بخشی از مقاله
خلاصه
این مقاله با هدف شناسایی مفهوم سرزندگی در معماری، به باز خوانی و مقایسه ی انواع شاخص های سرزندگی در فضاهای عمومی شهری می پردازد. شرای امروزی شهرها ایجاب میکند که بررسی و تجزیه وتحلیل و نیز ارزیابی کیفیت شهرها از جهات مختلف صورت یکیرد و در این میان سرزندگی به عنوان کیفیت زندگی و موثر در ارتباط انسان وفضای شهری مورد توجه است در طراحی فضاهای شهری علی رغم استفاده فراوان از این واژه تعریفی مشخص و معین ازمفهوم سرزندگی وشاخص های ارزیابی آن ارائه نشده است. امروزه مسلم شده است که به کمک شاخص ها میتوان به ارزیابی بهتر، موفقیت ویا شکست طرح ها و بهبود کیفیت زندگی در فضاهای شهری پرداخت..
روش گرد آوری اطلاعات کتابخانه ای بوده، برخی مطالعات وتجربیات مشابه در مورد شاخص های سرزندگی مورد مطالعه قرار گرفت و طی تحلیل های مقایسه ای مجموعه کاربردی تری از این شاخص ها برای ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی شهری جمع آوری و طبقه بندی گردید . نتایج این بررسی ، شاخص های منتخب برای بررسی فضاهای شهری را جهت ارزیابی میزان سرزندگی به دست می دهد.تا به کمک آن بتوان فضاهای مطلوب شهری را شناسایی و میزان مطلوبیت آنها را تعیین نمود.
واژگان کلیدی: شاخص، سنجش کیفیت، سرزندگی، فضاهای عمومی شهر
.1 مقدمه
کیفیت چگونگی یک چیز یا یک پدیده است که ناثیرات عاطفی،عقلانی خاص بر انسان می گذارد - پاکزاد،. - 1385:35 زمانی که پدیده خود را در معرض محیط قرار می دهد، یا محیط خود را در معرض ادراک قرار می دهد، نمودهایی ارآن که برجسته تر است ودارای تاثیرات بیشتر، کیفیت نامیده می شود - رفیعیان، - 1391کیفیت زندگی درشهرها به عنوان ییک از عناصر اصلی توسعه شهری شناخته می شود در نتیجه ارزیابی کیفیت زندگی در فضاهای شهری امروزه اهمیت بسیار زیادی در برنامه ریزی های توسعه شهری پیدا کرده است - . - Morais,2011 فضای شهری به مفهوم تلقی شهر از به عنوان محصول تعاملات دائمی هر سه بعد طبیعی، اجتماعی و اقتصادی وانان ساخت در زیست کره است - فریادی،. - 1387
فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود بنابراین شرط اساسی برای این که یک فضا شهری تلقی شود، آن است که در آن تعامل وتقابل اجتماعی صورت گیرد پس آن دسته از فضاهایی که بستر تعاملات اجتماعی نیستند فضای شهری محسوب نمی شوند بیان این موضوع موجب شده تا عده ای اظهار نمایند که در حال حاضر ما فضای شهری نداریم اما فضاهای شهری ما هر چند مقطعی وضعیف عمل کنند اما پتانسیل هایی دارندکه با شناخت نقاط قوت وضعف آن ها و تقویت وتشویق زندگی جمعی قابل احیا شدن هستند - بایزیدی،. - 1385عرصه های عمومی شهری مهمترین بخش شهر ها و محیط های شهری هستند که در چنین عرصه هایی بیشترین ارتباط و تعامل میان انسان ها شکل می گیرد.
این فضاها تمام بخش های بافت شهری را که مردم به آن دسترسی فیزییک و بصزی دارند را شامل می شود - تیبالدز،. - 1383توجه صرف به جنبه کمی طراحی فضا و نگاه تک بعدی به آن سبب کاهش کیفیت بیشتر فضاهای عمومی و از جمله فضاهای شهری شده است به طوری که برخی از فضاهای شهری از نبود سرزندگی و پویایی لازم رنج می برند و فقط مورد استفاده ی افرادی خاص قرار می گیرند این موضوع در بسیاری از موارد سبب می شود تا امنیت فضا دچار مخاطره شود چرا که نبود سرزندگی در فضا به افزایش رفتار های ناهنجارکمک می نماید - بحرینی،. - 1384از سال 1960
با پایه ریزی روان شناسی محیط توجه به کیفیت انسانی در طراخی های عرصه های عمومی و تاثیر آنها در استفاذه بیشتر گاربران از محیط،امری مهم تلقی شد طوری که افرادی مانند کوین لینچ و ای بی بنتلی و چالز لاندری و....شاخص هایی برای ارتقای کیفیت زندگی - سرزندگی - در این فضاها ارائه نمودند. بررسی شاخص های یکفی فضای عمومی شهرها از مباحث اجتناب ناپذیر در حوزه شهر سازی است لذا در این مقاله سعی شد علاوه بر بیان مفهوم کیفیت در فضاهای شهری به معرفی شاخص های یکفی در محیط پرداخته شود و ضمن باز خوانی دیدگاه صاحبنظران امکان ارزیابی کیفیت محیط از طریق شناسایی شاخص ها و انطباق مباحث مشترک فراهم گردد.
روش تحقیق
روش تحقیق کیفی با رویکردی تحلیلی، که مقایسه ای از مجموعه ای از شاخص های ارزیابی کیفیت زندگی در فضاهای شهری در طی آن به انجام رسیده است.از آن جا که در روش تحقیق کیفی گستره ی وسیعی از تدابیر گرد آوری داده ها کاربرد دارد در این مقاله با توجه به ماهیت آن برای تحقق این مهم از اسناد کتابخانه ای وتحلیل مقایسه ای این شاخص ها استفاده شده است.
تعریف شاخص
شاخص به معنی نشانگربوده و از آن برای نشان دادن یا اشاره کردن به حالت، مسیر یا عملی خاص استفاده می شود.
تعریف سرزندگی
فرهنگ لغت معین،واژه ی سرزندگی را مسرور، معروف، مشهور ومهم تر تعریف می کند. سرزندگی ترجمه فارسی مفهوم livability و liveliness می باشد - گلکار، . - 24 : 1385 ان جه به نظر لینچ در کتاب شکل خوب شهر بعنوان معیار بیان شده vitality است .در فرهنگ انگلیسی آکسفورد livability به معنی دارای ارزش زندگی - زیست پذیر - و واژهvitalityبه معنی فغال وپرانرژی بودن یا همان سرزنذگی تعریف شده است.رابرت کوان در فرهنگ شهرسازی از livability به معنی مناسب برای زندگی و فراهم کننده کیفیت زندگی خوب تعریف می کند - - cowan,2005:44 .جان روس رییس کمسیون معماری و محیط مصنوع انگلستان معتقد است برای ارجاع به سرزندگی به جای livability از واژه ی Quality of life به معنی کیفیت زندگی استفاده نمود وی سرزندگی را کیفیت زندگی بدان گونه که توسط مردم در فضا درک و تجربه می شود،تعریف می کند .
حیات و سرزندگی فرد درمیان جمع بودن است وآنچه به یک فضا زندگی می بخشد مردم وحضور فعال وپرشور ونشاط آنها در فضا ست - پاکزاد،. - 98 : 1382 برای دست یافتن به شهری زنده و سرزندگی در محیط شهری ، باید مکان ها وموقعیت هایی برای ایجاد تجربه های دوست داشتنی فراهم آورد - لنارد،. - 82 : 1377 هدف اصلی ما در تعریف منظر مداخله ماهرانه در عناصر شهری است تا با گذاردن مناظر دل انگیز در کنار یکدیکر شهر سرزنده تر گردد - کالن، - 8 : 1387 .تنوع فعالیتهایی که در یک مکان در 24 ساعت در روز، هفت روز هفته، رخ می دهد، شاخصی از سرزندگی مکان است - چپ من ،. - 149 : 1386
کیفیت زندگی که به وسیله شهروندان یک شهر تجربه می شود با توانایی آنها برای دسترسی به زیر ساخت ها - حمل ونقل، ارتباطات، آب و فاضلاب و.. - ، غذا ، هوای پاک، اشتغال موثر ، مسکن ارزان، فضای سبز و پارکها گره خورده است. ونیز کیفیت زندگی در یک شهر به وسیله نحوه میزان مشارکت ساکنان آن شهر در تصمیم گیری برای برآوردن نیاز ها ی خود تعیین می شود. شهر دارای ارزش زندگی، به عنوان یک اتصال بین آینده و گذشته مطرح است از یک سو به نشانه های تاریخی احترام می گذارد و و از دیکر سو به آیندگان ارج می نهد . شهر دارای ارزش زندگی - زیست پذیر - از نشانه های تاریخی - محوطه ها و ساختمان ها وساختارها - محافظت کرده وعلیه هر گونه هدر دادن منابع طبیعی وآن چه که ما باید به صورت دست نخورده برای آیندگان نگاه داریم، مبارزه می کند و شهر دارای کیفیت زندگی و سرزنده ، پایدار نیز هست. به شهری سرزنده وزیست پذیراظلاق می شود، که به سلامت اجتماعی، کالبدی و روانی همه ساکنان آن توجه شده باشد - حبیبی، . - 2013
-1 دید گاههایی در موردحالت وجودی سرزندگی شهری
دید گاه عینی سر زندگی شهری، صفت وکمیتی است که در ذات محی کالبدی - جبر محیطی - ومعماری و مستقل از ناظر وجود دارد. محی کالبدی مناسب، خوذبه خود به ایجاد سرزندگی می انجامد - گلکار، - 1386 امکان گرایی هندسه ی محی بدون اهمیت تلقی می شود وتنها ویژگی های روان محیطی - دیدگاه شناختی و موقعیت اجتماعی- اقتصادی ناظر است که محیطی را سرذهنی - زنده و محی دیگر، یا همان محی رادر زمانی دیگر محیطی افسرده تلقی می کند - گلکار،. - 1386 احتمال گرایی سرزندگی شهری،پدیده ای ادرایک - شناختی است که در جریان
