بخشی از مقاله
مقایسه تطبیقی استاندارد حسابداری شماره 26 ایران و استاندارد شماره 41 بین الملل با عنوان فعالیتهای کشاورزی
چکیده
امروزه بسیاری از کشورها به سرعت در حال هماهنگسازی یا همگرایی به سمت استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی هستند. استانداردهای حسابداری ایران از دهههای گذشته ایجاد و گسترش یافتهاند و بخش اعظم آنها با استانداردهای بین المللی مطابقت دارند و تفاوتهای بنیادی موجود بین دو مجموعه را باید در مبانی شناخت و اندازه گیری جستجو کرد، هرچند گرایش به سمت استانداردهای بین الملل جزء سیاستهای سازمان حسابرسی بوده است، اما آثار تفاوتهای محیطی در استانداردهای حسابداری مشهود است.
در این مقاله به بررسی تطبیقی فعالیتهای کشاورزی از نگاه استاندارد حسابداری ایران و استاندارد بین الملل پرداختهایم. نتایج این مقایسه تطبیقی نشان دهنده آن بود که عوامل محیطی در تدوین و بکارگیری استاندارد ملی در نظر گرفته شده است. بطوری که در زمینههای تفکیک داراییهای زیستی به مولد و غیرمولد، نحوه شناخت و اندازه-گیری دارایی و همچنین تجویز رویه در مورد کمکهای اعطایی دولت تفاوتهایی وجود داشته و در سایر موارد فرق آنچنانی با استاندارد بین الملل دیده نشده است.
واژههای کلیدی: گزارشگری مالی، استاندارد حسابداری ایران، استاندارد حسابداری بین الملل، فعالیتهای کشاورزی
-2 مقدمه
جهانی شدن در مقوله فرایند کسب و کار، فرآیندی است که اقتصاد و تجارت کشورها را به یکدیگر پیوند میزند و محدودیتهای جغرافیائی نیز روز به روز کمتر ودر واقع جهان به یک دهکده و مکان واحد تبدیل میشود و این امر موجب می شود، جریانهای سرمایه، کالا، دانش، تکنولوژی و نهایتا کسب و کار در فراسوی مرزها تسهیل و روان شود و خروجی این فرایند در مقوله یاد شده باعث کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات، کاهش هزینههای تامین سرمایه، ارتقاء کیفیت کالاها، خدمات و نهایتا رقابت پذیر شدن بنگاهها می انجامد.
در فرآیند جهانی، بازار سرمایه و نیازهای خاص این بازار نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که فعالیتهای مالی و اقتصادی از فضای محدود ملی به فضاهای بی مرز جهانی و برعکس انتقال مییابد و در این تبادل، تغییر و تحولات اقتصادی، مالی و قوانین و مقررات حاکم کشورها بر یکدیگر اثرگذار خواهند بود و با گذشت زمان این تغییرات متنوع و پیچیدهتر خواهند شد و برای پاسخگوئی به نیازها و الزامات بازار سرمایه و مالی در سطح جهانی و بین المللی نیازمند زبان مشترک میباشیم و این زبان مشترک، "حسابداری" است که این موضوع در تعریف حسابداری هم بیان شده است "حسابداری زبان تجارت" است و در این راستا آگاهی از قوانین و مقررات تجاری، مالیاتی، سرمایهگذاری، قوانین کار و نحوه بکارگیری استانداردهای بین المللی حسابداری و گزارشگری مالی در تهیه صورتهای مالی در سطح جهانی از اهمیت اساسی و حیاتی برخوردار است. تعاریف مختلف و متعددی از دیدگاههای مختلف در زمینه استانداردهای حسابداری وجود دارد که به برخی از این تعاریف اشاره می-کنیم :
استانداردهای حسابداری، مقررات حاکم بر چگونگی انجام کار حسابداری هستند.
استانداردها به عنوان قواعد پایدار مورد پذیرش همگان قرار میگیرند، اما در عمل به طور دائم در تغییرند (شاه ویسی و همکاران،.(1387
استانداردهای حسابداری معیاری است که به وسیله مرجعی که از طرف استفاده کنندگان از صورتهای مالی نمایندگی دارد برای یکسان سازی و مقایسه پذیری صورتهای مالی تنظیم می شود (نیکومرام و همکاران،.(1385
هماهنگسازی فرآیند افزایش قابلیت مقایسه روشهای حسابداری یا محدود کردن میزان تغییرپذیر آنهاست. به عبارت دیگر، هماهنگسازی فرآیند یکنواخت سازی صورتهای مالی کشورهای مختلف به منظور قابل مقایسه ساختن این صورتهاست. فشار برای هماهنگ سازی در سطح بین المللی از سوی وضع کنندگان مقررات، تهیه کنندگان و استفاده کنندگان صورتهای مالی صورت می گیرد.
هم اکنون هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری در اولویت ملاحظات گزارشگری مالی قرار گرفته و در اقتصاد جهانی بعنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر طرح شده است. از دیدگاه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعهی واحدی از استانداردهای با کیفیت بالا، به سود سرمایه گذاران است و منجر به کاهش هزینههای اداری جهت دسترسی به بازارهای سرمایه در سراسر جهان میگردد.
در یک بازار سرمایه یکپارچه، منطق وجود مجموعه واحدی از استانداردها آشکار است، زیرا این مجموعه واحد، مقایسه پذیری و درک گزارشگری مالی را بهبود می بخشد و به کارگیری سرمایه در فراسوی مرزها را کارآتر میسازد. پذیرش و اجرای استانداردهای حسابداری بین المل، کارایی شرکتها را افزایش میدهد. همچنین یکپارچه سازی حسابداری باعث از بین رفتن مرزها می شود، در نتیجه باعث کارایی بیشتر بازار و کاهش هزینه های تحلیل صورتهای مالی که برای مقاصد سرمایه گذاری بین المللی کاربرد دارد، می شود.
-3 ضرورت تحقیق
رشد تجارت بینالمللی و جریانهای سرمایه و پیوستگی اقتصادی فزاینده طی دو دهه گذشته، منجر به تمایل به هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری در میان کشورها شده است. در نتیجه تعداد زیادی از کشورها استفاده از استانداردهای بین المللی حسابداری (IFRS) را پذیرفتهاند. با پذیرش این استانداردها، این سوال مطرح میشود که " آیا پذیرش استانداردهای بین الملل اثر اقتصادی معناداری در محیط اقتصادی ایران دارد یا خیر". از جمله دلایل اهمیت هماهنگ سازی استانداردهای بینالمللی را میتوان اولاً گسترش بازارهای سرمایهو دوماً افزایش شرکتهای چند ملیتی دانست. هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری در سطح جهان مزایای متفاوتی خواهد داشت که از جمله آن عبارتند از:
(1 افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بین المللی (2 سودمند بودن برای آن دسته از کشورها که استانداردهای مدون حسابداری ندارند.
(3 کمک به تحلیل گران مالی و وام دهندگان خارجی برای درک بهتر صورتهای مالی شرکت های خارجی و نیز انتخاب بهتر انها جهت سرمایه گذاری (4 آسان شدن مدیریت روابط با مشتریان و تامین کنندگان توسط مدیران مالی شرکتها
(5 سهولت در بکارگیری تجزیه و تحلیل های عملیاتی لازم به منظور هدایت واحد تجاری.
گزارش اداره امور حسابرسی سازمان بورس ایران حاکی از آن است که استانداردهای پذیرفته شده حسابداری ایران را میتوان با استانداردهای بین المللی در چهار طبقه مختلف مقایسه کرد:
3 استاندارد ایرانی معادل بین المللی ندارند.
11 استاندارد ایرانی با متناظر بین المللی خود تفاوت زیادی دارند. 17 استاندارد ایرانی با متناظر بین المللی خود تفاوت زیادی ندارند. 16 استاندارد بین المللی معادل ایرانی ندارند.
البته تفاوتهای بنیادی بین دو مجموعه را باید در مبانی شناخت و اندازه گیری جستجو کرد. مفاهیم و مبانی مرتبط با شناخت و اندازه گیری در دو جا ذکر می گردد: در چارچوبهای مفهومی و در متن استانداردها. به نحوی که در چارچوبهای مفهومی، عناصر صورتهای مالی، تعاریف آنها و تعاریف شناخت، مراحل شناخت و معیارهای آن در هر دو مجموعه مشابه است. اما در متن استانداردها دو نوع تفاوت مشاهده می شود: اولاً تفاوتهای ناشی از اولویت دادن قوانین کشور بر استانداردها دوماً تفاوتهای ناشی از شرایط محیطی که در استانداردها اعمال شده است. بنابراین شناسایی تفاوتهای اصلی استانداردهای حسابداری ملی و بین الملل، به استفاده کنندگان از صورتهای مالی کمک شایانی خواهد نمود.
-4 پیشینه تحقیق
در ایران و طی سالهای اخیر مطالعاتی پیرامون چرایی همگرایی استانداردهای حسابداری ملی به سوی استانداردهای بین المللی صورت گرفته است که در اینجا به برخی از آن موارد اشاره شده است:
رحمانی و علی پور (1390) در تحقیقی با عنوان موانع پذیرش استانداردهای بین المللی حسابداری در ایران مهمترین مزیت پذیرش استانداردهای بینالمللی حسابداری را امکان انتقال سرمایه در سطح بین الملل دانسته و سیستم و قوانین مالیاتی، فقدان زیرساختهای اقتصادی توسعه یافته، عدم گسترش بازار سرمایه به عنوان یک بورس بینالمللی و موانع سرمایهگذاری خارجی، پایین بودن سطح مبادلات بینالمللی به خصوص از لحاظ تامین منابع مالی، نفوذ برخی از شرکتهای بزرگ و بانکها، ساختار سرمایه و مالکیت، عدم حضور موثر در مجامع حرفهای حسابداری و بازارهای مالی، فقدان آشنایی حسابداران
(تهیه کنندگان اطلاعات)، استفادهکنندگان و حسابرسان با استانداردهای بینالمللی حسابداری، عدم آموزش استانداردهای بینالمللی در دانشگاهها، نگرانی از عدم درک کامل ذینفعان ناشی از تغییرات، را بعنوان مهمترین موانع پذیرش استانداردهای بینالمللی معرفی نمودند. فروغی و اشرفی (1389)، نیز نقاط مثبت پذیرش استانداردهای بینالمللی را در سه طبقه شامل افزایش قابلیت مقایسه، ارتقای کیفیت گزارشگری مالی و صرفه جویی در زمان و هزینه، معرفی نمودهاند.
در خارج از ایران نیز عمر عیسی جومانی ( (1998 دریافت که پذیرش استانداردهای بین المللی حسابداری، تاثیری در افزایش محتوای صورتهای مالی ندارد. کربی (2001) به بررسی پیامدهای رقابت بین المللی در قالب سطوح افشاکامل از هماهنگ سازی استانداردهای بین المللی حسابداری پرداخت و اینطور استدلال کرد که در خصوص پذیرش پیاده سازی آنها، ملاحظات بیشتری را باید در نظر گرفت.
الجاجاوی (2000) وجود اثرات اقتصادی را تایید کرد، اما به اثرات سیاسی آن پی نبرد. مارتیز و دومر در سال 2012 با پژوهش خود دریافتند که پذیرش این استانداردها، بر ویژگی هایی از قبیل دقت، تعصب و توان پیش بینی تحلیلگران در شرایط مختلف مفید بوده و این موارد برای شرکتهای سود ده، نسبت به بقیه شرکتها مفیدتر است.
سدرسترم وسان (2008) در پژوهش خود پیامدهای اقتصادی هماهنگ سازی در حسابداری را مواردی چون کاهش هزینهی سرمایه، کارایی تخصیص سرمایه امکان انتقال سرمایه در سطح بین المللی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی معرفی نمودند. ری بال (2006) در تحقیق خود موانعی را در استفاده کامل از استانداردهای بینالمللی شناسایی نمود که شامل دخالت دولتها در اقتصاد، سیاستهای دستوری در مورد گزارشگری مالی، نفوذ برخی بخشها در گزارشگری مالی مانند شرکتهای بزرگ، بانکها، اتحادیههای کارگری، سیستمهای قانونی خاص مثل قوانین اوراق بهادار، عمق بازار مالی و ساختار آن، نقش رسانهها، تحلیلگران مالی و نهادهای رتبهبندی، اندازهی شرکتها، ساختار راهبری شرکتی (نقش مدیران، کارگران و سرمایه)، نوع مالکیت دولتی، خصوصی یا خانوادگی، نقش سرمایهگذاران جزء و دارندگان اطلاعات نهانی، میزان استفاده از صورتهای مالی جهت پاداش مدیران و در نهایت موقعیت، استقلال، آموزش و حقالزحمهی حسابرسان میباشد.
این پژوهش ها لزوم درک تفاوتهای استانداردهای حسابداری ایران و بین الملل و لزوم درک آنها را روشنتر میکند.
-5 یافتههای تطبیق دو استاندارد
هدف این مطالعه، بررسی تطبیقی استاندارد حسابداری شماره 26 ایران با عنوان "فعالیتهای کشاورزی" و استاندارد بین المللی حسابداری شماره 41، می باشد. استاندارد حسابداری ایران شامل 43 بند و استاندارد بین الملل شامل 61 بند می-باشد.
استاندارد کشاورزی بین الملل، برای نخستین بار در سال 2001 انتشار یافته و به عنوان آخرین استاندارد بین المللی حسابداری شناخته میشود. در ابتدا در جولای 1999، پیش نویس استاندارد کشاورزی تهیه شد. در ادامه و در دسامبر سال 2000، استاندارد شماره 41 بین الملل کامل شده و ابتدای ژانویه سال 2003 میلادی، برای اولین تاریخ موثر آن اعلام شد.
در 22 می سال 2008 نیز این استاندارد برای ارتقای سالانه IRFS ها برای بکارگیری نرخهای تنزیل، اصلاح شد.
لازم به یادآوریست برای بکارگیری راهنماییهای تهیه گزارشهای مالی بر اساس مطابقت با معیارهای بین المللی در کل، استانداردهای بین الملل شامل 41 استاندارد IAS پذیرفته شده و 14 استاندارد IRFS (آخرین استاندارد با عنوان حسابهای نظارتی انتقال یافته که در سال 2014 انتشار یافته است) مورد استفاده قرار میگیرند.
در متن استاندارد فعالیتهای کشاورزی ایران، به این نکته اشاره شده است که به استثنای موارد زیر، با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی نیز رعایت میشود:
الف) بر اساس استاندارد بین المللی حسابداری، کلیه داراییهای زیستی باید به ارزش منصفانه پس از کسر مخارج برآوردی زمان فروش اندازه گیری شود، مگر اینکه تعیین ارزش منصفانه به گونه ای اتکاپذیر میسر نباشد. اما بر اساس این استاندارد،
