بخشی از مقاله
چکیده
پرونده سلامت الکترونیک - EHR - 1 یکی از مهمترین موضوعات در حوزه جمعآوري اطلاعات مرتبط با سلامت شهروندان است که بهعنوان یک سیستم اطلاعاتی تخصصی براي مدیریت بهداشت و درمان در سطوح مختلف لازم و ضروري است. یکی از اصلیترین اهداف این سیستم یکپارچه، ثبت الکترونیکی نسخه هاي پزشکی و جلوگیري از سوء استفاده دارویی جهت حصول نتیجه مطلوب درمان و کاهش هزینههاي مراقبت است. مادامی که بیمار در مراکز درمانی است اطلاعات مصرف دارو در پرونده سلامت الکترونیک او ثبت می شود ولی در خارج از فضاي تحت درمان امکان درج اطلاعات در مورد زمان و نحوه مصرف صحیح دارو توسط بیمار وجود ندارد. این در حالی است که تعداد سالمندان در جهان روندي رو به رشد دارد و لازم است آنها بدون نیاز به حضور مراقبان بهداشتی نیز بتوانند داروي خود را به طور صحیح مصرف کنند. در این مقاله، به کمک شبکه هاي حسگر، سیستمی به نام جعبه هوشمند معرفی میگردد که در آن حسگرها بر محیط زندگی بیمار و نحوه مصرف دارو از طریق یک شبکه خانگی نظارت دارند و به طور پویا اطلاعات مصرف دارو را در پرونده سلامت الکترونیک او ثبت مینمایند.
کلمات کلیدي: پرونده سلامت الکترونیک، نودهاي حسگر، RFID ف
مقدمه
حفظ و نگهداري دقیق و کامل پروندههاي پزشکی قسمت اساسی مدیریت درمان بیمار میباشد. افزایش تخصص در مراقبتهاي بهداشتی و مهاجرت و سفر افراد موجب افزایش تفکیک و فروپاشی مدارك و پروندههاي بهداشتی سنتی شده است. تکنولوژيهاي جدید نظیر پروندههاي سلامت الکترونیک، ابزارهایی را جهت سهولت به اشتراكگذاري اطلاعات ارزشمند بهداشتی براي ارائه دهندگان مراقبت بهداشتی و در نتیجه افزایش کیفیت مراقبت و بهبود سلامت جامعه در اختیار گذاشته است.مجموعه کلیه اطلاعات مرتبط با سلامت شهروندان، از پیش از تولد شامل اطلاعات دورانفجنینی و حتی قبل آن مانند اطلاعات مربوط به لقاح آزمایشگاهی تا پس از مرگ - مانندفاطلاعات به دست آمده از اتوپسی، محل دفن و... - به صورت مداوم و با گذشت زمانفبه شکل الکترونیکی ذخیره میشوند و در صورت نیاز، بدون ارتباط با مکان یازمانفخاص، تمام یا بخشی از آن در دسترس افراد مجاز قرار خواهد گرفتلدر سالهاي اخیر، سازمان بهداشت جهانی و مؤسسات مهم دیگر، بر ناکارآمدي درمان دارویی ناتمام تأکید کردهاند.
تهیه نکردن نسخهها، افزایش وکاهش خودسرانه تعداد داروها، مصرف غیر صحیح دارو و یا قطع بیموقع مصرف آن از جمله این موارد است. مطالعات نشان داده است که بیش از %50 بیماران در کشورهاي توسعهیافته به این صورت عمل میکنند که علاوه بر هزینههاي بالاي ناشی از عوارض آن بر سلامت، تأثیر مخربی در نتایج درمان و کیفیت مراقبت نیز دارد. اغلب راهکارهاي تعریف شده براي حل این مسأله بر اهمیت توسعه فنĤوري اطلاعات سلامت2 به منظور ایجاد بهبود در روند ثبت اطلاعات مصرف دارو بین بیماران، پزشکان و تهیهکنندگان دارو تأکید دارند.طبق [3] این اهداف می توانند با موارد زیر به دست آیند:
•اطمینان از اینکه استانداردهاي پرونده سلامت الکترونیک ضمن پشتیبانی از داده هاي پایدار و استفاده آسان از آنها، اطلاعات جامع مصرف داروي بیماران را نیز به منظور ایجاد بهبود در فرآیند نسخه نویسی در اختیار تهیهکنندگان قرار دهند.
•مجوز بهاشتراكگذاري اطلاعات پرونده سلامت الکترونیک بین بیماران، تهیهکنندگان و مراقبان بیمار با سطوح دسترسی متناسب
•تشویق مصرفکنندگان به استفاده از فنĤوري پرونده سلامت الکترونیک به منظور ایجاد بهبود در امر مصرف دارو
•تشویق تهیهکنندگان به استفاده از اطلاعات سلامت جهت شناسایی بیمارانی که درمان دارویی خود را به طور ضعیف
دنبال میکنند و سبب بروز مشکلات در امر تحقق اهداف کلینیکی میگردند.علیرغم تعریف استانداردهاي پرونده سلامت الکترونیک [5] در تسهیل جمعآوري و به اشتراك گذاري دادهها، مشکلی که باقی میماند این است که اطلاعات ذخیره شده در مورد مصرف واقعی دارو از دقت کافی برخوردار نیستند. تا زمانی که بیماران در بیمارستان تحت درمان هستند ابزارهایی جهت ثبت مستقیم و تعقیب روند مصرف داروهاي تجویز شده در پرونده وجود دارد اما امکان ورود اطلاعات در مورد تعداد و زمان مصرف دارو توسط بیمار در زندگی روزانه او موضوعی است که همچنان باز باقی مانده است.
طبق بررسی [4] اطلاعات ثبت شده در پرونده سلامت الکترونیک در %40 موارد دقیق نیستند.در اولین پیشنهادهایی که ابزاري براي تعامل با سیستمهاي پرونده سلامت الکترونیک نداشتند باید کاربران به طور دستی اطلاعات رژیم-هاي دارویی تجویز شده را وارد میکردند. به این ترتیب اطلاعات فقط در پروندههاي محلی ثبت میشدند و هیچگونه اطلاعات ارزشمندي در اختیار پزشکان و تهیهکنندگان دارو قرار نمیگرفت. به کمک فنĤوري"بسته هوشمند" شامل حسگرهاي مجهز به RFID1 و بسته دارویی که در آن اطلاعاتی نظیر نام داروها و تعداد باقیمانده آنها را در خود دارد می توان بر مصرف دارو نظارت داشت. معرفی RFID و روش کار آن در بخش بعد آمده است.
سیستم هوشمند معرفی شده با سرکشی به کدخوانهاي RFID، اطلاعات را جمعآوري میکند و بر اساس آن عملکردهایی همچون هشدار هنگام زمان دریافت داروي جدید، بررسی تاریخ انقضاي داروها، یادآوري زمان یک داروي مشخص و موارد دیگر را انجام می دهد.این مقاله به شکل زیر سازماندهی شده است: در بخش دوم، به معرفی فنĤوري RFID پرداخته شدهاست. در بخش سوم به برخی از استانداردهاي سیستم EHR اشاره شده است. در بخش چهارم به معرفی ویژگی هاي اصلی سیستم هوشمند و چگونگی تعامل آن باسیستم EHR میپردازیم. نتیجه گیري و کارهاي آتی در بخش پنجم آمدهاند.
.2 شناسایی امواج رادیویی - RFID -
به مجموعهاي ازف فنĤوري ها که از آنها براي شناسایی اشیاء، انسان و حیوانات توسط ماشین استفاده میگردد، شناسایی خودکار و یا به اختصار Auto IDفگفته میشود.فهدف اکثر سیستمهاي شناسایی خودکار، افزایش کارآیی، کاهش خطاي ورود اطلاعاتفو آزادسازي زمان کارکنان براي انجام کارهاي مهمتر نظیر سرویسدهی بهتر به مشتریان است. به مجموعهاي از فنĤوريها که در آنها براي شناسایی خودکار افراد و اشیاء از امواج رادیویی استفاده میگردد، RFID گفته میشود.فاز روشهاي مختلفی براي شناسایی افراد و اشیاء استفاده می-شود. ذخیره شماره سریال منتسب به یک فرد و یا شیء درون یک ریزتراشه که به آن یک آنتن متصل شده است، یکی از متداولترین روش هاي شناسایی خودکار است .
عملکرد RFID وابسته به دو دستگاه تگ و کدخوان - RR - 2 است که جهت برقراري ارتباط بین یکدیگر از امواج رادیویی استفاده می-نمایند. تگ یا دستگاه فرستنده خودکار، شامل یک مدار الکترونیکی است که به شیء مورد نظري که لازم است داراي یک کد شناسایی باشد، متصل میگردد. زمانی که تگ نزدیک و یا در محدوده کدخوان قرار میگیرد، میدان مغناطیسی تولید شده توسط کدخوان باعث فعال شدن تگ میشود . در ادامه، تگ بطور پیوسته اقدام به ارسال داده از طریق پالس هاي رادیویی مینماید. در نهایت داده توسط کدخوان دریافت و توسط نرمافزارهاي مربوطه پردازش میگردد. شکل - 1 - نحوهانجام فرآیند فوق را نشان می دهد.
دلیل استفاده از RFID، حجم ترافیک محیط پیرامون شبکههاي حسگر است مانند انسانها، حیوانات یا هر شیء متحرك در اطراف بیمار، که دریافت موفق اطلاعات را در Sink با مشکل مواجه میکند.در کاربردهاي بحرانی مانند نظارت بر مراقبت بیمار این چالش ها باید به دقت حل شوند. اگر مکانیزم ردیابی حسگرها با استفاده از کدخوان-هاي RFID ارتقاء یابد، این اطلاعات بدون دخالت محیط اطراف، فقط براي بیماران مشخص ایجاد خواهند شد. همچنین بیمارانی که تمایل ندارند با حسگرها نظارت شوند میتوانند با تگهاي RFID مشخص شوند و درنتیجه نودهاي حسگر براي آنان فعال نخواهند شد.[2]
.3 افق استانداردهاي EHR
استانداردها براي دستیابی به یکپارچگی واقعی تمام سیستمهاي درگیر، باید از ساختار و معماري سازگار مشترك مدلهاي اطلاعاتی و طرحهاي کدگذاري خاص تبعیت کنند. در صورت عدم استفاده از استاندارد در دادههاي مراقبتی نه تنها قابلیت عملکرد بین سیستمهاي اطلاعاتی از بین میرود بلکه تفسیر و تجمع دادههاي ادغام شده از منابع مختلف نیز با مشکل مواجه میشود. تحقیقات بینالمللی نشان میدهند که مزایاي سلامت الکترونیک زمانی افزایش مییابد که اطلاعات EHR قابل دسترس باشد و توسط کلیه افراد درگیر در مراقبت از بیمار استفاده شود. براي نیل به این هدف استفاده از استانداردهاي ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
به این منظور استانداردهاي متنوعی جهت تبادل اطلاعات در پرونده الکترونیک نظیر HL7 - Health Level 7 - ، CEN EN 13606 و OpenEHR به وجوداین استاندارد، کتابخانه اي از الگوها1 به زبان XML دارد و روش آن تغییر دانش در اطلاعات سلامت از طریق قرار دادن افراد بالینی در جایگاه یک برنامهنویس است نه کاربر.در این روش با استفاده از الگوها اطلاعات درمانی بر اساس مدل اطلاعاتی ارجاعی2، که اطلاعات لازم در مورد سابقه درمانی بیماران و ارتباط معنایی بین واحدهاي اطلاعاتی را فراهم میآورد، مدلسازي شده، بدون نیاز به آگاهی از پیاده سازي و زیرساختهاي نرمافزاري میتوان آنها را به مقتضاي زمان توسعه داد یا به دفعات مجددا قابل استفاده ساخت.
.4 معرفی سیستم جعبه هوشمند
این سیستم براي تعامل با مخازن استاندارد EHR با توسعه تحقیقات اروپایی موجود در استاندارد EN13606 نیز سازگار است. در زیر، به طور خلاصه ضمن معرفی ویژگیهاي اصلی سیستم، واحدهاي اطلاعاتی که براي اطمینان از عملیات داخلی با OpenEHR هدایت میشوند را شرح میدهیم. در پایان نیز جزئیات تعامل با سیستمفEHRاز طریق دستگاههاي مستقر در خانه مانند تلویزیون ارائه خواهد شد.
1-4 مرورآمدهاند.
•:HL7 بهداشت در سطح هفتم که در سال 1987 در آمریکا ایجاد شده است و اغلب در زمینه تبادل دادههاي الکترونیکی مراقبت بهداشتی فعالیت دارد. استانداردهایی براي تبادل، مدیریت، و تجمیع داده هایی که مرتبط با خدمات بهداشتی بیماران است و همچنین استانداردهایی براي مدیریت، تحویل و ارزیابی سرویسهاي بهداشت و درمان توسعه میدهد.
•استاندارد : 13606 در سال 1999 استاندارد اولیه اروپایی براي نخستین بار منتشر شد. هدف از آن ارائه مجموعه اقداماتی است که قابلیت کار متقابل بین سیستمهاي مختلف را براي تسهیل در برقراري ارتباطات بین سیستم-هاي ناهمگون فراهم آورد. به طوري که مفهوم دادههاي بالینی به همان صورت مورد نظر فرستنده به درستی و با حفظ امانت، حتی در حالی که ساختار بنیادین سیستمهاي فرستنده و گیرنده با یکدیگر متفاوت هستند، بهدست گیرنده برسد. سیسیتم هوشمند معرفیشده نیز کاملا با قالب این استاندارد اروپایی سازگار است.
•:OpenEHR بنیان این استاندارد، یک سازمان غیر انتفاعی در استرالیا است که نرمافزارهاي سلامت با قابلیت تعامل با سیستمهاي EHR را طراحی میکند. روش استفاده شده درسیستم جعبه هوشمند، با کمک فنĤوري بسته هوشمند، به طور خودکار بر دریافت دارو نظارت دارد. انواع گوناگونی از حسگرهاي مجهز به دستگاههاي RFID و بستههاي دارو - نام و تعداد داروها - بدون تجهیزات اضافی، جهت نظارت بر مصرف دارو توسط بیمار به طور یکنواخت در اطراف محیط زندگی بیمار توزیع میشوند. هر بیمار نیز باید تگ RFID را با خود به همراه داشته باشد تا با استقرار در میدان مغناطیسی کدخوانها، تگ فعالشده شروع به ارسال اطلاعات دارویی بیمار کند.
به این ترتیب میتوان از هر مکانی بر مصرف دارو بدون نیاز به نگهداري تمام داروها در یک مکان خاص یا خطر مصرف اشتباه یک دارو توسط شخص دیگر، با دقت بالایی نظارت داشت.عملکرد سیستم شامل دو مرحله است: - 1 جمع آوري اطلاعات در مورد نسخه بیمار و همچنین سابقه پزشکی او که به طور خودکار از منابع EHR بازیابی می شوند. - 2 پردازش اطلاعات جهت تشخیص و واکنش در مقابل عدم تعقیب دارویی.جعبه هوشمند ماژولی به نام نگهبان٣ دارد که به طور مداوم چک می کند که آیا داروهاي در دسترس در وضعیت خوبی هستند یا خیر؟ آیا با گذشت زمان تعداد باقیمانده داروها مطابق با نسخه است یا خیر؟ آیا مصرف مطابق تجویز بوده یا خیر و کاربر نوبتهاي مصرف را رعایت
