بخشی از مقاله
تاثیر بکارگیري سیستم ساختمانی قابهاي سبک فولادي (LSF) در مدیریت بحران زلزله
چکیده
در سالهاي اخیر، ساختمانهاي متشکل از مقاطع سبک فولادي سرد نوردشده، LSF به علت داشتن مزایایی نظیر وزن سبک، سهولت ساخت و نصب،کاهش زمان و هزینهي مونتاژ، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مقاله حاظر با برشمردن مجموعه عملیات پس از سانحه در سه مرحله امداد اضطراري وساماندهی و بازسازي، رفتار ساختماهاي LSF را در سه مرحله زمانی فوق الذکر بررسی میکند. نتایج نشان میدهد بهکارگیري سیستم LSF در ساختمانسازي، علاوه بر اینکه در زمان سانحه باعث کاهش حجم و وزن آوار میشود، در زمان ساماندهی و بازسازي نیز تاثیر مثبتی در روند مدیریت بحران دارد.
کلمات کلیدي : مدیریت بحران، ساختمانهاي قاب فولادي سرد نورد شده، کاهش آوار، زلزله
-1 مقدمه
بررسی دلایل رخداد زمینلرزهها نشان میدهد که بزرگترین و بیشترین زلزلهها، در مناطق و کشورهایی رخ میدهد که در مرز تقاطع دو صفحه تکتونیکی واقع شدهاند. حال آنکه صفحه ایران، تحت تأثیر به همرسی سه صفحه اوراسیا، هند و عربستان قراردارد. در این میان، فشرده شدن صفحه ایران از سمت صفحه عربستان دلیل وقوع اغلب زلزلهها و زمینلرزههاي اخیر ایران بوده و است. کمااینکه حدود %70 از مساحت ایران در پهناي خطر لرزهاي بسیار زیاد قرار دارد. در کشورهایی مانند ایران که در گروه کشورهاي لرزهخیز به شمار میآیند، مدیریت بحران زلزله یکی از مسائل و دغدغههاي مهم مسئولین کشوري است. مهندسین سازه و زلزله علاوه بر پیشبینی احتمال وقوع زلزله و تحلیل خطر آن، به بررسی جوانب مختلف این بلایاي طبیعی پرداختهاند و به نقش سایر دانشها به خصوص دانش مدیریت بحران بسیار تاکید نموده اند. پیشرفت و گسترش دانش مدیریت بحران نشان داده است که در جهت کاهش بلایاي جانی و مالی ناشی از زلزله، اکتفا کردن به توسعه مراکز و ستادهاي مدیریت بحران و نیز تاکید به مقاومسازي ساختمانها، تصمیم کامل و جامعی نیست. لذا با پیدایش و گسترش تکنولوژيها و سیستمهاي نوین ساخت مسکن تحول چشمگیري در کاهش بلایاي ناشی از زلزله ایجاد شده است. آنچنانکه در کشورهاي توسعه یافتهاي چون کانادا، استرالیا، ژاپن و... که در گروه کشورهاي لرزه خیز نیز به شمار میآیند، کاهش خطر پذیري و آسیب پذیري ساختمانها در برابر زلزله و در نهایت مدیریت بحران زلزله، با تغییر نگرش در ساختمانسازي و گسترش رویکرد صنعتی سازي مسکن محقق شده است. لذا این مقاله با طرح الگوهاي اصلی مدیریت بحران، تاثیر بهکارگیري سیستم ساختمانی قابهاي سبک فولادي را براي نیل به این اهداف مدیریت بحران بررسی میکند.
تصویر .1 ساختمان اجرا شده با سیستم LSF
-2تعاریف
-1-2 مدیریت بحران زلزله
مدیریت بحران، سیستم جامعی است که با در نظر گرفتن تمامی بحران ها، تمامی سطوح بحران، تمامی مراحل و تمامی سازمانها و نهادهاي مسئول درگیر در شرایط قبل از بحران، با شناخت مخاطرات و ریسک هاي موجود و توجه به مدیریت منابع، به گونه اي برنامه ریزي میکند که در زمان بحران بتواند منابع موجود را با مخاطرات موازنه نماید . (دفتري، بیژن، . (28: 1392 از دید کلی مدیریت بحران به معناي »ایجاد آمادگی و فراهم کردن تمهیدات و تدارکات لازم براي رویارویی
بحران و به حداقل رساندن آثارتخریبی آن« است. ( آهنچی، .(8 : 1376 به عبارت دیگر دانش مدیریت بحران، مجموعه عملیات پس از سانحه را به سه مرحله امداد اضطراري وساماندهی و بازسازي تقسیم میکند.
»دوره اضطرار1« به مجموعه فعالیت هاي مربوط به امداد رسانی گفته میشود که لازم است فورا و بلافاصله بعد از وقوع سانحه انجام پذیرد. عملیات دوره اضطرار از قبیل آواربرداري، امدادهاي پزشکی به مصدومان و ... در جهت حفاظت از جان مردم و تاسیسات حیاتی زیربنایی موجود انجام میگیرد.
در» دوره ساماندهی2« بیشترین تلاش در راستاي کمک به مردم براي خودکفایی و تعمیر و مرمت مسکن و جامعه و احیاي فعالیت هاي اقتصادي انجام می گیرد . ساماندهی بر توانمند ساختن مردم آسیب دیده براي بازگشت به زندگی معمولی قبل از سانحه و الگوي زیستیشان تأکید دارد. به عبارت دیگر این مرحله می تواند به عنوان یک دوره گذار میان امداد اضطراري و توسعه پایدار بلندمدت تلقی شود. (آیسان و دیویس: .(68
»دوره بازسازي3« عبارت است ازجایگزینی ساختارهاي تخریب شده، مرمت کامل خدمات و زیرساخت هاي محلی واحیاي اقتصاد که باید در برنامه هاي بلندمدت توسعه گنجانده شود و در آن ابعاد کاهش خطرات با موارد تخفیف خطر ادغام شوند . از طریق بازسازي می توان بناهاي تخریب شده راعیناً در محل و شکل قبلی جایگزین و دوباره سازي کرد . این امر می تواند با جایگزین هاي موقتی به عنوان بخشی از مقابله اضطراري یا در دوران ساماندهی انجام بپذیرد (آیسان و دیویس:.(67 در دوران بازسازي مشارکت دادن آسیب دیدگان باعث بهبود شرایط روحی و همچنین وضعیت اقتصادي آنها میشود.لذا برنامه هاي بازسازي باید به گونه اي باشد که آسیب دیدگان را تشویق به مشارکت نموده تا از این طریق نیز از وابستگی آن ها نیز به جوامع بیرونی کاسته شود.
علی رغم این که ساماندهی و بازسازي فعالیت هاي متمایزي هستند، اما در مجموع نباید از عملیات قبل و بعد از سانحه جدا پنداشته شوند. بازسازي پس از سانحه زمینه هاي توسعه را فراهم می نماید و رابطه مستقیمی با توسعه دارد . با رویکرد تخفیف خطر در هنگام بازسازي این امکان فراهم می شود تا جامعه آسیب دیده در مقابل سوانح آتی نیز ایمن شود.
مدیریت بحران زلزله تنها محدود به زمان پس از زلزله نمیشود و دوره هاي زمانی پیش از زلزله را نیزدر بر میگیرد . در این راستا اقدامات و تمهیداتی در جهت بهینه سازي شرایط پیش از سانحه انجام میگیرد که منجر به کاهش خطر سانحه و تخفیف خسارات آینده میشود . تعدادي از این وجوه ساختاري و تعدادي نیز غیر ساختاري می باشند. براي مثال در ارتباط با فرایند برنامه ریزي شهري، معیارها و عواملی مانند کیفیت دسترسی واحهاي مسکونی به فضاي باز ، میزان زمین هاي بایر ، تراکم ساختمانی ، اندازه سطح اشغال ، دسترسی به کاربري هاي امدادرسانی ونوع مصالح اسکلت و... در آسیب پذیري شهري تا حد بسیار زیادي تاثیر گذار هستند . در همین راستا لازم است به نقش چشمگیر بهکارگیري سیستمهاي نوین ساختمانی نظیر قابهاي سبک فولادي LSF، اشاره کرد.
-2-2سیستم ساختمانی قابهاي سبک فولادي (LSF)
در سالهاي اخیر، ساختمانهاي متشکل از قابهاي سبک فولادي LSF، بهدلیل برخورداري از مزایایی نظیر وزن سبک، سهولت ساخت و نصب، کاهش زمان و هزینه ساخت، رفتار لرزهاي مطلوب، مطابقت با الگوهاي معماري مدولار، قابلیت تطبیق با کاربريهاي گوناگون و طبیعتدوستی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در دو دهه اخیر با شکلگیري تفکر جهانی الگوهاي توسعه پایدار و لزوم بهکارگیري سازههاي مقاوم در برابر زلزله، استفاده از ساختمانهاي LSF رشد چشمگیري در کشورهاي توسعهیافته و در حال توسعه داشته است
سازه ساختمانهاي LSF از قابهاي سبک فولادي متشکل از مقاطع سردنورد شده (CFS) گالوانیزه تولید و ساخته میشوند. سیستم سازهاي ساختمانهاي LSF استفاده از دیوارهاي باربر است. قابهاي دیواري LSF متشکل از استاد و رانرها هستند که بهترتیب بهعنوان اعضاي عمودي و افقی باربري ثقلی سازه به شمار میآیند. البته بنا به طراحی سازه، ممکن است اعضاي دیگري نیز مانند تسمههاي بادبندي، کمرکشهاي دیواري و ... نیز به قاب دیوار الحاق شود. سقف ساختمانهاي LSF نیز از تیرهاي سقفی1 متشکل از مقاطع سردنورد شده گالوانیزه، ساخته میشوند که بهعنوان اعضاي خمشی و نگهدارنده پوشش سقف عمل میکنند. براي اجراي پوشش سقف ساختمانهايLSFغالباً از تختههاي چوبی مقاوم مانند تختههاي چند لایه چوبی2 و 3OSB استفاده میشود. استفاده از تختههاي چوبی مقاوم علاوه بر تأمین اهداف توسعه پایدار، سبب کاهش چشمگیري در زمان اجرا میشود. براي اجراي نما گسترهي انتخاب وسیعی از پوششها نوین صنعتی وجود دارد که انواع سمنتبرد4، منیزیمبرد و ساندویچ پانلها از این قبیل هستند. همچنین براي پوشاندن سمت داخلی دیوارهاي LSFمعمولاً از تختههاي گچی5 استفاده میشود.
