بخشی از مقاله
ارائه شاخصهاي سنجش معیار یکپارچگی در طرح معماري سازمانی بر اساس چارچوب مدیریت خدمات فناوري اطلاعات COBIT
چکیده: با افزایش بلوغ سازمانها و حرکت به سمت راهبري فناوري اطلاعات، نیاز به شناخت ابعاد فنی
– مدیریتی سازمان، تدوین طرح معماري سازمانی و ارزیابی میزان کارایی آن به یکی از چالشهاي اصلی سازمانها تبدیل شده استه تا کنون روشهاي سنجش و معیارهاي اطلاعاتی متنوعی در خصوص ارزیابی معماري سازمانی با رویکردهاي متفاوت ارائه گردیده لذا با توجه به اینکه یکی از اصلی ترین منافع اجراي طرح، راهبري فناوري اطلاعات بوده و تدوین طرح معماري متناسب با نیاز سازمان، به مثابه ابزاري قدرتمند در دست مدیریت فناوري اطلاعات می باشد، ارزیابی از دیدگاه راهبري فناوري اطلاعات بسیار حائز اهمیت استه در این تحقیق با بهره گیري از یکی از چارچوبهاي راهبري فناوري اطلاعات، بنام COBIT، معیار یکپارچگی اطلاعات به عنوان یکی از معیارهاي تاثیر گذار در راهبري فناوري اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته و شاخصهاي قابل سنجش آن با توجه به کلیه ابعاد یک طرح معماري ارائه می گردده واژه هاي کلیدي: معماري سازمانی، ارزیابی معماري سازمانی، یکپارچگی، راهبري فناوري اطلاعات،
COBIT، معیارهاي سنجش معماري سازمانی
.1 مقدمه
گذار از عصر صنعتی به عصر اطلاعات و دانش، مستلزم درك الزامات فضاي جدید و آماده سازي سازمانها است. با توجه به مزایاي حاصل از بکارگیري فناوري اطلاعات، تمایل سازمانها به این توانمندي روز بروز افزایش یافته استه استفاده بهینه از فناوري اطلاعات مستلزم شناخت صحیح ابعاد مختلف سازمان در راستاي پویایی و چابکی، پاسخگویی به نیازها ،اخذ تصمیمات آگاهانه و اعمال سریع تغییرات در مقابل محرکهاي بیرونی و درونی استه معماري سازمانی به عنوان یکی از راهکارهاي ارائه شده در راستاي اشراف همه جانبه سازمان به ابعاد مختلف آن می باشد که با استفاده از دیدگاههاي راهبردي، سیاستگزاري، سازمانی، فرآیندي، دانشی، فناوري اطلاعات، محصول، سرویس و روابط بین آنها و زیرساختهاي اطلاعاتی و استراتژیک، به تحلیل و شناسایی وضعیت جاري سازمان پرداخته و با توجه به اهداف راهبردي، معماري مطلوب را تبیین و در نهایت نحوه گذار از وضعیت جاري به وضعیت مطلوب را ترسیم می کند(٢٠٠٩.(Razavi,Shams, از آنجا که تنوع حوزه فعالیت، میزان بلوغ سازمانها و توسعه سریع ابزارهاي فناوري منجر به گستردگی و تنوع خروجی هاي معماري سازمانی می گردد، تحلیل و بهینه سنجی این خروجیها مطابق با وضعیت موجود، اهداف و استراتژي ها، نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت هاي یک سازمان امري ضروري به نظر می رسد ه ارزیابی طرح معماري سازمانی می تواند با سنجش کارایی طرح از صرف هزینه هاي هنگفت و بی نتیجه جلوگیري نماید(خیامی،توحیدي،زیارتی،حجبل).
سالهاي اخیر مفهوم ارزیابی معماري سازمانی مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات ارزشمندي نیز در این خصوص ارائه گردیده استه با توجه به اینکه معماري سازمانی، ابعاد مختلف سازمان را با دیدگاه فناوري اطلاعات مستند نموده و به تصویر می کشد، اجراي یک طرح معماري کارا صرفنظر از مزایاي جانبی، در وهله اول به مثابه ابزاري قدرتمند در دست مدیریت فناوري اطلاعات در خصوص اخذ تصمیمات استراتژیک و راهبري فناوري اطلاعات می باشده بنابراین شاخص ترین ویژگی یک طرح معماري قابل قبول، ارائه خط مشی و راهبردهاي مورد نیاز در بعد راهبري و مدیریت فناوري اطلاعات با در نظر گیري سایر ابعاد سازمان استه ارائه استانداردها و چارچوبهاي مدیریت خدمات فناوري اطلاعات توسط مراجع فعال در این حوزه تا
حدود زیادي راهگشاي مدیریت صحیح و موثر مدیریت فناوري اطلاعات در سازمانها بوده استه چارچوبهاي مدیریت خدمات فناوري اطلاعات با تمرکز بر فرآیندهاي واحد فناوري اطلاعات به بهبود مستمر متدولوژیها و زیرساختهاي موجود در راستاي اهداف راهبردي سازمان می پردازنده این چارچوبها مجموعه اي از مقیاسها، شاخصها، فرآیندها و بهترین شیوه هاي پذیرفته شده در حوزه فناوري اطلاعات می باشندکه به مدیران این حوزه ارائه می گردد تا سازمان را در بکارگیري بهینه تکنولوژي اطلاعات و توسعه و نظارت مناسب در حوزه فناوري اطلاعات یاري نمایده در این مقاله سعی شده است که با بهره گیري از یکی از چارچوبهاي مدیریت خدمات فناوري اطلاعات با عنوان چارچوب COBIT، شاخصهاي سنجش معیار یکپارچگی که یکی از معیارهاي موثر در تحقق راهبري فناوري اطلاعات با اجراي یک طرح معماري در سازمان است، ارائه گردده
.2 چارچوب مدیریت خدمات فناوري اطلاعاتCOBIT1
چارچوب مدیریت خدمات فناوري اطلاعات مCOBITق یکی از چارچوبهاي جهانی است که در راستاي پیاده سازي راهبري فناوري اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد(٢٠١١P(Harryparshad, این چارچوب مجموعه اي از بهروشهاي مدیریت فناوري اطلاعات می باشد که توسط موسسه کنترل و ارزیابی سیستم هاي اطلاعاتی ارائه گردیده است(جننص,(Shamsul, Sharifi, Masarat
بطور کلی چارچوب COBIT داراي چهار مشخصه اصلی تجارت محور، فرآیند محور، کنترل محور و سنجش محوري است که در ادامه دو ویژگی اول مورد بحث قرار گرفته استه تجارت محور:اصلی ترین خصوصیت کوبیت تمرکز آن بر کسب وکار استه این چارچوب نه تنها براي فراهم کنندگان سرویس هاي فناوري اطلاعات، کاربران و ممیزان، بلکه بیشتر براي مدیران و صاحبان کسب و کار، طراحی شده استمراستی،ل9بلق. شاخصه مدیریت و کنترل اطلاعات را می توان قلب این چارچوب دانست، چرا که به سازمان اطمینان می دهد در راستاي پاسخگویی به نیازمندیهاي کسب وکار خود حرکت کند .چارچوب COBIT براي اطمینان از تحقق اهداف سازمان ،راهبري فناوري اطلاعات و بررسی میزان همراستایی فناوري اطلاعات با این اهداف، معیارهاي اطلاعاتی اثربخشی، محرمانگی، کارایی، دسترس پذیري، همراستایی، قابلیت اطمینان و یکپارچگی را ارائه می نماید که باتوجه به لزوم شناخت بیشتر معیار یکپارچگی در ادامه تعریف این معیار ازدیدگاه COBIT آورده شده استه(٢٠١١(Berrnroide ,Ivanov,
یکپارچگیک این معیار نشانگر میزان درستی، دقت، صحت ، تمامیت و میزان اعتبار وتعامل اطلاعات بر اساس ارزشها، انتظارات و نیازهاي سازمان می باشده مموسسه تحقیقاتی صنایع دفاع،9جبلق
فرآیند محور :این چارچوب براي پایش و مدیریت فعالیتهاي فناوري اطلاعات، یک مدل فرآیندي مرجع متشکل از شب فرآیند کلیدي در قالب ش حوزه اصلی شامل برنامه ریزي و سازماندهی مPOق،اکتساب و پیاده سازيمAIق، انتقال و پشتیبانیمDSق ونظارت و ارزیابیمMEق را ارائه می نماید (٢٠٠٧ .(ITGI,
.3 معیار اطلاعاتی یکپارچگی
همانگونه در تعریف معیار اطلاعاتی یکپارچگی از دیدگاه COBIT نیز اشاره شد، یکپارچگی تضمین کننده استفاده از اطلاعات صحیح، دقیق و یکپارچه می باشده تحقق این هدف در گرو استفاده حداکثر از سیستمهاي فناوري اطلاعات به صورت یکپارچه و پیوسته استه نظر به توسعه عناصر فناوري در زمانهاي مختلف توسط تامین کنندگان گوناگون، قابلیت تبادل اطلاعات بین این عناصر با حداقل هزینه به منظور جلوگیري از وقوع فعالیتهاي تکراري نکته اي است که در طراحی سیستمها می بایست مدنظر قرار گیرد ه اطمینان از یکپارچگی اطلاعات و سیستم هاي اطلاعاتی به معنی استفاده بهینه از منابع سازمان و در مقابل اخذ منفعت بیشتر می باشده بنابراین وجود ویژگی یکپارچگی در طرح معماري که پشنهاد دهنده خط مشی آتی واحد فناوري اطلاعات در توسعه سیستمهاي اطلاعاتی و سایر سرویسهاي فناوري است امري ضروري به نظر می رسدهبه عبارت دیگر پیاده سازي و استقرار یک طرح معماري برخوردار از ویژگی یکپارچگی منجر به جلوگیري از تنوع متدولوژیهاي توسعه سرویسهاي فناوري و صرف هزینه هاي هنگفت جهت بکارگیري روشهاي پیچیده تبادل اطلاعات می باشده لذا با توجه به اهمیت معیار یکپارچگی، در این تحقیق شاخصه هاي سنجش این معیار با دیدگاه کل نگرانه و همه جانبه یک طرح معماري مبتنی بر چارچوب COBIT استخراج و ارائه گردیده استه
.4 شاخصه هاي سنجش معیار اطلاعاتی یکپارچگی بر مبناي COBIT
همانطور که در بخش دو نیز اشاره گردید ،چارچوب COBIT از شب فرآیند اصلی که در چهار حوزه فرآیندي متمرکز شده اند تشکیل گردیده استه این چارچوب به منظور ارزیابی هر یک از فرآیندهاي تعریف شده، شاخصهاي ارزیابی در سه سطح مدیریتی ، فرآیندي و فعالیتهاي فناوري اطلاعات ارائه نموده استه شکل شماره یک نمونه اي از شاخصهاي تعریف شده براي فرآیند لPO در حوزه برنامه ریزي و سازماندهی را نشان می دهدهاز سوي دیگردر ساختار تعریف شده هر یک از فرآیندها، بخشی به معرفی میزان تاثیر هر فرآیند بر معیارهاي اطلاعاتی تعریف شده در COBIT تخصیص می یابد که براساس میزان اهمیت به دو حالت اولیه و ثانویه م به ترتیب با حروفP وSنشان داده می شودق، وزن دهی می شوده به عنوان نمونه فرآیند لPO بر شاخصهاي کارایی و اثربخشی تاثیر داشته و این تاثیر از نوع اولیه می باشده شکل شماره دو نحوه نمایش این بخش را در چارچوب COBIT نشان می دهده در این تحقیق در بخش اول با بررسی شب فرآیند ارائه شده در چارچوب، کلیه فرآیندهایی که در سطح اولیه و ثانویه بر معیار اطلاعاتی یکپارچگی تاثیر پذیر بودند شناسایی گردیده جدول شماره یک لیست فرآیندهاي موثر بر این معیار را نشان می دهده در گام بعد شاخصهاي مربوط به هریک از فرآیندهاي شناسایی شده استخراج گردیده بخش دوم تحقیق با توجه به یکپارچگی و نگرش جامع گرایانه معماري سازمانی، به بازتعریف شاخصهاي استخراج شده به منظور قابلیت استفاده در ارزیابی یک طرح معماري سازمانی پرداخته است. به این منظور با مطالعه انجام شده ، شاخصها درسه دسته کلی طبقه بندي شدنده دسته اول شاخصهایی هستند که با توجه به دیدگاه معماري سازمانی عینا قابل استفاده می باشند، دسته دوم مشتمل برشاخصهایی است که با
