بخشی از مقاله
چکیده
باورهای فراشناخت، یکی از عوامل موثر بر سلامت روان است، مشکلات مربوط به سلامت روان هنگامی فعال می شوند که باورهای منفی فراشناختی دخالتی در تفسیر اطلاعات داشته باشند، هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه باورهای فراشناختی با سلامت روان نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور در شهرستان سراوان بود، روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی بود. برای انجام این پژوهش از بین 139 نوجوان مبتلا به تالاسمی ماژور در شهرستان سراوان 90 نفر با نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند.
شرایط ورود به نمونه؛ داشتن تحصیلات حداقل راهنمایی و داشتن سن 12تا 20سال بود. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه باورهای فراشناختی ولز [1997] ، پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر [1979] استفاده گردید. داده های این پژوهش با استفاده از روش آماری همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد، بین باورهای فراشناختی و سطح سلامت روان رابطه مثبت و معنادار وجود داشت.
همچنین بین مولفه های خودآگاهی شناختی با سطح سلامت روان رابطه معنادار مثبت وجود داشت، بین باورهای فراشناختی منفی درباره نگرانی، باورهای فراشناختی منفی درباره افکار با سلامت روان رابطه معنادار و منفی وجود داشت، یعنی با بالارفتن این متغیرها سلامت روان پایین می آید، بین باورهای نگرانی مثبت و کارآمدی شناختی پایین رابطه معنادار وجود نداشت، با توجه به نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که باورهای فراشناخت بر سلامت روان تاثیر می گذارند و می توان با تصحیح باورهای فراشناخت به بالا بردن سلامت روان نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور کمک کرد.
مقدمه
تالاسمی ماژور ، به علت آمار بالای ابتلا و تنوع اختلالات جسمانی که بیماران در طول مسیر درمان با آن روبه رو می شوند، یکی از بزرگترین اختلالات مزمن جسمی در ایران محسوب می شود که همانند سایر بیماریهای مزمن، علاوه بر عوارض جسمی، برخی مشکلات روانی و اجتماعی را نیز برای بیماران ایجاد می کند - یزدی وهمکاران،. - 1386 دوران نوجوانی معمولاً با آشفتگیهای هیجانی همراه است و در بیماران مبتلا به تالاسمی گذر از مرحله ی بلوغ و نوجوانی دشوار بوده با نزدیک شدن کودک به دوران نوجوانی مشکلات تازه ای به وجود خواهد آمد که توجه و مراقبتهای ویژه خود را می طلبد. و این گروه به نحو بیشتری دچار حالاتی چون افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس، خجالت، آرزوی مرگ و نظایر آنها می شوند - پور موحد،. - 1382
زمان رسیدن به مقصد فرا-شناخت یکی دیگر از عوامل موثر بر سلامت روان است. در سال های اخیر، آن را به عنوان یک پایه در نظر گرفته شده است. مشکلات مربوط به سلامت روان هنگامی که فعال می شود، باورهای منفی فراشناختی دخالتی در تفسیر اطلاعات باشند - ولز 1985؛ به نقل از جهانی ،. - 1390 فراشناخت به دانش ما درباره فرایندهای شناختی خودمان و نحوه استفاده بهینه از آنها برای دستیابی به اهداف مورد نظر گفته میشود. یا تعریف دیگر فراشناخت، دانش و آگاهی فرد از نظام شناختی خود، یا دانستن درباره دانش است. دانش فراشناخت، ما را یاری می کند تا هنگام کسب دانش نسبت به امور مختلف و انجام تکالیف، پیشرفت خود را زیر نظر بگیریم. این دانش به ما کمک میکند تا نتایج تلاشهای خود را ارزیابی کرده، و میزان تسلط خود را بسنجیم - سیف، .
با توجه به نقش محوری که باورهای فراشناختی بر کارایی و حالات عاطفی دارند، بنابراین این پژوهش به دنبال بررسی نقش و رابطه باورهای فراشناختی و مولفه های آن بر سلامت روان شناختی نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور می باشد . برای این منظور در پی پاسخ گویی به سوال زیر می باشد آیا باورهای فراشناختی و موله های آن رابطه ای با سطح سلامت روانی نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور دارد؟
اهمیت موضوع تحقیق
امروزه، با به کارگیری روش های درمانی گوناگون، مانند تزریق خون و آهن زدایی، وضعیت سلامت جسمی بیماران مبتلا به بتا تالاسمی ماژور بهبود یافته است و با توجه به افزایش سن این بیماران و پیشرفت روش های درمانی، مشکلات روانی - اجتماعی آنها اهمیت بیشتری یافته است. با این حال برخی از پژوهش ها نشان داده اند که مبتلایان به تالاسمی، در برابر مشکلات زندگی توان کنار آمدن بهتری دارند - گلدبک1 ،2000؛ به نقل ازحسینی . - 1386
در مجموع و بر اساس متون چنین استنباط می شود که فراشناخت یک عامل کلی در آسیب پذیری نسبت به اختلالات روانی به شمار می رود - دانش پور،. - 1389 پژوهش های متفاوتی در مورد بررسی نقش فراشناخت در اختلالات روانی و ارتباط آن با سلامت روان افراد بهنجار انجام گرفته است. بدون شک داشتن یک احساس خود اثر بخشی بالا و سلامت روانی برای فرد فرد اعضای یک جامعه امری ضروری است و این مسئله در مورد نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور بسیار ضروری مینماید باورهای فراشناختی یکی از ویژگیهای شناخت هستند که میتواند کاربرد ویژه ای در فهم مکانیسهای درگیر و حالات روانشناختی، فشارهای روانی داشته باشند - بندروا، .2000 به نقل از کرمی، . - 1391
دراین راستا باتوجه به پیشرفت های پزشکی اخیر و بالحاظ کردن اینکه اگر یک نوجوان تالاسمی به خوبی درمان شود تبدیل به فرد بالغی می شود که پتانسیل خوبی برای مشارکت اجتماعی خواهد داشت. برای رسیدن به این مقصد باید به سلامت روانی این نوجوانان نیز اهمیت قایل شد. این گروه از افراد توجه، آموزش ومراقبتهای ویژه خود رامی طلبد. با این حال برخی از پژوهشها نیز نشان داده اند که مبتلایان به تالاسمی، در برابرمشکلات زندگی توان کنارآمدن بهتری دارند. ودارای هوش عادی همانند دیگر همسالان خود هستند - حسینی ، . - 1386 در واقع، درمان تالاسمی نباید محدود به مداخلات طبی جهت تصحیح کم خونی و رفع انباشتگی آهن باشد، هدف ما باید فراهم کردن زمینه های لازم برای تکامل مناسب این افراد باشد، تا از نظر ذهنی و روحی به تواناییهای بالقوه خود دست یابند - 1998،. - Dweck
نظر به اهمّیت و نقش سلامت روانی بر بهبود سلامت جسمی و قدرت تطابق با شرایط محیطی، بالا بردن انگیزه وداشتن عکس العمل مناسب در برابر مشکلات توجه به سلامت روانی این قشر از نوجوانان ضروری است. با توجه به اهمیت باورهای فراشناختی بر عملکرد وحالات روانشناختی افراد، به رغم پیشرفتهای چشمگیر رویکرد شناختی در تبیین و درمان اختلالات روانی کودکان و نوجوانان، نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور بهره چندانی از این رویکرد نبرده اند.
در این تحقیق رابطه و نقش باورهای فراشناختی را بر سلامت روانی نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور را بررسی کردیم. تا با تغییر و تقویت باورهای فراشناختی و بر افزایش سلامت روان نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور کمک کرد با توجه به فقدان تحقیقات در زمینه بررسی ویژگیهای شناختی و فراشناختی بر روی سلامت روانی نوجوانان مبتلا به تالاسمی ماژور اجرای چنین پژوهشی ضروری به نظر می رسد.
پیشینه تحقیق
محمد امینی - 1386 - در پژوهشی با عنوان » بررسی رابطه باورهای فراشناختی با سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر شهرستان اشنویه « نتایج پژوهش نشان داده است که فراشناخت با سلامت روانی و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت و معنادار دارد. - - .P<0/01 همچنین میان نمرات سلامت روانی دانش آموزانی که در سطوح مختلف فراشناخت قرار داشتند، تفاوت وجود دارد .
در پژوهشی که پاک مهر, کارشکی - 1389 - تحت عنوان »رابطه باورهای خودکارآمدی , فراشناختی و تفکر انتقادی با سلامت روان دانشجویان علوم پزشکی« انجام دادند. نتایج ویافته ها نشان دادند علاوه براین که خودکارآمدی , فراشناخت وتفکر انتقادی با سلامت روان رابطه مستقیم دارند. خودکارآمدی با میانجی گری فراشناخت بر سلامت روان تاثیر غیر مستقیم داشته و بیشترین اثرکلی بر سلامت روان دارد. جهانی و همکاران - 1390 - در تحقیقی به بررسی رابطه باورهای خودکارآمدی وفراشناختی با سلامت روانی دانشجویان پرداختند و نتایج به دست آمده نشان داد که ارتباط معنی داری بین خودکارآمدی و سلامت روان و فراشناخت و سلامت روان وجود دارد. در مجموع، 59 درصد از واریانس سلامت روانی دانش آموزان را می توان با خود کارآمدی و فراشناخت پیش بینی شده است.
