بخشی از مقاله
چکیده:
کشف روابط بین پوشش گیاهی و خاك از موارد مهم تعیین محلهاي مناسب براي احیا و مدیریت منابع و بوم سازگانها میباشد. به منظور آگاهی از تاثیر برخی خصوصیات خاك بر پراکنش گونه گز مستقر شده در سدهاي پر شده از باطلههاي کارخانه فرآوري سنگ آهن در بافق، اطلاعات تاج پوشش و تراکم گیاهان در سه سد پر شده از باطله پس از پایان آبگیري انجام گرفت.
پس از حفر 12 پروفیل - هر سد پروفیل - 4 به صورت کاملاً تصادفی، پارامترهاي توزیع دانه بندي خاك - درصد رس، سیلت و شن - ، درصد ماده آلی، آهک، گچ، pH، EC، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، نیترات - - No3، ازت کل و SAR در آزمایشگاه تعیین گردید.
آنالیز مؤلفههاي اصلی بر روي متغیرها نشان داد که مؤلفه اصلی اول شامل EC در عمق دوم، نیترات در عمق اول و دوم، فسفر در عمق دوم، شن و سیلت در عمق دوم، رس در عمق اول، SAR در عمق دوم، گچ در عمق اول و کلسیم، سدیم، منیزیم و پتاسیم در عمق دوم، 57 درصد و مؤلفه اصلی دوم شامل متغیرهاي EC در عمق اول، فسفر در عمق اول، آهک در عمق دوم، کربن آلی در عمق اول، ازت کل در عمق دوم، سیلت در عمق اول، رس در عمق دوم و کلسیم، منیزیم و پتاسیم در عمق اول 43 درصد از تغییرات را توجیه میکنند. نتایج این تحقیق نشان میدهد وجود مقدار بیشتر کلسیم، سیلت و کربن آلی در عمق اول و ازت کل و آهک در عمق دوم موجب پراکنش بیشتر گونه گز گردیده است و نیز وجود مقدار بیشتر هدایت الکتریکی، فسفر، منیزیم و پتاسیم در عمق اول و رس در عمق دوم موجب پراکنش ضعیف گونه گز در سدهاي باطله کارخانه فرآوري گردیده است.
کلمات کلیدي: گز، پوشش گیاهی، خصوصیات خاك، بافق، باطله معدنی
.1 مقدمه و هدف
عوامل مؤثر بر پراکندگی گیاهان ممکن است ناشی از خصوصیات گیاهی یا محیطی و یا هر دو باشد. از جمیع عوامل اکولوژیکی، عوامل اقلیمی و خاك به نحو مؤثري در تعیین رویشگاه گیاهان وتوزیع بیومها نقش ایفا میکنند. کشف روابط بین پوشش گیاهی و خاك از موارد مهم تعیین محلهاي مناسب براي احیا و مدیریت منابع و بوم سازگانها میباشد. بررسی روابط جوامع گیاهی با عوامل محیطی به دلیل تغییرات زیاد متغیرهاي محیطی، روابط پیچیده بین گیاه و محیط از پیچیدگی خاصی برخوردار است. با توجه به ثابت بودن شرایط اقلیمی و سختی کار احیاي پوشش گیاهی در مناطق خشک و بیابانی، شناخت ارتباط خصوصیات خاك با گونههاي طبیعی منطقه امري ضروري میباشد زیراکه با شناخت این ارتباطات و کاشت بهترین و سازگارترین گونه در مناسبترین شرایط، بیشترین پیشرفت را در امر احیاي پوشش گیاهی خواهیم داشت.
بر این اساس گونههاي بومی اهمیت خود را بیش از پیش خود را نمایان میکنند. زیرا استفاده از آنها با هزینه کمتر به توسعه، تولید، ماندگاري و موفقیت بیشتر پروژههاي احیا منجر میگردد.
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
مطالعات و تحقیقات بسیاري در زمینه تعیین ارتباطات بین خصوصیات خاك و پوشش گیاهی توسط خاکشناسان، اکولوژیستها و گیاهشناسان صورت گرفته است. [3]
مطالعاتی که بر روي ارتباط بین پوشش گیاهی مناطق خشک و نیمه خشک انجام میپذیرد بسیار اهمیت دارند، چرا که آگاهی از نیازهاي بوم شناختی گونههاي گیاهی مختلف نقش موثري در طرحهاي اصلاح و احیا پوشش گیاهی دارد. از سوي دیگر ویژگیهاي جمعیت و جامعه گیاهی به واسطه واکنش آنها به شرایط محیطی اطراف تعیین میشود و این احتمال وجود دارد که با در اختیار داشتن اطلاعات اکولوژیکی گونهاي بتوان شرایط جامعهاي را که گونهاي به آن تعلق دارد پیشبینی کرد. [4]
مطالعاتی را جهت بررسی ویژگیهاي خاك مؤثر بر پراکنش پوشش گیاهی مراتع منطقه کوه نمک استان قم انجام دادند. نتایج نشان داد که از بین خصوصیات بافت خاك، هدایت الکتریکی، منیزیم، کلر و سدیم مهمترین عوامل مؤثر در تفکیک پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه هستند. [2]
روابط بین پوشش گیاهی و خاك و توپوگرافی در درههاي خشک چین را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج آنالیز همبستگی ساده و چندمتغیره و رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که تنوع پوشش گیاهی به طور معنیداري با مقدار آب خاك همبستگی دارد و مقدار آب خاك نیز وابسته به بافت خاك - مقدار رس خاك - میباشد. [5]
مطالعاتی را به منظور بررسی رابطه برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك با جوامع گیاهی حاشیه پلایا - مطالعه موردي: جنوب پلایاي کاشان - انجام دادند. نتایج نشان داد که رابطه قوي بین پوشش گیاهی و عوامل خاکی مورد بررسی وجود داشته و عواملی مانند نوع بافت، شوري، میزان و نسبت برخی عناصر همبستگی قوي با نوع پوشش گیاهی و گونههاي خاص نشان میدهد. [4]
تأثیر برخی خصوصیات خاك بر پراکنش گونههاي Eurotia ceratoides و Stipa barbata درمنطقه ییلاقی باغدر بافق را مورد مطالعه قرار داد. نتایج حاصله نشان داد که گونه Eurotia ceratoides در مناطقی که لایههاي پایینی و بالایی خاك رس و آهک کمتري دارند، گسترش بیشتري دارد و گونه Stipa barbata در خاكهایی با رس بیشتر در لایههاي پایینی خاك و آهک بیشتر و کربن آلی و هدایت الکتریکی کمتر در لایههاي بالایی خاك دیده میشود. [1]
از جمله مناطقی که میتواند محل استقرار پوشش گیاهی باشد، دپوي باطلههاي حاصل از کارخانجات تولید کنسانتره و خردایش سنگ میباشد. در فاصله 10 کیلومتري شهرستان بافق یک کارخانه فرآوري سنگ آهن - تولید کنسانتره - قرار دارد که باطله حاصله از آن در سدهاي ساخته شده انباشت میگردد. سدهاي پر شده از باطله که از آخرین آبگیري آنها بیش از یک سال میگذرد محل استقرار گونههاي گز میباشند.
در سه سد پر شده از باطله معدنی گونههاي گز با تراکم و تاج پوشش متفاوت مستقر شدهاندکه احتمالاً یکی از عوامل موثر بر استقرار متفاوت این گونه در سدهاي باطله فاکتورهاي خاکی میباشد که هدف از این تحقیق نیز بررسی فاکتورهاي موثر بر استقرار این گونه در سدهاي باطله کارخانه فرآوري سنگ آهن میباشد.
.3 مواد و روشها
معادن سنگ آهن چغارت و سه چاهون در شهرستان بافق واقع در 120 کیلومتري جنوب شرقی یزد قرار دارد. کارخانه فرآوري - تولید کنسانتره - در فاصله 10 کیلومتري شمال شرقی شهرستان بافق، در جوار معدن سنگ آهن چغارت و در فاصله 35 کیلومتري معدن سه چاهون واقع گردیده است. هدف از اجراي طرح توسعه چغارت - احداث کارخانه فرآوري - ادامه تامین 3 میلیون تن کانسنگ دانهبندي شده خوراك سینتر کوره بلند و 3/2 میلیون تن کنسانتره آهن جهت تامین مواد اولیه طرحهاي توسعه کوره بلند کارخانه ذوب آهن اصفهان و صنایع فولاد کشور بوده است.
کانسنگهاي معادن چغارت و سه چاهون توسط سنگ شکن فکی تا ابعاد کوچکتر از 300 میلی متر خرد شده و توسط نوار نقاله به انبار ذخیره و همگنسازي منتقل میگردد. مواد پس از برداشت از محوطه همگنسازي توسط نوارنقاله به آسیابهاي نیمه خود شکن که شامل دو خط جداگانه چغارت و سه چاهون میباشد، منتقل میشود.
مواد خروجی از مدار آسیاب با ابعاد کوچکتر از یک میلیمتر جهت پرعیارسازي به دستگاههاي جدایش مغناطیسی هدایت میگردد. کنسانتره آهن تولیدي پس از آبگیري توسط فیلتر نواري به انبار کنسانتره انتقال مییابد. در خط سه چاهون مواد خروجی از آسیاب نیمه خود شکن قبل از ورود به مرحله بعدي آرایش، توسط آسیاب گلولهاي خردایش مجدد میشود.
شکل : - 1 - نمایی از سد باطله کارخانه فرآوري سنگ آهن در شهرستان بافق
باطله حاصل از این مراحل به تیکنر باطله منتقل شده و پس از فلکوله شدن توسط نیروي ثقل به محل انباشت - سدهاي باطله - واقع در دو کیلومتري ضلع غربی محوطه خارج از سایت فرآوري هدایت میشود.
