بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر کودهاي آلی و شیمیایی بر میزان کربن آلی خاك بعد از برداشت ذرت علوفهاي در دو عمق خاك، آزمایشی مزرعهاي بهصورت کرتهاي خردشده بر پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 93-1392 در کرج اجرا شد. فاکتور اصلی شامل کود آلی در چهار سطح - کودهاي سبزِ پرکو و بوکو، کود دامی و شاهد - و فاکتور فرعی شامل کود شیمیایی در سه سطح 120 - ، 240 و 360 کیلوگرم اوره در هکتار - در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد برهمکنش کودهاي آلی و شیمیایی اثر معنیداري بر میزان کربن آلی خاك داشت. بیشترین میزان کربن آلی خاك 1/08 - و 0/97 درصد - ، با کاربرد کودهاي سبزِ پرکو و بوکو به همراه 360 کیلوگرم اوره در هکتار و کمترین میزان کربن آلی خاك 0/58 - درصد - در تیمار کود دامی به همراه 120 کیلوگرم اوره در هکتار مشاهده شد.
مقدمه
یکی از مهمترین عوامل در توسعه کشاورزي و تأمین غذاي بشر، حفظ، نگهداري و باروري خاك است. یکی از راهکارهاي عملی براي رسیدن به این هدف، زراعت گیاهان پوششی و کود سبز است. برگشت گیاهان کود سبز در خاك باعث افزایشکربن و ماده آلی، نیتروژن کل و حاصل خیزي خاك شده میشود. شب بوئیان در بسیاري موارد بهعنوان جایگزینی مناسب براي بقولات و علفهاي چمنی کشت میگردند، که علاوه بر خاصیت کود سبز میتوانند بهطور قابلتوجهی کربن آلی خاك و تخلخل خاك را افزایش دهند . - 4 - پرکو و بوکو داراي سیستم ریشه عمیق و نسبت C/N پایین میباشند. محتواي پروتئین اندام هوایی پرکو در محدوده 23 و بوکو 29 درصد میباشد و با توجه به رشد و ایجاد پوشش سریع در سطح خاك و از طرفی عملکرد بالاي اندامهاي هوایی آن میتوانند در مزارع ارگانیک و پایدار بهعنوان گیاه پوششی و کود سبز مورد استفاده قرار گیرد . - 1 - ماتوس و همکاران - 5 - در مطالعات خود نشان دادند که با استفاده از کودهاي سبز لگوم، میزان عناصر غذایی
خاك و نیتروژن معدنی افزایشیافته است. ندزینسکین و همکاران - 2 - ، در آزمایشی که در خاكهاي شنی لومی انجام دادند، مشاهده کردند که میزان نیترات و کربن آلی حتی در مدت کوتاه دو ماه بعد از برگرداندن گیاه به خاك افزایشیافته است. در سالهاي اخیر بهرهبرداري مستمر و عدم رعایت تناوب زراعی موجب تخریب ماده آلی خاك گردیده بهنحويکه ماده آلی موجود در مناطق خشک و نیمهخشک کشور از حداقل ممکن برخوردار میباشد. لذا این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کودهاي سبز، دامی و شیمیایی بر محتواي کربن آلی خاك در منطقه کرج اجرا شد.
مواد و روشها
این آزمایش در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی کرج در سال زراعی 1392-93 اجرا شد. آزمایش در قالب اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل کود آلی در چهار سطح - کودهاي سبزِ پرکو و بوکو، کود دامی و شاهد - و فاکتور فرعی شامل کود شیمیایی در سه سطح 120 - ، 240 و 360 کیلوگرم اوره در هکتار - در نظر گرفته شد. کودهاي سبزِ پرکو و بوکو در اواخر اسفندماه کاشته شدند. در طول دوره رشد این گیاهان بههیچعنوان از کود نیتروژن استفاده نشد و به علت اینکه بیشتر دوره رشدي آنها در اواخر زمستان تا اواسط بهار بود بیشتر نیاز آبی از طریق نزولات آسمانی تأمین شد. کودهاي سبز قبل از رفتن به مرحله ساقه گلدهنده مصادف با پایان دوره رویشی، دو هفته قبل از کشت ذرت از سطح خاك کفبر شدند و بقایاي آنها توسط روتیواتور زراعی با خاك مخلوط شد. همچنین جهت اعمال تیمار کود دامی در کرتهاي موردنظر مقدار 7 تن در هکتار قبل از کاشت ذرت به خاك اضافه شد. بذور ذرت رقم سینگل کراس 704 به صورت علوفهاي با فاصله ردیف 65 سانتیمتر و تراکم 12 بوته در مترمربع کشت شد. کود اوره نیز در 3 نوبت تقسیط و بهصورت سرك به میزانهاي 10، 70 و 20 درصد در مراحل پنجبرگی، طویل شدن ساقه و مرحله ظهور گل تاجی ذرت اعمال شد. بعد از برداشت ذرت علوفهاي، نمونههایی از عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتیمتري خاك و از چهار مکان در هر کرت برداشته شده و باهم مخلوط شدند. کربن آلی نمونههاي خاك به روش
اکسیداسیون در مجاورت بیکرومات پتاسیم و اسیدسولفوریک غلیظ اندازهگیري شد. تجزیه دادهها با استفاده از نرمافزار آماري SAS - Version 9.1.3 - و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون LSD در سطح 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثرات اصلی کودهاي آلی و شیمیایی بر کربن آلی خاك در دو عمق 0 تا 30 و 30 تا 60 سانتیمتري در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود و همچنین اثر متقابل بر کربن آلی خاك در عمق صفر تا 30 سانتیمتري در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود اما اثر متقابل بر کربن آلی خاك در عمق 30 تا 60 سانتیمتري معنیدار نبود - جدول . - 1 بیشترین کربن آلی خاك در عمق صفر تا 30 سانتیمتري 1/08 - درصد - در تیمار کود سبز پرکو و میزان 360 کیلوگرم اوره در هکتار حاصل شد. کمترین کربن آلی خاك در عمق صفر تا 30 سانتیمتري 0/58 - درصد - در تیمار کود دامی و 120 کیلوگرم اوره در هکتار حاصل شد - شکل . - 1
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس تاثیر کودهاي آلی و شیمیایی بر محتواي کربن آلی خاك
ns، * و :** به ترتیب غیر معنیدار، معنیدار در سطح احتمال %5 و %1
میانگین بین کودهاي آلی نشان داد در عمق 30 تا 60 سانتیمتري خاك، بیشترین کربن آلی 0/66 - درصد - در تیمار
پرکو و کمترین میزان 0/62 - درصد - در تیمار کود دامی حاصل شد. مقایسه بین سطوح کود شیمیایی نشان داد که بیشترین کربن آلی خاك در عمق 30 تا 60 سانتیمتري تحت تأثیر تیمار اوره 360 و 240 کیلوگرم در هکتار به میزانهاي 0/65 - و 0/64 درصد - و کمترین کربن آلی خاك 0/63 - درصد - در تیمار 120 کیلوگرم اوره در هکتار مشاهده شد - جدول . - 2 سابین و همکاران - 3 - بیان نمودند استفاده از گیاهان بهعنوان کود سبز تأثیر مثبت روي افزایش کربن آلی خاك دارد که نتایج حاصل از تحقیق حاضر نیز مؤید همین امر است.
شکل -1 مقایسه میانگین تأثیر متقابل کودهاي آلی و شیمیایی بر کربن آلی خاك - عمق 0 تا 30 سانتیمتر -
جدول –2 اثرات اصلی کودهاي آلی و شیمیایی بر کربن آلی خاك - عمق 60- 30 سانتیمتر -
میانگین هاي داراي حروف مشترك طبق آزمون LSD در سطح %5 اختلاف معنیداري ندارند.
