بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین مخاطرات محیطی سالهای اخیر استان خوزستان، پدیده گرد و غبار بوده که بر جنبه های مختلف زیست محیطی استان و سلامتی مردم تاثیر منفی گذاشته است. یکی از علل افزایش گرد و غبارها، افزایش خشکی سطح زمین در مناطقی است که به عنوان چشمه گرد و غبار شناخته می شوند.
در این پژوهش روند رخداد توفان گرد و غبار، رطوبت نسبی هوا و بارش در اهواز، آبادان و دزفول بررسی شده است. در هر سه ایستگاه در فصل گرم و بویژه در تیرماه بیشنه رخداد توفان گردوغبار رخ داده است. ضریب همبستگی منفی و نزدیک به صفر رطوبت نسبی و بارش با تعداد روزهای گرد و غباری در هر سه ایستگاه بیانگر مناسب بودن شرایط خشک برای رخداد پدیده گرد و غبار است. بررسی روند من - کندال برای ایستگاه اهواز نشانگر افزایش تعداد روزهای گرد و غبار و کاهش بارش است ولی در سایر موارد روندی دیده نمی شود. شیب خط برای هر یک از ایستگاهها محاسبه شد.
.1 مقدمه
هرچند پدیده تغییراقلیم هنوز اثبات نشده است، اما روند گرمایش جهانی و تغییرات رژیم بارش در بسیاری از پژوهش های داخلی و خارجی مشاهده می شود. برخی از دانشمندان، افزایش توفانها و گردبادهای سهمگین را یکی از نتایج گرم شدن کرهزمین قلمداد میکنند. اغلب کارشناسان اقلیمی معتقدند که این روند میتواند به وقوع خشکسالیها، سیلها، بادهای گرم و توفانهای مهیبتر منجر شود.
از سوی دیگر، بحران خشکسالی ، یکی از ناهنجاری های اقلیمی است که اثرات نامطلوبی بر روی گیاهان، جانوران و در آخر انسان و محیطهای اکولوژیک دارد. مطالعات نشان میدهد خشکسالی های طولانی مدت نقش مهمی در ایجاد، تشدید فراوانی و شدت طوفان های گرد و غبار دارند. شفقتی و همکاران، 1394 با بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر رخداد ریزگردها، فرآیند تشکیل،تاثیرات بر منابع مختلف، منشا تشکیل و عوامل موثر و نیز راهکارهای مقابله و مدیریت این پدیده را بررسی کردند
باهک و کیانی 1392، با بررسی اثر تغییر اقلیم بر توفان های گرد و غباری در استان سیستان و بلوچستان دریافتند که به جز ایستگاه خاش که یک روند ضعیف افزایشی در سری خود داشت در سایر ایستگاه های مورد مطالعه روند معنی دار به صورت افزایشی در سری گرد و غبار وجود دارد. نتایج تحلیل روند نشان داده است که میزان روند در نیمه های شرقی و غربی استان متفاوت است.
در صورتی که گذرگاه ورود گرد و غبار به استان سیستان و بلوچستان از کشورهای مجاور شرقی باشد، میزان روند گرد و غبار در شرق استان بیش از غرب آن است. ولی نتایج تحلیل روند ماهانه، فصلی و سالانه نشان داد که نیمه شرقی استان به-خصوص ایستگاه های خاش و سراوان دارای روند معنی دار در سری گرد و غبار خود نمی باشند. در عوض نیمه غربی دارای روند معنی دار در بیشتر فصول سال است.
.2 مواد و روش ها
تعداد روزهای رخداد توفانهای گرد و غباری، بارش و رطوبت نسبی ایستگاههای آبادان، اهواز و دزفول در استان خوزستان با توجه به آمار نسبتا کامل و توزیع مناسب این ایستگاهها برای دوره 41 ساله - 1970 تا - 2010 از سازمان هواشناسی گرفته شد. نمودارهای ماهانه و سالانه ترسیم گردید. برای تعیین اثر بارش و رطوبت نسبی بر رخداد گرد و غبار، ضریب همبستگی این عوامل با تعداد روزهای رخداد گردوغبار محاسبه شد:
که در این رابطه x و y متغییر مستقل و وابسته و n تعداد داده هاست.
برای بدست آوردن روند از آزمون ناپارامتری من کندال که بوسیله سازمان جهانی هواشناسی پیشنهاد شده است، استفاده گردید - یونگن و همکاران، . - 2008 این آزمون معنی داری روند را نشان می دهد ولی بزرگی روند را نشان نمی دهد.
که در آن S آماره آزمون من - کندال، Xk و Xj دو داده متوالی k ام j ام زیر مجموعه می باشد، n طول سری زمانی داده است و sgn تابع علامت بوده و بصورت زیر تعریف می شود:
اگر طول سری بیش از 10 باشد، آماره آزمون تقریبا توزیع بهنجار با میانگین صفر دارد و پراش آن از رابطه ی زیر استفاده می شود:
که t اندازه ی یک بازه ی زمانی در سری داده هاست و t مجموع بازه هاست.آماره آزمون بهنجار Z با رابطه ی زیر محاسبه می شود: معنی داری روند با آزمون Z انجام می شود. مقدار مثبت - منفی - Z روند رو به بالا - رو به پایین - را مشخص می سازد.
آماره Z توزیع بهنجار دارد. فرض صفر به شرطی پذیرفته می شود که قدر مطلق Z محاسبه شده از مقدار Z نرمال استاندارد در سطح معنی دار کمتر باشد. در این مطالعه سطح معنی دار پنج درصد مورد استفاده قرار گرفت. به این ترتیب اگر Z محاسبه شده بزرگتر از 1/96 باشد، معنی دار و در غیر این صورت غیر معنی دار فرض می شود.در غیر این صورت فرض صفر مبنی بر موجود روند در داده ها در سطح معنی دار مورد نظر رد می شود. برای تحمین شیب روند از برآوردگر سن استفاده گردید.
رابطه : 6
که Xj و Xl مقادیر داده ها در زمان های j و - j>l - l می باشد. منظور از median میانه مقادیر است. برآورد کننده شیب خط است. مقادیر مثبت و منفی آن به ترتیب نشان دهنده روند افزایشی و کاهشی داده هاست.
.3 یافته ها و بحث
شکل 1 نمودار ماهانه رخداد گرد و غبار را در ایستگاههای استان نشان می دهد. رخداد توفان گرد و غبار در ماههای گرم سال بسیار بیشتر از فصل سرد است. بیشینه گرد و غبار در هر سه ایستگاه مربوط به ماه ژولای - تیر - و سپس ژوئن - خرداد - است. بیشترین گرد و غبار در تیرماه به ترتیب مربوط به دزفول، آبادان و اهواز می باشد
