بخشی از مقاله
بررسی پوسیدگی دندان ها (DMF) در بیماران بتا تالاسمی ماژور
چکیده مقدمه: بیماران بتا تالاسمی ماژور به صورت منظم خون دریافت می کنند و ممکن است بر حسب شدت بیماری، نحوه و عوارض درمان به بیماریهای قلبی، کبدی یا دیابت مبتلا شوند. پس این بیماران باید مورد مراقبت و معاینه های منظم پزشکی قرار گیرند. ارتباط پوسیدگی دندان با برخی بیماری ها مشخص شده است اما متأسفانه مشکلات دهان و دندان در این بیماران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و اطلاعات موجود در مورد فراوانی پوسیدگی دندانی در این بیماران کم بوده و محققان نظرهای مختلفی بیان کرده اند. هدف: این مطالعه به بررسی فراوانی پوسیدگی دندانی (DMF) در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور و مقایسه آن با گروه کنترل (افراد سالم) می پردازد. مواد و روش ها: مطالعه از نوع مقطعی با انتخاب گروه کنترل بوده است.60 بیمار در درمانگاه انجمن تالاسمی ایران و 60 فرد سالم (مراجعان دانشکده و همراهان سالم بیماران از نظر شاخص (DMF ( Decay Missing Filling مورد بررسی قرار گرفتند. دو گروه از نظر سن، جنس، وضعیت اقتصادی - اجتماعی و بهداشت دهان، مصرف مواد پوسیدگی زا و تکرر مصرف آنها همسان سازی (match) شدند. نتایج: متوسط DMF در گروه بیمار 7.3 با انحراف معیار 3.80 و در گروه کنترل 7.29 با انحراف معیار 3.73 بود. بین DMF گروه بیمار و کنترل تفاوت معنی داری بدست نیامد. متوسط D و F به ترتیب در گروه بیمار 5.55 و 33.1 و در گروه کنترل 3.93 و 3.68 بود. از نظر آماری بین D و F گروه بیمار و کنترل تفاوت معنی دار بود به این صورت که تعداد دندان های پوسیده در گروه بیمار بیش از کنترل و برعکس تعداد دندان های پر شده در گروه کنترل بیشتر از گروه بیمار بود. از نظر آماری بین DMF دختران و پسران گروه بیمار و کنترل اختلاف معنی دار دیده نشد. نتیجه گیری: بین DMF گروه بیمار و شاهد، تفاوت معنی دار نبود. به نظر می رسد که ارتباطی بین بتا تالاسمی ماژور و پوسیدگی دندان وجود نداشته باشد. با پیشرفت روش های درمانی و تشخیص زودرس تالاسمی، طول عمر این بیماران رو به افزایش است. تعداد دندان های پوسیده بیشتر در بیماران نسبت به گروه کنترل، لزوم معاینه دندان ها و پر کردن این دندان های پوسیده را می رساند.
کلید واژه ها: پوسیدگی های دندان / تالاسمی بتا / دندان پوسیده، افتاده یا پر شده
مقدمه
تالاسمی شایع ترین بیماری ژنتیک در ایران است و در استان های شمالی (گیلان و مازندران) و جنوبی کشور فارس و خوزستان) تعداد بیشتری از این بیماران یافت می شوند. بر طبق برخی برآوردها، تالاسمی شایع ترین اختلال خونی ارثی در انسان است. بتا تالاسمی ماژور زیر گروهی از بیماریی است که در آن نقص در سنتز زنجيره بتا هموگلوبین وجود دارد و در نتیجه خون سازی غیر مؤثر و آنمی همولیتیک در این بیماران دیده می شود(۱و۳). این بیماران نیاز به دریافت مستمر خون دارند که به این علت، آهن در آنها افزایش یافته و در بافت های مختلف بدن رسوب می کند. برای جلو گیری یا کاهش بار آهن از شلاتورهای آن مانند دسفرال استفاده می شود. ممکن است این بیماران بسته به شدت بیماری، نوع و عوارض درمان به بیماری های دیگری از جمله بیماری های قلبی و دیابت دچار شوند. هزینه درمانی این بیماران بالا و وجود مراکزی برای کمک و درمان آنها الزامی ست(4 و 6). تغییرات استخوانی در صورت، جمجمه (۷و۸) و فکها( ۹ و ۱۰) و در دهان مخاط رنگ پریده یا واجد پیگمان بیلی روبین در زمینه مخاط آتروفیک دیده می شود(۹و ۱۰). از نظر شیوع پوسیدگی دندانی در آنها، اختلاف نظر وجود دارد. در سال ۱۹۹۸ Parkin وضعیت پوسیدگی دندانها را در این بیماران غیر طبیعی گزارش کرد(۱۱). در سال ۱۹۹۲ Siamopoulou و همکاران DMF را در گروه بیمار در برابر گروه کنترل گزارش کردند(۱۲) در ایران دستجردی بین DMF کودکان دچار بتا تالاسمی ماژور و کنترل آنها تفاوت معنی داری نیافت (۱۳). در این مطالعه دندان های بیماران از نظر پوسیدگی (شاخص DMF) مورد بررسی قرار گرفتند و با گروه کنترل مقایسه شدند.
مواد و روشها
روش تحقیق از نوع مقطعی با انتخاب گروه کنترل و روش جمع آوری اطلاعات مشاهده، گفتگو، معاینه بالینی و پر کردن پرسش نامه بوده است. برای تعیین حجم نمونه از مطالعه پیش آزمون استفاده شد و حجم نمونه ۹۰ تعیین شد. به این ترتیب 60 بیمار به صورت تصادفی از بین بیمارانی که در سال ۱۳۷۸ برای دریافت خون به درمانگاه انجمن تالاسمی مراجعه کرده بودند انتخاب شدند (تنها بیماران بالای ۱۶ سال به این مرکز مراجعه می کنند و بیماران زیر این سن به مرکز دیگری فرستاده می شوند). گروه کنترل (60نفر) از افراد سالم (همراه بیمار) و افراد مراجعه کننده به بخش تشخیص دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شدند. در نهایت در گروه از نظر سن، جنس، وضعیت اقتصادی اجتماعی و بهداشت دهان، مصرف مواد پوسیدگی زا و تکرر مصرف آن با یکدیگر همسان شدند تا اثر مداخله گر این متغیرها حذف شود. سن: بر اساس آخرین سالگرد تولد محاسبه و یاد داشت شد(14). وضعیت اقتصادی اجتماعی: براساس فاکتورهای شغل و تحصیلات پدر و مادر، منطقه سکونت، وضعیت تملک و بعد خانوار / متراژ خانه به 5 گروه (عالی، خوب، متوسط، بد و خیلی بد) تقسیم شد. بیماریهای داخلی: افراد مبتلا به بیماریهای داخلی در گروه کنترل از مطالعه حذف شدند. ممکن است بیماران دچار بتاتالاسمی ماژور برحسب شدت بیماری، نحوه و عوارض درمان مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت، ناراحتی قلبی، نارسایی کبد و غیره باشند. وضعیت بهداشت دهان: از آنجایی که بهداشت دهان در وضعیت سلامتی دهان و دندان مؤثر است به جای پرسش در مورد مسواک زدن یا تعداد دفعات آن از شاخص ساده شده بهداشت دهان (SOHI ( Simplified Oral Hygiene Index
استفاده شد. سطوح بو كال چهار دندان لینگوال دو دندان 6 بررسی و به سه دسته خوب، متوسط و بد تقسیم شدند(۱۵).
مصرف مواد پوسیدگی زا: در این مورد از بیمار سؤال می شد، چنانچه در سه روز گذشته ۲ بار یا بیشتر از مواد نامبرده در پرسش نامه مصرف کرده بود، علامت زده می شد. پوسیدگی زایی این مواد یکسان در نظر گرفته شدند و در نهایت بسته به تعداد موارد علامت زده شده، در یکی از گروه های کیفی زیر رتبه بندی شدند. ع - 0= کم مصرف می کند.
6 - 9 = متوسط مصرف می کند.
۱۰ - ۱۶ = زیاد مصرف می کند.
۱۵ - ۱۹ = خیلی زیاد مصرف می کند. تکرر مصرف مواد پوسیدگی زا: از بیمار سؤال می شد که مواد علامت زده شده را چند بار در روز مصرف می کند. - ۱ و کمتر از یکبار در روز - ۲ تا ۳ بار در روز - ۳ بار به بالا در روز وضعیت پوسیدگی دندان: از شاخص Decay Missing) DMFT (Filling Teeth استفاده شد. معاینه و تشخیص پوسیدگی دندان به وسيله آینه و سوند با نور چراغ قوه انجام شد. | عدد محاسبه شده برای DMF بر اساس تعریف WHO محاسبه شد(۱۹). محاسبه های آماری با استفاده از آزمون T - test ، Chi - square و Mann Withney و نرم افزار SPSS انجام و ۰ / ۰۵>P معنی دار فرض شد.
نتایج
توزیع فراوانی افراد گروه بیمار و کنترل بر اساس متغیرهای جنس، سن، وضعیت اقتصادی - اجتماعی و بهداشت دهان، مصرف مواد پوسیدگی زا و تکرر مصرف آن در جدول ۱ آورده شده است و دو گروه از نظر این متغیرها با یکدیگر همسان سازی (match) شدند.
جدول ۱: توزیع فراوانی افراد بیمار و کنترل بر اساس متغیرهای جنس، سن، وضعیت بهداشت دهان، مصرف مواد پوسیدگی زا و
تکرار مصرف آن و وضعیت اقتصادی اجتماعی نام متغیر
متوسط DMF ونیز M ، D و F به صورت جداگانه در جدول ۲ نشان داده شده است. متوسط DMF در گروه بیمار ۷ / ۳ با انحراف معیار 3.80 و در گروه کنترل 7.29 با انحراف معیار 3.73 بود. از نظر آماری اختلاف بین DMF گروه بیمار و کنترل معنی دار نبود اما از نظر متغیرهای D و F تفاوت معنی دار بین دو گروه دیده شد (جدول ۲). بین DMF دختران و پسران
