بخشی از مقاله
چکیده
تناسب اراضی یکی از عوامل بسیار مهم در توسعه پایدار و حفظ محیط زیست می باشد که امروزه در کشاورزی و علوم خاک جایگاه بسیار ارزشمند و ویژه ای پیدا کرده است که غافل شدن از آن، اثرات بسیار مخرب و ویرانگری در آینده بسیار نزدیک خواهد داشت.در این تحقیق تناسب اراضی منطقه کمین سعادت شهر ، استان فارس به روش پارامتریک - استوری و ریشه دوم - و محدودیت ساده برای دو محصول گندم وذرت به روش آبی در هشت نیمرخ خاک انجام شد و نتایج حاکی از وجود کلاس های نسبتاً مناسب ، تاسب بحرانی و نامناسب بود.
.1 مقدمه
خاک یکی از مواهب الهی است که باید در حفظ و حراست از این گوهر با ارزش همه تلاش خود را به کار ببندیم تا این گوهر با ارزش حفظ شود و علاوه بر استفاده مناسب و بهینه از این نعمت خدادادی در اختیار نسل های آینده نیز قرار بگیرد. یکی از مباحث مهم در علوم خاک تناسب اراضی است که این امر اهمیت بسزایی در توسعه پایدار دارد زیرا از جهتی باعث تولید محصول زراعی یا باغی با عملکرد بیشتر و در نتیجه سود بیشتر می شود و از طرف دیگر با انتخاب بهترین محصول در مزرعه و زمین زراعی و باغ ها باعث کاهش خطرات زیست محیطی از جمله فرسایش خاک ، آلودگی خاک ، شوری خاک و..... می شود. بی شک وقتی محصولی مناسب با در نظر گرفتن همه جوانب برای کاشت انتخاب شود بی شک یکی از عوامل بسیار مهم در توسعه پایدار و حفظ محیط زیست می باشد.
ارزیابی اراضی ممکن است بصورت " فرایند بررسی نقش اراضی وقتی که اراضی برای هدف خاصی به کار می روند تعریف شود " و یا این که تمام روش هایی که توان بالقوه استفاده از اراضی را پیش بینی می کنند و یا توضیح می دهند را شامل می شود . ارزیابی اراضی عکس العمل زمین را در قبال بهره وری خاصی که از آن میشود ، تعیین می کند. به کمک ارزیابی اراضی ، رابطه بین زمین و نوع بهره وری از آن مشخص می گردد. سپس بر اساس این رابطه می توان به نوع استفاده مناسب آن پی برد و تخمینی از میزان نهاده های لازم و ستانده های حاصل را به دست آورد. در دنیای امروز ، به دلیل رشد افزون جمعیت و توسعه شهر ها از امکان گسترش سطح زیر کشت به مرور کاسته می شود و در نتیجه نیاز شدیدی به استفاده بهینه از اراضی موجود احساس می گردد.
.2 هدف
هدف از این آزمایش:-1 مقایسه دو محصول گندم و ذرت از نظر سازگاری با محیط و کمترین خطر فرسایشی و زیست محیطی و بیشترین تولید عملکرد و -2 مقایسه تناسب اراضی با روش های مختلف از جمله محدودیت ساده و پارامتریک می باشد.
.3 تئوری و پیشینه تحقیق
نظر به رشد سریع جمعیت و توسعه شهرها که عوامل موثری در محدود شدن زمین برای کشاورزی به شمار می آیند، نیاز به استفاده بهینه از اراضی بیش از هر زمان دیگری احساس می گردد. کشاورزی پایدار در صورتی تحقق می یابد که اراضی برحسب تناسب برای انواع مختلف کاربری ها طبقه بندی شده و مورد بهره برداری قرار گیرند .[ 4 ] واژه ارزیابی تناسب اراضی اولین بار در سال 1950 در کنگره بین المللی علوم خاک آمستردام در مقاله ای با عنوان روند توسعه ارزیابی اراضی در آینده توسط ویسر مطرح شد.
هدف اصلی ارزیابی اراضی این است که با بررسی جنبه های فیزیکی و اجتماعی-اقتصادی اراضی، از هر زمینی استفاده بهینه و پایدار صورت گیرد[ 1 ] طبقه بندی تناسب اراضی در حقیقت یک بررسی کلی نسبت به تمام منابع طبیعی از قبیل آب و هوا ، خاک ، آب و منابع انسانی ، اقتصادی ، اجتماعی و کشاورزی می باشد
ویلسون و بکر[ 9 ] مطالعه خاکشناسی و ارزیابی تناسب اراضی در منطقه اینگهام استرالیا با هدف دستیابی به توسعه پایدار اراضی انجام دادند. در این مطالعه ، اقلیم ، زمین شناسی، هیدرولوژی ، پوشش گیاهی و خصوصیت خاک ها به عنوان فاکتور های اصلی مورد بررسی ، معرفی و تیپ های بهره وری از اراضی ، شامل محصولاتی چون نخل آمریکای جنوبی ، انبه ، آووکادو، مرکبات و محصولات دیگری نظیر چای ، سبزیجات ، کدوییان ،آناناس و غیره معرفی شد.
کوه یاما [ 5 ] با انجام مطالعات تعیین تناسب اراضی در منطقه مامبتسو ژاپن ، اراضی نامناسب را برای کشاورزی مشخص و تناسب اراضی را برای سایرکاربری ها از جمله جنگل کاری مورد بررسی قرار داد . هدف اصلی این طرح ، یافتن بهترین کاربری اراضی در راستای توسعه پایدار گزارش شد .
مالک زوایسکی [ 6 ] با هدف دستیابی به برنامه ریزی مبتنی بر توسعه پایدار ، اراضی را ابتدا برای استفاده های شهری ، منطقه ای ، محیطی و سپس متناسب با قابلیت های هر منطقه ، ارزیابی کشاورزی زمین شناسی و اکولوژیکی آن منطقه را نیز انجام داد. هدف اصلی ارزیابی اراضی این است که با بررسی جنبه های فیزیکی و اجتماعی – اقتصادی اراضی ، از هر زمینی استفاده بهینه و پایدار صورت گیرد
غیاثی شیرازی[ 3 ] ، طی بررسی تناسب اراضی دشت مور استان فارس ، ضمن تعیین نوع خاک های موجود در سه واحد فیزیوگرافی تپه ، مخروط افکنه و دشت دامنه ای آبرفتی و مشخص کردن ده فامیل خاک برای این سه واحد فیزیوگرافی ، بیان نمود که فامیل هایی که در واحد فیزیوگرافی تپه وجود دارند تناسب آن ها برای کشت گندم و جو نامناسب و یا دارای تناسب بحرانی است. و فامیل هایی که در واحد های فیزیوگرافی مخروط افکنه و دشت دامنه ای آبرفتی وجود دارند، برای کشت گندم و جو مناسب می باشند. انتخاب بهترین محصول با بیشترین عملکرد و در عین حال کمترین اثرات مخرب زیست محیطی باعث شد که تناسب اراضی دو محصول آبی گندم و ذرت به روش پارامتریک - استوری و ریشه دوم - و محدودیت ساده در منطقه کمین سعادت شهر استان فارس بررسی شوند.
در محدودیت ساده جدول نیاز های هر محصول که قسمت عمودی آن مشخصات اراضی است و قسمت افقی آن کلاس ها نوشته می شود تهیه می گردد؛ سپس هر عامل با شرایط موجود در زمین مقایسه کرده و آن عامل مشخص می گردد.
روش محدودیتی که تعداد محدودیت در آن مشخص است مانند روش محدودیت ساده است.
تنها تفاوت آن این است که در محور افقی در زیر کلاس های تناسب تعداد محدودیت ها نوشته می شود ، در حقیقت از روی تعداد محدودیت های هر فاکتور تناسب آن به دست می آید.
اراضی در دو روش مذکور به دو رده متناسب S و نامتناسب N تقسیم می شوند. رده متناسب به سه کلاس تقسیم شده است. :S1 کلاس متناسب ، S2کلاس: نسبتاً متناسب ، :S3 کلاس متناسب ولی با سود آوری کم رده نامتناسب به دو زیر کلاس تقسیم می شود.
:N1 در حال حاضر نامتناسب ولی پس از رفع محدودیت ها متناسب خواهد شد. :N2 نامتناسب
در این روش یک درجه بندی کمی به هر شاخص داده می شود اگر مشخصه برای گیاه مورد نظر کاملاً مطلوب باشد ، درجه ×حداکثر - 100 - به آن داده می شود و این روش ارزیابی دو قسمت دارد.
-1 ارزیابی اقلیم -2 ارزیابی مشخصات زمین
در این مرحله فاکتورهای اقلیمی که برای هر گیاه متفاوت است را مشخص کرده سپس شرایط اقلیمی موجود در زمین مورد ارزیابی را با نیازهای اقلیمی گیاه مورد مقایسه نموده و طبق جدول به آن درجه ای اختصاص داده می شود. سپس درجه های بدس آمده را طبق روش استوری یا ریشه دوم به شاخص اقلیمی تبدیل می کنیم.
در روش استوری شاخص مطابق با روش زیر به دست می آید.
.4مواد و روش ها
منطقه سعادت شهر به مساحت تقریبی 14260 هکتار حدود 80 کیلومتری شمال شرقی شیراز بین 52 درجه و 51 دقیقه تا 53 درجه و 13 دقیقه طول شرقی و 30 درجه تا 30 درجه و 9 دقیقه عرض شمالی واقع و از شمال به کوه های بلاغی از شرق به کوه ها و جنگل های ارسنجان ، از جنوب به کوه سیدان و از غرب به کوه سیوند محدود می شود . ارتفاع متوسط دشت از سطح دریا 1770 متر است.
در منطقه مطالعاتی با استفاده از عکس های هوایی ، ماهواره ای و توپوگرافی 8 پروفیل شاهد انتخاب شدند که خصوصیات فیزیکوشیمیایی لازم در آزمایشگاه و مشخصه های پروفیلی لازم در محل برای تعیین تناسب اراضی انجام شد و همچنین اطلاعات آب و هوایی منطقه مورد مطالعاتی جمع آوری شد که برای ساز و کار تاسب اراضی در ادامه اشاره خواهد شد.
