بخشی از مقاله
چکیده
سیل از جمله مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و کاربریاراضی در اکثر نقاط دنیاست که سالانه خسارات بسیار زیادی بر جوامع تحمیل میکند. یکی از روشهای برآورد ارتفاع رواناب، روش شماره منحنی - - CN است که نشانگر رفتار هیدرولوژیکی حوضه است. هدف از این مطالعه تعیین شماره منحنی و برآورد ضریب رواناب و حداکثر دبی اوج سیل با استفاده از روشSCS در حوضه بانرحمان و پهنه بندی پتانسیل تولید رواناب در حوضه میباشد.
نتایج تحقیق نشان داد گروههای هیدرولوژیکی خاک در سطح حوضه جز مهمترین پارامتر تعیین کننده CN بوده و بروی رواناب تاثیرگذار است و پتانسیل تولید رواناب به طور متوسط در کل منطقه با کاربری پوششگیاهی کمتراکم مشخص شده است. شماره منحنی 49/2 تا 51/6 مقدارS حوضه از 238/2 تا 262/2 میلیمتر متغیر است. میانگین ارتفاع رواناب 11/1 میلیمتر است. به طور کلی پتانسیل تولید رواناب در این حوضه متوسط میباشد.
کلید واژگان: شماره منحنی، روشSCS، رواناب، حوضه آبخیز بانرحمان
مقدمه
روش سازمان حفاظت خاک آمریکا - SCS - که به شماره منحنی - CN - معروف است، با در نظر گرفتن ویژگی های خاک، وضعیت هیدرولوژیکی زمین و نیز کاربری اراضی و شرایط رطوبت قبلی خاک مقدار رواناب حاصل از یک بارش را در بخشهای مختلف حوضه برآورد میکند و نیاز به تعیین شماره تعیین منحنی - CN - دارد.گروه هیدرولوژیکی خاک، نوع کاربری اراضی، پوششگیاهی، اندازه گیریهای حفاظت خاک و وضعیت رطوبت خاک پیشین، خصوصیات اصلی مورد استفاده حوضه آبخیز برای به دست آوردن شماره منحنی رواناب میباشند.
در زمینه تعیین شماره منحنی و برآورد ارتفاع رواناب یک حوضه آبخیز نیز پژوهشهایی صورت گرفته است مانند: در مطالعه هند، با استفاده از روش SCS-CN در محیط GIS رواناب را برآورد کردند. مطالعاتی ، انجام شده اشاره کرد. بنابراین هدف این پژوهش، تعیین شماره منحنی و برآورد ضریب رواناب و حداکثر دبی اوج سیل با استفاده از روش SCS می باشد.
منطقه مورد مطالعه
حوضه آبخیز بانرحمان با مساحت حدود 2680 هکتار در استان ایلام و در شهرستان مهران قرارگرفته و از نظر موقعیت جغرافیایی بین طول شرقی و عرض شمالی واقع شده است. حداکثر ارتفاع حوزه 460 متر و حداقل ارتفاع در خروجی حوضه برابر 250 متر از سطح دریا میباشد. میانگین درجه حرارت سالانه 24/1 سانتیگراد و میزان متوسط بارندگی سالانه دراز مدت دشت مهران برابر 207 میلیمتر میباشد.
گروه هیدرولوژیک خاک
ابتدا 4 نمونه خاک از عمق 20 سانتیمتری از نقاط مختلف حوضه آبخیز بانرحمان به طور تصادفی برداشته شد. سپس به منظور تعیین بافت خاک، نمونهها مورد تجزیه آزمایشگاهی قرار گرفتند. در نهایت بر اساس بافت خاک و دو پارامتر نفوذپذیری ویژگی خاک مشخص و بر اساس آن گروه هیدرولوژیک خاک تعیین گردید. در واقع میزان نفوذ با ضرب عمق خاک نمونهها در ضرب نفوذپذیری تعیین گردید.میزان نفوذ براساس بافت خاک آبگذری نیز با توجه به جدول2و نوع بافت خاک تعیین شد. سپس بر پایه با توجه به دو پارامتر کلاس آبگذری و عمق خاک نمونه برداری شده، مقادیر مورد نیاز برای مرحله بعد تعیین میشود.
نفوذپذیری بافت خیلی آرام رس سیلتی، رس، رس شنی آرام رس، رس شنی، رس سیلتی آرام متوسط رس، رس سیلتی یا رس شنی، لوم رسی و سیلتی، لوم رسی متوسط لوم سیلتی، لوم، لوم رسی وشنی، لوم رسی و سیلتی سریع متوسط لوم شنی درشت تا متوسط، لوم شنی ریز، لوم شنی خیلی متغیر سریع ریز، شن، شن ریزلومی، بافت ریزلومی خیلی سریع شن درشت یا متوسط، بافت تقریبا شنی - گراولی - است.
