بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله انواع کاربردهای دادهکاوی در مدیریت دانش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . این تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوا و بر اساس دادههای ثانویه و با اهداف اکتشافی-توصیفی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد دادهکاوی در بخشهایی از مدیریت دانش بسیار مورد توجه بوده است اما در برخی از حوزهها کمتر به آن توجه شده است، در حالی که توانایی بالایی برای پشتیبانی از مدیریت دانش دارد. در نهایت بر اساس این نتایج چارچوب عملیاتی مبتنی بر عوامل زمینهای نظیر موضوع دانش و نوع کسب و کار توسعه یافته است و به منظور بکارگیری دادهکاوی در مدیریت دانش پیشنهاد شده است.
مقدمه
با رشد سریع فناوری کامپیوتر و اینترنت، توانایی جمع آوری، ذخیره سازی و انتقال دادهها به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است. امروزه، دانش به عنوان عامل اصلی تولید، جایگزین سرمایه شده است. مدیریت پویا و اثربخش منابع اطلاعاتی لازمهی توسعه است. مسئله اصلی این است که چگونه این دادهها را پردازش و تحلیل کنیم و چگونه دانش مفید برای مدیریت و تصمیمگیری را از آن استخراج کنیم. از این منظر، دادهکاوی یک روش اثربخش برای مدیریت دانش است.
بطور کلی فرایند تبدیل داده به دانش را از منظر تکنیکهای مربوطه میتوان در سه گروه جای داد: بررسی خبرگان - مدیران، مشاوران و دانشکاران - ؛ تحلیل آماری - مدلسازی، پیشبینی، شبیه سازی و آزمون فرضیه - ؛ و یادگیری ماشینی - دسته بندی، خوشهبندی و بهینهسازی - که از این میان تحلیل آماری در قلب دادهکاوی قرار دارد - شوماخر و همکاران، . - 2010 دانش میتواند با استفاده از ابزارهای دادهکاوی، از طریق کسب از شخص ثالث1 و یا با ترمیم و بروزرسانی دانش موجود، خلق شود - شاو و همکاران، . - 2001 نوناکا و تاکوچی خلق دانش را حاصل تبدیلات بین دانش ضمنی و آشکار در چهار فرایند اجتماعیسازی، بیرونی سازی، ترکیب و درونی سازی دانستهاند که در آن دادهکاوی میتواند به منظور دسته بندی اسناد یا جستجو در متن در فرایند ترکیب استفاده شود - افرازه، . - 1385
با توجه به شکل - 1 - در تمام دورهها تعداد انتشارات مدیریت دانش بیش از تعداد انتشارات دادهکاوی بوده است. طبق این تحقیقات مدیریت دانش نسبت به دادهکاوی شانس بیشتری برای رشد در آینده خواهد داشت. مقاله حاضر دارای اهداف اکتشافی- توصیفی است و بیشتر بر ارتباط بین ادبیات دادهکاوی و مدیریت دانش تأکید می شود و نه مقایسه آنها و تلاش میشود یک الگوی یکپارچه ارائه شود که جایگاه دادهکاوی را در مدیریت دانش بصورت شفاف نمایش دهد.
سوالاتی که در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به آن هستیم عبارتند از: با استفاده از دادهکاوی چه نوع دانشهایی را میتواند استخراج کرد؟ انواع کاربردهای دادهکاوی کدامند؟ الزامات رسیدن از انبوه داده به دانش چیست؟ دادهکاوی چه جایگاهی در مدیریت دانش دارد؟ فرایند دادهکاوی چگونه در فرایندهای مدیریت دانش یکپارچه میشود؟ عوامل زمینهای چه نقشی در کاربرد دادهکاوی در مدیریت دانش دارند؟
مبانی نظری پژوهش
دادهکاوی و مدیریت دانش با یکدیگر اشتراکات زیادی دارند. در این بخش مفاهیم دادهکاوی و مدیریت دانش بررسی می شوند. در ابتدا تعاریف دادهکاوی را بررسی شده است. سپس فرایند دادهکاوی و در ادامه وظایف یا کارکردهای دادهکاوی و تکنیکهای آن مورد بررسی قرار گرفته است و پس از آن کاربردهای داده کاوی با توجه به عوامل زمینهای مرور شده است و در نهایت مارپیچ خلق دانش بطور مختصر شرح داده شده است.
داده، اطلاعات، هوش2، علم و دانش
یکی از موضوعاتی که در مبحث مدیریت دانش به آن توجه و توصیه شده است، درک تمایز بین داده، اطلاعات و دانش است - داونپورت، 1379؛ افرازه، . - 1385 داده به چهار شکل به دست ما میرسد: اعداد، کلمات، صداها و تصاویر - دیویس و بوتکین3، . - 1994 یکی از ویژگیهای داده این است که تا زمانی که مرتبط با یک مضمون نباشد، فاقد ارزش و معنا است - ساویوز، . - 2004 اطلاعات عبارت است از داده های تحلیل شده که برای نشان دادن یک معنا یا الگو کنار هم چیده شدهاند. ارزش و فایده اطلاعات بستگی به ظرفیت جذب یعنی میزان توانایی ارزشیابی و استفاده از دانش بیرونی در گیرنده دارد - کوهن و لوینتال4، . - 1990
بنابراین برای درک مفاهیم داده، اطلاعات و دانش، درک مفهوم انتقالپذیری بسیار کلیدی است. در واقع اینکه یک پیام داده، اطلاعات یا دانش باشد تا حدودی بستگی به دریافت کننده پیام و یا بهتر است بگوییم ظرفیت جذب دریافتکننده پیام دارد. وقتی دریافتکننده اطلاعات را تلفیق، تفسیر، ارزیابی و استفاده میکند، آنگاه می توان در مورد دانش سخن گفت - کرونا5، . - 2001 در واقع دانش مفهومی پیچیده است و یا به تعبیر پروست6 و همکاران - 1999 - دانش معجونی از تجربه، شناخت و مهارتهای فردی برای حل یک مسئله است. دانش عملمحور و شخصی است - داونپورت، - 1998 یعنی در یک موقعیت شکل میگیرد که عملی در حال انجام شدن توسط شخصی است، بنابراین دانش سیال است و بدون وجود انسان معنایی ندارد. نوناکا، تویاما و هیراتا - 2008 - نیز چهار ویژگی برای دانش مطرح کرده است: دانش ذهنی است؛ دانش وابسته به فرایند است؛ دانش مرتبط با حس زیباییشناختی است؛ و دانش از طریق عمل، خلق می شود.
علاوه بر داده، اطلاعات و دانش واژه دیگری نیز وجود دارد که در این سلسلهمراتب جای میگیرد. این واژه "هوش" نام دارد. بین دانش و هوش یک تمایز بسیار فازی وجود دارد. برخی نویسندگان این دو واژه را هممعنا دانستهاند اما برخی دیگر هوش را چیزی بین اطلاعات و دانش انگاشتهاند. فولد - 1995 - آن را "اطلاعات تجزیه و تحلیلشده" می نامند، پرسکات و اسمیت - 1989 - میگویند "هوش، اطلاعاتی است که معنا و اعتبار آن تثبیت شده است"، بریانت و همکاران - 1997 - بر یک رابطه کنشی تأکید دارند و میگویند: "هوش، اطلاعاتی است که تا جایی تحلیل شده است که اتخاذ تصمیمات امکانپذیر شود" میتوان گفت هوش عبارت است از اطلاعاتی که به منظور اتخاذ بهترین تصمیم ممکن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته باشد. بنابراین هوش بر خلاف دانشماهیتاً وابسته به عمل نیست، اما پایهای برای تصمیم به یک اقدام و عمل فراهم میکند. علاوه براین، برخلاف دانش، هوش یک موضوع شخصی یعنی قائم به انسان نیست - ساویوز، . - 2004
همچنین در رابطه با علم و دانش میتوان گفت دانش در مرتبهی بالاتر از علم قرار دارد و حاوی آن است. علم مبتنی بر اطلاعات است که بر اساس روشهای نظاممند علمی حاوی اصول، نظریه، قانون، قضایا، الگو و فرضیه، برای تبیین، پیشبینی و کنترل موضوعهای خاص است. علم بر اساس فرایند روشهای علمی تحقیق برای رسید به پاسخ معین شکل میگیرد، اما دانش در ذهن دانشور به وجود آمده و به کار میرود - هیچینز، 1382، به نقل از حمیدی زاده، . - 1389
مفاهیم دادهکاوی
دادهکاوی فرایند کشف و استخراج دانش مفید از حجم وسیعی از دادهها است که در پایگاههای داده، انبارهای داده و دیگر مخازن ذخیره شده است. دادهکاوی یکی از گامهای فرایند کشف دانش7 برای استخراج اطلاعات و دانش پنهان و ناشناخته که میتواند مفید باشد از مجموعه دادههای تصادفی، مبهم و ناکامل است.
