بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به منظور بررسی اثر اسید هیومیک، کلات آهن و نانو کلات آهن بر جذب آهن و شاخصهای رشد نشاء گوجه فرنگی انجام شد. در این آزمایش از طرح بلوک کامل تصادفی به منظور آزمایش دو فاکتور رقم و کود با سه تکرار استفاده گردید. تیمارها شامل 8 ترکیب کودی از دو سطح اسید هیومیک - صفر و 0/15 گرم در لیتر - ، کلات آهن - صفر و 0/3 گرم در لیتر - و نانو کلات آهن - صفر و 0/2 گرم در لیتر - با دو رقم گوجه فرنگی بود. نتایج بهدست آمده نشان داد کاربرد ترکیب هر سه کود اسید هیومیک، کلات آهن و نانو کلات آهن تاثیر معنیداری بر میزان جذب آهن در گیاه داشت. اما ترکیب اسیدهیومیک و نانوکلات آهن بیشترین تاثیر بر اندازه قطر ساقه و ارتفاع ساقه نشان داد.
مقدمه
سبزیها و صیفیها به عنوان مهمترین منابع تأمینکننده موادغذایی انسانها، از اهمیت و جایگاه ویژهای در تجارت جهانی برخوردارند. گوجهفرنگی با نام علمی - Lycopersicon esculentum L. - گیاهی علفی از تیره سیبزمینیسانان، یکساله یا چندساله، فصلگرم و بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است
از مهمترین مسائل موثر بر سلامت محیط زیست و پایداری تولید غذا، کاربرد کودهای آلی به جای کودهای شیمیایی میباشد . - Neeson,2004 - اسیدهیومیک یک ترکیب آلی بوده که از منابع مختلفی استخراج میشود که دارای اندازه مولکولی و ساختار شیمیایی متفاوتی است
کاربرد اسیدهیومیک به عنوان مادهای با منبع طبیعی در جهت پایداری و افزایش تولید محصولات زراعی امید بخش میباشد - شریفی و همکاران،. - 2002 از مزایای مهم آن میتوان به کلات کنندگی عناصر غذایی مختلف مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم، روی، کلسیم، آهن، مس و سایر عناصر در جهت غلبه بر کمبود عناصر غذایی، افزایش طول و وزن ریشه، آغازش ریشههای جانبی اشاره کرد.
نتایج تحقیقات رسایی و همکاران - - 1391 در بررسی اثرات فیزیولوژیکی کاربرد اسیدهیومیک بر نخود فرنگی نشان داد اثرات معنیداری بر میزان رشد و کلروفیل گیاه داشت. روتان و اسکتینز - 1981 - مشاهده کردند رشد خیار تیمار شده با اسیدهیومیک افزایش یافت.
آهن یکی از عناصر حیاتی رشد و تکامل گیاه است، که برای عملکرد مناسب متابولیسم چندگانه و فرایندهای آنزیمی مثل انتقال الکترون و اکسیژن، تثبیت نیتروژن، بیوسنتز DNA و کلروفیل و فتوسنتز ضروری است . - Singh ,2004 - این عنصر ضروری، کم مصرف و کم تحرک برای گیاهان است. آهن، بخشی از گروه کاتالیزوری بسیاری از آنزیمهای اکسیداسیون و احیا بوده و برای سنتز کلروفیل مورد نیاز است
قابل توجه است که افزودن آهن در فرمهای غیرکلات به خاکها، بهمخصوص در خاکهای آهکی ایران، تاثیر زیادی در فراهم آوردن آهن برای گیاه و میکروارگانیسمهای خاکی ندارد. زیرا به سرعت هیدراته شده و به صورت هیدروکسیدهای آهن رسوب میکند و قابل استفاده نخواهد بود - پیوندی و همکاران،. - 1390 بنابر این با توجه به تاثیر اسید هیومیک از یک طرف و نیاز ضروری گیاه به عنصر آهن، موجب شد در این پژوهش به بررسی ترکیب کودی اسید هیومیک، نانوکلات آهن و کلات آهن بر میزان جذب آهن و شاخصهای رشدی نشاء گوجه فرنگی پرداخت.
مواد و روشها
این پژوهش با طرح بلوک کامل تصادفی به منظور آزمایش دو فاکتور رقم و کود در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس بوشهر در سال 1395 انجام شد. این آزمایش روی نشاءهای دو رقم گوجهفرنگی - - 1 Sadeen و - Sunseed - 2 در سینیهای کشت حاوی محیط کشت کوکوپیت و پرلایت در شرایط گلخانه انجام شد.
تیمارهای اعمال شده بر روی دو رقم شامل 8 ترکیب کودی از اسیدهیومیک - H - در 2 سطح صفر و 0/15 گرم در لیتر، کلات آهن سکسترون - K - در 2 سطح صفر و 0/3 گرم در لیتر و نانو کلات آهن - N - در 2 سطح صفر و 0/2 گرم در لیتر، عدم مصرف - - H0K0N0، نانو کلات آهن - - H0K0N1، کلات آهن - - H0K1N0، اسیدهیومیک - - H1K0N0، کلات آهن و اسید-هیومیک - - H1K1N0، اسید هیومیک و نانو کلات آهن - - H1K0N1، - کلات آهن و نانو کلات آهن - - H0K1N1 ، نانو کلات آهن، کلات آهن و اسیدهیومیک - - H1K1N1 با 3 تکرار و در دو مرحله بعد از روییدن بذر به صورت محلول در آب آبیاری به محیط کشت اضافه گردید.
40 روز پس از کاشت بذرها، نمونهها برای اندازهگیری صفات قطر ساقه، ارتفاع ساقه و اندازهگیری آهن به آزمایشگاه منتقل شدند. قطر ساقه توسط کولیس دیجیتال و ارتفاع ساقه بهوسیله خطکش از روی سطح خاک انداره گرفته شد. غلظت آهن بهوسیله دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. در پایان آزمایش محاسبات آماری با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگینها توسط آزمون جدید دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث قطر ساقه
بر اساس جدول1 مقایسه میانگین نتایج اثر متقابل ترکیب کودی و رقمها نشان میدهد بیشترین قطر ساقه مربوط به تیمار کاربرد ترکیب اسیدهیومیک و نانو کلات آهن - H1K0N1 - در هر دو رقم گوجهفرنگی است که با سایر تیمارها تفاوت معنیداری داشت.
کمترین قطر ساقه مربوط به ترکیب هر سه کود در سطح صفر - H0K0N0 - - شاهد - بههمراه هر دو رقم گوجهفرنگی بهدست آمد - جدول. - 1 اثر مستقل ترکیب کودی نشان داد کاربرد ترکیب کودی اسیدهیومیک و نانو کلات آهن - H1K0N1 - بیشترین قطر ساقه را بهدست آوردند، که با سایر تیمارها تفاوت معنیداری در سطح 5 درصد نشان داد - جدول. - 1 مقایسه میانگین اثر مستقل دو رقم گوجهفرنگی مشخص گردید بیشترین قطر ساقه در رقم 1 حاصل شد که با رقم 2 تفاوت معنی داری را نشان میدهد.
جدول-1 مقایسه میانگین های رقم و کود و اثرات متقابل بر قطر ساقه
در مطالعهای مشخص گردید کاربرد بالاترین غلظت اسیدهیومیک در بین 1000 ،500 و 200 میلیگرم بر کیلوگرم خاک، موجب افزایش قطر ساقه در گیاه فلفل شد - قربانی و همکاران، . - 1384 نتایج تحقیق پادم و همکاران - - 1999 نیز حاکی از این بود که کاربرد هیومیک اسید به طور معنیداری قطر ساقه گیاهچه های فلفل و بادمجان را افزایش داد.
ارتفاع بوته
مقایسه میانگین اثرات دو گانه ترکیب کودی و رقم در جدول 2 نشان داد بیشترین ارتفاع بوته مربوط به ترکیب تیمار اسیدهیومیک و نانو کلات آهن - H1K0N1 - در رقم یک بوده که با رقم دو و همین ترکیب کودی تفاوت نداشته، اما با سایر تیمارها تفاوت معنیداری حاصل شد. کمترین ارتفاع نیز مربوط به ترکیب عدم مصرف کود - H0K0N0 - برای هر دو رقم به-دست آمد.
نتایج مقایسه میانگین مستقل ترکیب کودی نشان داد کاربرد ترکیب کودی اسید هیومیک و نانو کلات آهن - H1K0N1 - بیشترین طول ارتفاع را داشت که با سایر تیمارها تفاوت معنیداری نشان داد - جدول. - 2 اثر مستقل مقایسه میانگین دو رقم گوجهفرنگی نشان داد بین رقمها تفاوت معنیداری مشاهد نمیشود. - صادقیمقدم و همکاران - 1392 در گزارشی اعلام کردند اسیدهیومیک موجب افزایش ارتفاع بوته نخود نسبت به تیمار فاقد اسیدهیومیک شد.
سماوات و ملکوتی - 2005 - و نردی و همکاران - 2002 - اعلام کردند اسیدهیومیک از طریق اثرات شبیه هورمون و با تأثیر بر متابولیسم سلولهای گیاهی و با افزایش جذب عناصر غذایی سبب افزایش رشد و ارتفاع گیاه میشود. با توجه به نتایج بهدست آمده، به نظر می-رسد کود آلی اسید هیومیک به ویژه به کمک نانو کلات آهن توانایی افزایش جذب عناصر را توسط گیاه بالا برده و شرایط بهینهای برای رشد گیاه فراهم کرده، در نتیجه پارامترهای مورد اندازهگیری افزایش پیدا کرده است.
جدول -2 مقایسه میانگین های رقم و کود و اثرات متقابل بر ارتفاع بوته
آهن
در تطابق با نتایج جدول3 مقایسه میانگین اثر متقابل ترکیب کودی و رقم مشخص گردید کاربرد ترکیب تیمار اسید هیومیک، نانو کلات آهن و کلات آهن - H1K1N1 - در رقم یک بیشترین محتوای آهن را داشت با همین ترکیب کودی در رقم گوجه-فرنگی دو اختلاف معنیداری نداشت، اما با سایر تیمارها تفاوت نشان داد. کمترین غلظت نیز مربوط به ترکیب عدم مصرف کود - H0K0N0 - برای رقم یک گوجهفرنگی بهدست آمد
نتایج مقایسه میانگین مستقل ترکیب کودی نشان داد کاربرد ترکیب کودی اسید هیومیک، نانو کلات آهن و کلات آهن - H1K1N1 - بیشترین میزان آهن را داشت که با سایر تیمارها تفاوت معنیداری نشان داد - جدول. - 3 اثر مستقل مقایسه میانگین دو رقم گوجهفرنگی مشخص گردید رقم دو تفاوت معنیداری نسبت به رقم یک مشاهد شد
- نوری حسینی - 1384 بیان کرد، محلول پاشی آهن، روی و منگنز به تنهایی یا به صورت اختلاط با همدیگر باعث افزایش محصول پنبه میشود که این افزایش ناشی از افزایش مقدار کلروفیل و کاروتنوئید در گیاه است. گزارش شده است محتوای آهن برگها بعد از تیمار با کودهای آهن به بالاتر از سطح بهینه در توت فرنگی میرسد . - May& Prit,1990 - این نتایج با نتایج حاصل منطبق است. به نظر میرسد کودهای آهن با کمک اسید هیومیک اثرات سودمندی روی خاک و گیاه داشته به گونهای که با کلات کردن عناصر ضروری سبب افزایش جذب آنها شده و باروری خاک و عملکرد گیاهان را افزایش میدهد
