بخشی از مقاله
چکیده
خشکسالی یکی از مهمتر ین حوادث طبیعی میباشد که بر روي اقت صاد، کشاورزي، توزیع جمعیت ، مسائل اجتماعی و سیاسی اثر میگذارد. این تحقیق داده هاي مربوط به بار ش سالانه در ی ک دوره آماري 35 ساله براي ایستگاههایی از د ریاچه پریشان در زیر حوزه شاپور و دالکی در حوزه آبخیز حله در نزدیکی شه رستان کازرون با مساحت حوزه آبریز 230کیلومتر مربع جهت بررسی خشک سالی مورد بررسی قرار گرفته است. در راستاي تدوین طرحهاي جامع مبارزه با خشکسالی انجام مطالعات پایش و ارزیابی خشکسالی از اهمیت خاصی برخوردار است. به منظور تعیی ن کمی و تفکیک سالهاي مرطوب، نرمال و خش ک از شاخصهاي درصد از بارش میانگی ن و استاندارد شده بارش ا ستفاده گردید.
نتایج نشان دادند که سیر نزولی در میزان نمایه در سال 1387 حاکی از گرایش به سمت خشکسالی است اگرچه فراوانی تعداد سالهاي با خشکسالی شدید و بسیار شدید در حوزه کم بود و در بیشتر سالها وضعیت نزدیک به نرمال بر حو زه حاکم بود ولی در راستاي مد ریت و مقابله با خشکسالی در آینده پیشنهاد میشود برنامه ریزي و اقدامات لازمه ص ورت گیرد و بعلاوه، نقشههاي شدت خشکسالی تهیه و آموزش و ترویج یه ب هره برداران از منابع طبیعی داده شود. زیرا با سهل انگاري نه تنها اقتصاد بومیان به خطر میافتد بلکه محیط زیست نیز درگیر خواهد شد و دریاچه به سمت خشک شدن میرود و در نتیجه تنوع گونهاي - جانوري و گیاهی - ارزشمندي از دست خواهد رفت .
مقدمه
خشکسالی یکی از حوادث طبیعی است که اثرات گستردهاي را در عرص ههاي مختلف بر جاي میگذارد. این حادثه جوامع انسانی، گیاه ی و به طور ک لی اکولوژیک محیط را دچار تغییرات شگرف میکند که به اعتقاد بسیاري داراي مکانیسمی پیچیده بوده و ماهیت آن نسبت به تمامی حوادث طبیعی کمتر شناخته شده است. - جوانمرد، . - 1380 به علت تعدد عوامل وقوع خشکسالی تعریف آ ن کار چندان س ادهاي نمیباشد. از طرف دیگر محققان از دیدگاه تخصصی خودشان به آ ن می- نگرند.
از یک دیدگاه جامع میتوان خشکس الی را معلول یک دوره شرایط هوایی خشک غیر عادي دانس ت که به اندازه کافی دوام داشته باشد تا عدم تعادل جوي در وضعیت هیدرولوژیکی یک ناحیه ایجاد نماید. هر چند عبار ت خشکسالی نشانگر یکسال خش ک با انحراف مقدار بارش از متوسط دوره آماري است، ولی دلیل بر آن نیس ت که تمام طو ل سال، بارش پایینتر از حد متعارف باشد، بلکه بیانگر وقوع دورههایی با بارش خیلی کم در طی ماههاي مرطوب یا فراوانی زیاد دورههاي کم بارش است و هیچ گاه دلیل بر خشکی مطلق نمیباشد. بنابراین میتوان گفت خشکسالی یک دوره با بارش کمتر از حالت متعارف است که به کاهش و کمبود ذخایر آب سیار منجر میشود.
در راستاي تدوین طرحهاي جامع مبارزه با خشکسالی انجام مطالعات پایش و ارزیابی خشکسالی از اهمی ت خاصی برخوردار است. - روشن نظر و نادري فسارانی،. - 1388 پایش وضعیت خشکسالی امکان ایجاد سیست م پیش آگاهی را در راستاي ا جراي مدیریت ریسک فراهم میآورد. شاخص در صد از بارش میانگین و استاندارد شده بارش تنها بر پایه استفاده از معیار بارندگی استوار است و اساسا براي تعریف و پایش و پیشبینی خش کسالی و ترسالی ارائه شده است. - نصر اصف هانی و ابراهیمی ، - 1388 - رنجبري کریمیان و همکاران 1388 - ، با استفاده از شاخصهاي درصد از بارش میانگین و استاندارد شده بارش به این نتیجه رسیدند که خشکسالی شدید و بسیار شدید در ح وزه رخ نداده و در بیشتر سالها وضعیت نزدیک به نرمال بر حوزه حاکم بوده است.
- نتایج یاري و همکاران، - 1388، با استفاده از شاخص درصد از بارش میانگین و میانگین متحرك حاکی از این بود که خشکسالیها از توالی و تداوم بیشتري نسبت به سالهاي مرطوب و نرمال برخوردار میباش ند. - استرنبرگ و همکاران، - 2010، به این نتیجه رسیدند که شدیدترین دوره خشکسالی براساس شدت و مدت در اواخر سال 2006 در استپ منگولیا بود ه است. - میچالید و پاشیاردیس، - 2008، به ای ن نتیجه رسیدند که شرایط خشکسالی ش دیددر سیپرو س در طی سالهاي هیدرومترولوژِیکی 200 8-2007 رخ داده است. در بخش هاي شرقی و جنوبی جزیره ، شاخص SPI پایینتر از 3- بود که حاکی از شرایط خشکسالی شدید میباشد.
در جهت برنامهریزيهاي سازگاري با دورههاي خشکسال ی در منطقه ذکر شده، پیشنهاد میشود با استفاده از مقادیر نقطه- اي نمایه استاندارد شده بار ش نقشههاي شدت این پدیده در مقیاسهاي زمانی متفاوت، تهیه گردد. هدف از این تحقیق روندیابی خشکسالی حوزه آبریز دریاچه پریشان با استفاده از شاخ ص درصد از بارش میانگین - - DI X و استاندارد ش ده بارش - SPI - میباشد که اساس و پایه این شاخص، آمار و اطلاعات بارندگی میباشد.
مواد و رو شها
حوزه آبریز رودخانههاي شاپور و دالکی در چین خوردگی هاي زاگرس ج نوبی قرار گرفته و حدود یک سوم مساحت آن را دشتهاي واقع در بخش جنوبی تشکیل میدهد. بلندتری ن نقطه در شمال حوزه کوهخانی بک 2750 متر و در شرق آن در حوزه دالکی 3097 متر ارتفاع دارد. در زیر حوزه شاپور- د الکی ،62 درصد مساحت کمتر از 1000 متر است. ضمنا فق ط 7.5 درصد مساحت داراي ارتفا ع بیش از 2000 متر میباشد. زیر حوزه آبریز پریشان در حوزه آبریز حله در نزدیکی شهرستان کازرون در استان فارس قرار دارد و مساح ت آن 230 کیلومتر مربع م یباشد.
این دریاچه فاقد زهکش ی سطحی بوده و از طریق جریا ن زیرزمینی آب سیستم رودخانه شاپور در ارتباط میباشد. ارتفاع این دریاچه حدود 850 متر است. ر ودخانه هاي اصلی این حوزه یعنی شاپور و دالکی رژیم بارانی دارد به این معنی که بخش عمده جریان آب آن ها از باران تامی ن می- شود و انباش تگی و ذوب بر ف محدود به قله کوهستانها می باشد. بنابراین بخش عمده جر یان آب آنها در زمستان صور ت می گیرد. به من ظور بررسی شا خص درصد از بارش میانگین و استاندارد شده بارش, داده هاي بارش سالانه و ماهانه 4 ایستگاه - پریشان شهرنجان، کازرون و کمارج - مورد بررسی قرار گرفت.
