخلوط الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی استیپل به عنوان پوسته نخ استفاده میگردد. برخی خصوصیات مهم این نوع نخها عبارتند از :[3]
-1 درحالی از الیاف طبیعی به عنوان پوسته نخ مغزیدار استفاده شود، این نخها جذب رطوبت خوبی دارند.
-2 لباسهای تهیه شده از پارچههایی که نخ مغزیدار کشسان در آنها به کار رفته، بسیار راحت بوده و شکلپذیری آنها مناسب میباشد و نیز دیرتر چروک میشوند.
-3 می توان میزان کشسانی این نوع نخها را با توجه به مصرف نهایی تعیین نمود.
عمده منسوجات تولیدی در دنیا پارچههای تاری-پودی هستند؛ پارچههای تاری- پودی با عبور نخ از هم با زاویه قائمه تهیه میشوند. این روش تولید منسوجات، مزایای زیادی از جمله ثبات و مقاومت در برابر تغییرشکل بر اثر فشردگی و تنش کششی دارد؛ بخاطر این ویژگیها؛ پارچه-های تاری-پودی میزان کشسانی بسیارکمی دارند، در حالی که پارچههای حلقوی کشسانی بیشتری دارند .[4] با حضور الیاف کشسان، امکان تولید پارچههای تاری-پودی با قابلیت ازدیاد طول و کشسانی دائمی فراهم شد و تمایل مشتری به راحتی پوشش بیشتر، باعث تولید انبوه این پارچهها شده است. درصد کمی از انواع نخهای کشسان برای تولید کشسانی مطلوب روی پارچههای تاری-پودی کافی است. علاوه بر درصد جزء کشسانی، ساختار پارچه و تکمیل روی خصوصیات نهایی پارچه اثرگذار هستند. این نوع نخها جهت تولید پوشاک، منسوجات خانگی، منسوجات طبی و نیز منسوجات صنعتی استفاده میگردد. نخهای مغزیدار کشسان در ابتدا اغلب در لباسهای زیر، لباس شنا، لباس-های کشباف و ورزشی استفاده میشدند. ولی کاربردهای امروزی آنها، لباسهای رو مردانه و زنانه و بچگانه میباشد که از شلوار جین کشسان گرفته تا پارچه مخمل کشسان از آنها استفاده میشود .[5]
تحقیقاتی که در زمینهی ویژگیهای پارچهی تاری-پودی حاصل از نخ کشسان انجام گرفته محدود میباشد. دراین تحقیق سعی میشود اثر عوامل مختلفی از جمله جنس نخ تار، تراکم پودی، نمره نخ پود و طرح بافت پارچه بر روی خواص پارچههای کشسان مورد ارزیابی قرار گیرد و خصوصیاتی از جمله سایش و خمش پارچههای تولید شده از نخ لاکرا برای دستیابی به منسوجی که خصوصیت مطلوبی دارا باشد، مورد بررسی قرار گیرد.
تجربیات
به منظور ارزیابی خصوصیات پارچهی حاصل از نخ کشسان، عوامل گوناگونی مطابق جدول 1 به عنوان طرح آزمایش این تحقیق در نظر گرفته و گرد آوری شده است. سه نوع جنس نخهای تار (پلیاستر، ویسکوز و مخلوط پلیاستر و ویسکوز) با نمره یکسان و دو نمرهنخ متفاوت 75) دنیر و150 دنیر) درنظر گرفته شده و با تراکمهای پودی 14)، 19، (21 و طرح بافتهای (تافته، ریپس 2/2 تاری، ریپس 2/2 پودی، سرژه Z 2/2، سرژه (Z 3/1 بر روی ماشین بافندگی بافته شده است.
آزمون خمش پارچهها در دوجهت (تار و پود) بوسیله دستگاه خمش (Shierly) انجام گرفته است. آزمون سایش بوسیله دستگاه سایش مارتیندل (Martindale) انجام شده است. به منظور مقایسه نمونه پارچهها، جهت انتخاب کاغذ سمباده مناسب و تعداد دورهای سایش، با انجام آزمایشات مکرر، مقاومت سایشی پارچهها بررسی و تنظیم شده است.
اثر عوامل انتخابی بر روی خواص پارچههای کشسان از روش آنالیز واریانس )ANOVA( با سطح اطمینان %95 و از آزمون دانکن جهت مقایسه میانگینها استفاده شده است. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار spss صورت پذیرفته است.
نتایج و بحث
اثر جنس نخهای تار، نمره نخ پود، تراکم نخهای پودی و طرح بافتهای مختلف بر روی خواص خمش و سایش پارچهها به صورت مجزا بررسی شده است.
الف – خاصیت خمش پارچه
میانگین و درصد پراکندگی (داخل پرانتز) نتایج حاصل از آزمون خمش در جدول 2 آورده شده است.
جدول 3 تجزیه و تحلیل واریانس چند عاملی (ANOVA) را برای این طرح آزمایش نشان می دهد. با توجه به نتایج جدول 3 جنس نخ تار، تراکم نخ پودی، نمره نخ پود اثر معنیداری بر روی سختی خمشی پارچههای بافته شده دارد. جهت مقایسه میانگینها از آزمون دانکن استفاده شده است. نتایج آزمون دانکن حاکی از آن است که سطوح انتخابی برای تراکم نخ پودی در گروههای همگن متفاوتی قرار دارد و با افزایش تراکم پودی، افزایش سختی خمشی را به دنبال خواهد داشت.
ب – خاصیت سایش پارچه
جدول 4 تجزیه و تحلیل واریانس چند عاملی (ANOVA) را برای طرح آزمایش خاصیت سایش پارچه نشان میدهد. با-توجه به نتایج جدول 4 تراکم نخ پودی، نمره نخ پود و میزان دور سایش اثر معنیداری بر روی درصد کاهش وزن پارچه-های بافته شده دارد. بقیه تجزیه و تحلیل واریانس مشابه بالا انجام شده است. جهت مقایسه میانگینها از آزمون دانکن استفاده شده است. نتایج آزمون دانکن حاکی از آن است که سطوح انتخابی برای تراکم نخ پودی و دور سایش در گروه-های متفاوتی قرار دارد. شکل 1 میزان کاهش وزن پارچه برای تراکم پودی مختلف را نشان میدهد. با توجه به شکل 1 با افزایش تراکم پودی پارچهها، افزایش مقاومت سایشی مشاهده شده است. مقاومت سایشی پارچهها با جنس نخ تار پلیاستر نسبت به ویسکوز، در شرایط یکسان بیشتر بوده است. شکل 2 میزان کاهش وزن پارچه برای تعداد دور سایش متفاوت را نشان میدهد. باتوجه به شکل 2 با افزایش تعداد دور سایش، مقاومت سایشی کاهش یافت. در تمامی موارد، رابطه دور سایش روی مقاومت سایشی، ارتباط مستقیم داشته است.
جدول 5 تجزیه و تحلیل واریانس (ANOVA) دو عامل (طرح بافت و تعداد دور سایش) برای خاصیت سایش پارچه-ها را نشان می دهد.
