بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بحث کیفیت آب در بسیاری از مناطق جهان به عنوان یکی از مباحث کلیدی مطرح است؛ زیرا این امر ارتباط بسیاری با سلامتی انسان و نقش بسیار مهمی در مدیریت و بهرهبرداری از منابع دارد. بدین منظور پژوهش حاضر برای اولین بار نسبت به تعیین مؤثرترین فاکتورهای کیفیت آب آشامیدنی با استفاده از تکنیک دادهکاوی QUEST در شهرستان سعادتشهر واقع در 105 کیلومتری شمال شرقی شیراز اقدام نموده است. نتایج این تحقیق که از مدلسازی با بهرهگیری از درخت تصمیم QUEST در نرمافزار Clementine - نسخهی - 12، حاصل شده است، نشان داد که مؤثرترین فاکتورهای کیفیت آب آشامیدنی در این منطقه، تابع سختی کل - TH - و هدایت الکتریکی - EC - ، میباشد.
بدین ترتیب، در صورتی که سختی کل - TH - در این شهرستان کمتر از 282/232 قسمت در میلیون، و هدایت الکتریکی - EC - آن، کمتر از 822/787 میکروموهس بر سانتیمتر باشد، این آب مناسب آشامیدن میباشد. بنابراین توصیه میشود به اقدامات تصفیه و کاهش سختی آب جهت مصارف شرب - انسان - توجه گردد و انجام پایشهای مستمر در قالب نمونهبرداریهای دورهای منظم از منابع آب در این شهرستان در دستور کار قرار گیرد.
الف- مقدمه
آب در طبیعت به صورت خالص یافت نمیگردد، بلکه همواره مقادیری املاح، مواد معلق و گازهای محلول را با خود دارد و این موجب میشود که آب در مناطق مختلف، ویژگیهای مختلفی به خود بگیرد. وجود برخی از املاح در آب برای سلامتی انسان ضروری است و این در حالی است که مقدار بیش از حد مجاز آنها سلامتی انسان را به خطر خواهد انداخت. بنابراین وجود آب آشامیدنی سالم، ضامن سلامتی جامعه است و اولین قدم در شناخت آب، بررسی پارامترهای آن است بایستی توجه داشت مهمترین مسائلی که در اثر مصرف آبهای نامناسب ایجاد میشود شامل شور شدن ثانویهی خاکها، کاهش نفوذپذیری و سمیت املاح است؛ که هر کدام به نوعی بر سلامتی و یا رشد و تولید محصولات - کشاورزی، دامدارای، صنعتی و ... - صدمه وارد مینماید یک درصد آبهای کرهی زمین را آب شیرین جاری تشکیل میدهد که 98 درصد آن شامل آبهای زیر زمینی میشود.
در کشورهای غربی و صنعتی سالانه هر فرد حداقل به 2000 متر مکعب آب برای برخورداری از یک استاندارد مطلوب نیاز دارد. اگر سرانهی آب هر فرد بین 1000 تا2000 متر مکعب باشد آن کشور تحت تنش آب است. اما در صورتی که سرانه از 500 متر مکعب در سال کمتر باشد، کشور مذکور با کم آبی مواجه است. در حال حاضر منابع آب موجود میتواند سالانه 7000 متر مکعب برای هر فرد آب فراهم نماید. اگر چه آب کافی حداقل برای سه برابر جمعیت کرهی زمین موجود است، ولی عدم تعادل بین توزیع جمعیت و بارندگی، موجب کمبود آب در بعضی از مناطق شده است Bower et al. - ، . - 2002 کشور ایران، کشوری پهناور است که از نظر منابع آبی محدود میباشد. به همین جهت از زمانهای دور، آب در کشور ما از ارزش و اهمیت والایی برخوردار بوده است.
شرایط اقلیمی، زمینشناسی و آبشناسی کشور ما نیز طوری است که بهرهبرداری از آب با کیفیت را با مسایل و مشکلات خاص خود همراه میکند. انسان برای آشامیدن، بهداشت فردی و اجتماعی، پخت و پز، شستشو و آبیاری به آب مناسب و با کیفیت احتیاج دارد و هر انسان در روز حداقل به 2/5 لیتر آب شیرین سالم و با کیفیت استاندارد برای آشامیدن نیاز دارد تا بتواند احتیاجات خود را بر طرف کند. علاوه بر آن، برای هر نفر در کشور ایران به طور متوسط روزانه به 110 لیتر آب برای مصارف شخصی و خانگی نیاز میباشد که در واقع همان سرانهی مصرف آب در شهرهای کشور است - کیا قادری و همکاران، . - 1391 بررسیها نشان میدهد که در حال حاضر از کل منابع آب تجدید شوندهی کشور 88/5 میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخشهای کشاورزی، صنعت و شرب برداشت میشود.
از این میزان حدود 83 میلیارد متر مکعب 93/5 - درصد - در بخش کشاورزی، 4/5 میلیارد متر مکعب برای مصارف شرب و بهداشت و مابقی در صنعت و نیازهای متفرقه دیگر مصرف میشود. بنابراین ایران در سال 1400 شمسی، نیاز به 7/8میلیارد متر مکعب در شُرب، 2/4 میلیارد متر مکعب در صنعت، 5 میلیارد متر مکعب در محیط زیست، 103 میلیارد متر مکعب در کشاورزی و 36000 میلیارد متر مکعب در انرژی برقابی دارد - شرکت مهندسین مشاور جاماب، . - 1381 آب آشامیدنی یکی از راههای تأمین املاح ضروری بدن انسان است.
علاوه بر این در صورتی که آب آلوده باشد یا این که غلظت بعضی از املاح در آن کم و یا زیاد باشد، در این صورت میتواند بر روی بهداشت و سلامت انسان تاثیر بگذارد. با توجه به روند کنترل میزان منابع آب، پیشبینی میشود که دو سوم جمعیت جهان با کمبود آب در سال 2025 روبرو شوند FAO - ، . - 1999 یکی از راههای اثر بخش و تأثیرگذار برای مبارزه با این معضل ملی، استفادهی بهینه از منابع آبی کشور با تأکید بر اصول کیفیت آب میباشد.
امروزه بررسیهای کیفی آب، دامنهی گستردهای پیدا کرده و مسائل مربوط به آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی را نیز شامل میشود. این مبحث نه تنها در کشورهای صنعتی، بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز مطرح میباشد. با عنایت به مباحث فوق، باید اذعان نمود که امروزه بحث کیفیت آب در بسیاری از مناطق جهان به عنوان یکی از مباحث کلیدی مطرح است. زیرا این امر ارتباط بسیاری با سلامتی انسان و جامعهی بشری دارد. به طوری که بررسی کیفیت آب - به ویژه آب آشامیدنی - ، و چگونگی تغییر آنها نقش بسیار مهمی در مدیریت و بهرهبرداری از منابع دارد.
