بخشی از مقاله
چکیده
زبان کردی از زبانهای رایج گیلان، ایران و اقصی نقاط جهان است و گویشوران فراوانی در حال حاضر به این زبان تکلم می کنند و دارای الفبا و نوشتار خاص خود می باشد. برخی از این گویشوران سالیانی است که به گیلان مهاجرت کرده و در پهنه های کوهستانی شهرستان رودبار زیتون و برخی شهرهای دیگر به صورت پراکنده زندگی می کنند و از بیش از دویست سال پیش تا کنون فرهنگ و زبانی را که با خود آورده اند محافظت نموده اند و در حال حاضر در خانواده هایشان به زبان کردی کرمانجی تکلم می کنند هرچند مجاورت با گویشهای گیلکی تالشی تاتی و گالشی و نیز فارسی زبانان و ترکها و لرها در شهرهای منجیل و لوشان تاثیر خود را تا حدی بر این زبان نهاده و برخی واژگان دیگر نه به زبان کردی بلکه به زبانهای دیگر تکلم می شوند ولی این امر نتوانسته اصالت این زبان را مخدوش نماید.
نگارندهخود به عنوان کسی که به این زبان سخن مس گوید با بررسیها و مطالعاتی که در کتب تاریخی و زبانشناختی در خصوص کردها - کرمانجهای - گیلان و به ویژه زادگاهش - روستای چلکاسر رحمت آباد - نمودهاست فرصت برگزاری همایش بین المللی زبانهای حوزه جنوبی دریای خزر را غنیمت دانسته قصددارد تا در حد وسع علمی و تجربی خویش مخاطبین محترم را با این زبان و نیز گستره جغرافیایی آن در استان گیلان و به ویژه مناطق رحمت آباد و عمارلو آشنا سازد.
.1مقدمه
زبان مهم ترین وسیله ارتباطی برای انسانهای با یکدیگر محسوب می شود و حتی تفکر انسانها نیز بر اساس زبان آنها شکل می گیرد در صورتی که فردی به چند زبان تکلم کند قطعاً بر اساس زبانی که بیشترین تسلط را بر آن زبان دارد فکر می کند.در این مقاله به زبان کرمانجی آن هم در پهنه جغرافیایی شهرستان رودبار پرداخته است. آشنایی با پیشینه تاریخی هر زبان و چگونگی به وجود آمدن وسیر تطور و تحولات آن در طول تاریخ می تواند به شناخت آن کمک شایانی نماید به گونه ای که از این طریق خاستگاه جغرافیایی زبان مزبور نیز مشخص می گردد.
زبان کردی کرمانجی را زبانشناسان از زمره زبانهای ایرانی آریایی دانسته و در اصل آن را تکامل یافته زبان مادی می دانند از کتاب اوستا هم به عنوان سند این ادعا یاد می کنند به گونه ای که معتقدند کلماتی در کتاب اوستا وجود دارد که فقط در زبان کردی یافت می شود و در هیچ زبان دیگری سابقه ندارد مستشرق فرانسوی مستتر زبان کردی را مشتق شده از زبان مادی می داند. مینورسکی نیز معتقد است که: تمام لهجه های زبان کردی از پایهی قدیم و نیرومند نشأت گرفته اند و آن زبان مادی است. - به نقل از سایت الکترونیکی کرمانجستان -
.2 مفهوم کرمانج
کرمانجی2 که به آن کرمانجی شمالی هم گفته می شود یکی از گویشهای اصلی کردی است. واژه کرمانج در اصل از کردمانان گرفته شده است که از دو واژه کرد و مانان تشکیل شده و به تدریج و با گذشت زمان تغییر کرده و به کرمانج تبدیل شده است. مانان یا ماناییها یکی از قبایل ماد بوده است که در سده نهم پیش از میلاد در زاگرس زندگی می کردند که با تشکیل فرمانروایی ماد، به مادها پیوسته اند.
فاروق صفی زاده در مورد واژه کرمانج می نویسد:» کرمانج که کوتاه شده کرد3است و دیگر مان4که همان ماننایی5است یکی از قبایل مادها بوده اند که در سده نهم پیش از زایش در زاگرس فرمانروایی می کردهاند و در هنگام تشکیل فرمانروایی ماد به مادها پیوستهاند.« جاناتان رندل در این باره نوشته است: »کردی کرمانجی زبان مردم چادرنشین است.« - توحدی، - 50 :1378 »کرمانج…ظاهراً به برخی قبایل کردستان جنوب اطلاق میشود آن هم نه در مقام مترادفی برای عشیرت، بلکه به عنوان یک برچسب قومی. سون مینویسدکه کرمانجها پاکترین خون کردی را دارند. سایر قبایل را به طور ساده کرد میخوانند.
.3 گستره جغرافیایی
اکثریت کردزبانان در خاورمیانه و بعضاً در اروپا زندگی می کنند، بیش از %75 کردهای جهان به زبان کرمانجی تکلم می کنند.کرمانجی در کردستان ترکیه، کردستان سوریه، بخشی از کردستان عراق، لبنان، جمهوری های شوروی سابق مانند ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، قرقیزستان، ترکمنستان و روسیه و نیز برخ کشورهای اروپایی و همچنین در غرب ایران در شهرستانهای ارومیه، خوی، ماکو، شوط، چالدران، سلماس و با پارهای از تفاوتها در ایلام و در شمال شرق ایران و استانهای خراسان شمالی و خراسان رضوی گویش غالب شهرستانهای درگز، قوچان، بجنورد، اسفراین، شیروان، کلات نادری و »مانه و سلمقان« تکلم میشود در شهرهای رودبار و خلخال در استانهای گیلان و اردبیل نیز مردم زیادی به این زبان سخن میگویند.
تکلم بهکرمانجی در مناطق اوریاد در حوالی میانه در روستاهای هشترود و شهرستان پری در آذربایجان شرقی نیز تا چتدی پیش رواج داشته بنا به علل خاص کنارگذاشته شدهاست. تکلم به این زبان در سوریه، ترکیه و عراق نیز با فراز و نشیبهایی همراه بوده است و همواره کرمانجهای ساکن در این کشورها برای حفظ اصالت فرهنگی و زبانی خویش تلاش نموده و حتی در برخی موارد که حاکمان این کشورها که مانع در راه تکلم و آموزش این زبان ایجاد می کردند، ناچار از برخورد با آنان شدهاند. - - ellahmezar.ir
در اینکه آیا قبل از کوچاندن کرمانجها توسط نادر شاه به گیلان نیز کردها در شمال کشور ساکن بودهاند، آورده شده است که: »ایرانیان مردم دیلم را اکراد طبرستان می نامیدند چنانکه عربان مردم عراق را اکراد سورستان می خواندند از این رو در کتابهای فتوح و رساله هایی که در باره اخبار دولت عباسی تصنیف شده از مردم طبرستان به اکراد یاد کرده اند. - «اصفهانی، - 214 : 1346 این مطالب مربوط به نیمه اول قرن دوم هجری زمانی که حکومت عباسی حاکم بوده است می باشد و آشکار می کند که کردها قبل از این نیز در شمال کشور سکونت داشتهاند. از سالهای دهه هفتاد میلادی، کرمانجی شاهد رشد شگفتآوری در میان جامعه مهاجر کرد اروپا بودهاست همچنین در جمهوری شوروی و نیز ارمنستان از سالهای دهه بیست میلادی رشد و توسعه یافتهاست.
