بخشی از مقاله
مقدمه
در مناطق خشک و نیمه خشک، بارندگی کم و نا منظم همراه با استفاده بی رویه از خاک باعث تخلیه کربن آلی خاک و کاهش قدرت باروری آن می شود. تحقیقات نشان داده است که باقیمانده گیاهان در سطح خاک، می تواند از آن در برابر اثرات باران حفاظت کند و تلفات سطحی را کاهش دهد. و بقایای گیاهی همچنین پایداری خاکدانه ها را افزایش می دهد
علاوه بر این، اجرای گسترده خاکورزی مرسوم با تجهیزات مکانیکی سبب اختلاط شدید و عمیق خاک می شود، که این امر باعث افزایش هدر رفت مواد آلی خاک خواهد شد. از طرف دیگر در این نوع خاکورزی کاربرد ادوات کشاورزی باعث تراکم خاک می شود، به صورتی که امروزه یکی از علل عمده کاهش محصول تراکم خاک می باشد
برای رفع این مشکلات چندین روش مدیریتی در نظر گرفته شده است. یکی از این روشها که در سالهای اخیر به صورت گسترده در دنیا استفاده می شود، روشهای خاکورزی حفاظتی از جمله بی خاکورزی است. در این روشها به هم خوردگی خاک به شدت کاهش می یابد و بخش زیادی از بقایای گیاهی بر سطح خاک باقی می ماند - لارنی و همکاران4، . - 1994 اصولا مدیریت بی خاکورزی به عنوان روشی برای بهبود خواص فیزیکی خاک - کونولی5، - 1998 و بهبود عملکرد گیاه و ذخیرهسازی کربن آلی خاک - آلوارو-فونتس و همکاران6، 2009 و سومبررو و بنیتو7، - 2010 شناخته شده است. علاوه بر کربن آلی خاک آگاهی از تغییرات ویژگیهای هیدرولیکی خاک مانند ضریب آبگذری اشباع آن در سیستمهای مختلف خاکورزی جهت اصلاح روشهای مدیریتی خاک و نیز کاربردهای دیگر نظیر مدیریت کاهش آلودگی آبهای زیرزمینی حائز اهمیت است
از آنجا که استان فارس و به ویژه شهرستان داراب در استفاده از روشهای خاکورزی حفاظتی در ایران پیشرو می باشد و همچنین تاکنون تحقیق جامعی در این منطقه در مورد تاثیر انواع خاکورزی بر خصوصیات خاک صورت نگرفته است، لذا بررسی تاثیر مدیریت بی خاکورزی بر خصوصیات خاک ضروری به نظر می رسید. به
همین منظور این مطالعه جهت مقایسه اثر دو روش خاکورزی مرسوم و بی خاکورزی بر کربن آلی و ضریب آبگذری اشباع خاک اجرا گردید.
مواد و روشها
این تحقیق در مزارعی واقع در مناطق جمسی و بختاجرد از شهرستان داراب اجرا شد. آزمایش در قالب طرح آشیانه ای با دو تیمار خاکورزی مرسوم و بی خاکورزی و در دو عمق 0-10 و 10-20 سانتی متر و در چهار تکرار انجام شد. نمونه های دست خورده برای اندازه گیری کربن آلی و سایر ویژگی های خاک و نمونه های دست نخورده برای اندازه گیری ضریب آبگذری اشباع خاک به آزمایشگاه منتقل شد.
مقدار کربن آلی خاک با استفاده از روش اکسیداسیون تر - والکلی و بلک، - 1934 اندازه گیری شد و مقدار مواد آلی از طریق ضرب نمودن درصد کربن آلی در عدد 1/724 - نلسون و سامرز، - 1982 به دست آمد. و میزان ضریب آبگذری اشباع به روش بار افتان و با استفاده از دستگاه تمام اتوماتیک، مدل Ks6-3M اندازه گیری شد. به این صورت که نمونه ها به مدت 48 ساعت از پایین به بالا اشباع شدند و سپس نمونه های اشباع شده در دستگاه قرار داده شدند و آب از طریق لوله ها و تحت کنترل سنسورها با تعداد تکرار تعیین شده وارد نمونه ها شد و دستگاه عدد ضریب آبگذری را بر حسب سانتی متر در روز نشان داد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با نرم افزار SPSS V21 و رسم نمودارها با نرم افزار Excel صورت گرفت.
نتایج و بحث
با توجه به جدول 1 جرم مخصوص ظاهری و واکنش خاک در هر دو تیمار خاکورزی تفاوت معنی دار نداشت.
جدول-1 برخی خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک ها
تجزیه و تحلیل آماری نتایج - شکل های 1 و - 2 نشان داد که شیوه خاکورزی در عمق 0-10 سانتی متر تاثیر معنی داری بر مقدار ماده آلی خاک داشت - P<0/05 - ، ولی در عمق 10-20 سانتی متر تاثیر معنی داری نداشت.
به این صورت که مدیریت بی خاکورزی در لایه سطحی دارای بیشترین مقدار ماده آلی می باشد. ایمن جمای و همکاران - 2012 - 1 طی مطالعه ای در منطقه نیمه خشک در تونس به نتایج مشابهی رسیدند.
شکل -1 درصد ماده آلی شکل -2 درصد ماده آلی
همان طور که در شکل های 3 و 4 مشاهده می شود در هر دو منطقه میزان هدایت هیدرولیکی در سامانه بی خاکورزی کمتر از میزان مشابه در خاک ورزی مرسوم می باشد، که البته این تفاوت از نظر آماری معنی دار نمی باشد. در لایه سطحی روش بی خاکورزی به دلیل ماده آلی بالا و بهبود ساختمان خاک، ضریب آبگذری شرایط مشابهی با حالت شخم خورده دارد، ولی لایه زیر سطحی به دلیل عدم شخم و ماده آلی پایین مقدار پایین تری از این پارامتر را دارا می باشد.
شکل -4 ضریب آبگذری اشباع
شکل -3 ضریب آبگذری اشباع
