بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مفاهیم و شاخص های توسعه پایدار در همه ابعاد شکل گیری و تداوم حیات شهر اعم از جغرافیایی، کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مورد توجه برنامه ریزان قرارگرفته است. گسترش سریع شهرها، مهاجرت از حوزه های روستایی، تامین نیازمندی ها و خدمات اساسی شهر و حفظ منابع و سرمایه های طبیعی شهر، موجب گردیده که شهرها با چالش های فراوانی در زمینه حل مشکلات مربوط به توسعه ناموزون، نابودی اراضی کشاورزی، تخریب فضاهای باز و سبز، جمع آوری و دپوی زباله، آلودگی منابع آبی و عرصه های طبیعی و ... مواجه گردند. در این راستا نحوه برخورد انسان با محیط های شهری می تواند بقاء و حیات شهرها را تضمین نماید. هدف مقاله، شناسایی و ارزیابی راهکارهای دست یابی به توسعه پایدار شهری و تدوین شاخص های اقتصادی، اجتماعی، در راستای حفظ منابع، سرمایه های طبیعی و امکانات موجود شهر است.
در این مطالعه از روش تحلیلی و پیمایشی در شناسایی وضع موجود استفاده شده است .نتایج میدانی حاکی از آنست بین شاخص های جغرافیایی؛ موقعیت - نزدیکی به ساحل و توانهای محیطی، توپوگرافی - شیب 2 درصد - ، منابع آب فراوان، خاک حاصلخیز - و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر ارتباط وجود دارد. بر اساس یافته های تحقیق 45/5 درصد شاخصهای اجتماعی بعنوان نقاط قوت جهت توسعه پایدار شهر رودسر نقش دارند. بر اساس نتایج تحقیقات،40 درصد شاخص های کالبدی در راستای شهرپایدار محقق شده و60 درصد شاخص های کالبدی بعنوان نقاط ضعف در توسعه شهر رودسر عمل می کنند. در ضمن بین شاخص های اقتصادی و زیست محیطی در شهر رودسر با شاخص های توسعه پایدار رابطه وجود ندارد. مهمترین پیشنهادات نیز جهت توسعه پایدار شهر رودسر به منظور حفظ منابع خاک، زمین و آب در جهت پایداری اکولوژیکی، توسعه عمودی شهر، احداث مسیر های سبز و پیاده راه و پارکها در حاشیه رودخانه ها و ساحل است.
کلمات کلیدی: توسعه پایدارشهری، مدیریت پایدار شهر، شاخص های توسعه پایدار شهری، پایداری فضای شهر، رشد فیزیکی شهر و شاخص های توسعه
.1 مقدمه
در شهرهای مختلف جهان، امروزه مصرف کنندگان شتابزده منابع طبیعی، تولیدکنندگان زباله و ضایعات هستند که شرط لازم برای توسعه را تخریب ذخایر زیستی دانسته و در جهت دستیابی به بازارهای وسیع مصرف تلاش می کنند و کمتر به حفظ منابع و ذخایر برای نسلهای آینده هستند. - 1983, PP 216 - 225 - هدف اصلی این مقاله عبارت است از بررسی نقش شاخصهای برنامه ریزی شهری در توسعه پایدار فضایی از ابعاد جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر رودسر است. فرضیات این مقاله به شرح زیر است:
-1 بین شاخص های جغرافیایی - موقعیت، توپوگرافی، شیب و ... - و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر ارتباط وجود دارد.
-2 بین شاخصهای اقتصادی - میزان اشتغال، نرخ بیکاری ، نرخ اشتغال، مهاجرت، درآمد - و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر ارتباط وجود دارد.
-3 بین شاخصهای اجتماعی - سواد، بعد خانوار، میزان جمعیت، نرخ رشد - و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر ارتباط وجود دارد.
-4 بین شاخص های کالبدی - سرانه مسکونی، آموزشی، تجاری، بهداشتی، مذهبی و فضای سبز - و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر ارتباط وجود دارد.
این مقاله با توجه به مطالب فوق به شرخ ذیل تدوین گشته است: در قسمت اول و دوم توضیحات مختصری در مورد مکاتب فکری تاثیر گذار بر نظریه توسعه پایدار، و نظریه، اهداف و اصول توسعه پایدار ارایه می شود. سپس در قسمت سوم مشخصات عمومی شهر رودسر اختصاص دارد. در ادامه به تحلیل شاخص های اجتماعی، بهداشتی و زیست محیطی، اقتصادی تاثیر گذار در رشد و توسعه پایدار فضایی شهر رودسر اشاره دارد و در انتها به جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات می پردازد.
.2 پیشینه، نظریه و اهداف توسعه پایدار
مباحث مربوط به توسعه پایدار از دهه هفتاد در غرب مطرح شد. تا قبل از آن، توجه به توسعه و رشد اقتصادی مطرح بود و تفکرات حفظ محیط زیست کمتر مورد حمایت قرار گرفت. در سال 1972 گزارش کلوپ رم تحت عنوان »محدودیت رشد - «حسینی، - 59 باعث شد تا غرب نسبت به اثرات مخرب توسعه اقتصادی حساس شده و در جهت چاره جویی، تمهیداتی را انجام دهد. آنها چند متغییر از قبیل ذخیره منابع، آلودگی، رشد جمعیت، رشد اقتصادی و ... را هدف گرفتند. واژه توسعه پایدار اولین بار در گزارش»آینده مشترک ما« به طور رسمی، توسط »برانت لند« در سال 1987 مطرح شد .
نظریه توسعه پایدار شهری، حاصل بحثهای فراوان طرفداران محیط زیست در باره مسائل زیست محیطی بخصوص محیط زیست شهر است که به دنبال آن نظریه » توسعه پایدار برای حمایت از منابع محیطی « ارائه شد - پاپلی و رجبی، . - 340 :1386از نظر جاکوبس » پایداری بمعنای آن است که محیط باید به گونه ای حفظ شود که ظرفیتهای آن در طول زمان محفوظ مانده و حداقل به اندازه ایی که از فاجعه زیست محیطی در آینده اجتناب شده و تا حدی که به نسلهای آینده نیز امکان استفاده مناسب ازآن را بدهد« تعریف شده است. این تعریف در واقع تاثیر فعالیت های انسان بر محیط طبیعی را بخوبی نمایان می سازد. در این تعریف تاکید بر موارد ذیل است: . 1 حفظ منابع، .2 جلوگیری از تخریب محیط زیست، .3 عدالت اجتماعی، .4 توجه به نسلهای آینده - عسگری، . - 5 :1382 بنابراین اهداف توسعه پایدار در برنامه ریزی شهری عبارت است:
-1 در جستجوی شکلی از نظام اقتصادی است که محیط را در نظر گرفته و اثرات منفی فعالیتهای انسانی بر محیط را کاهش دهد .
-2 شکلی از توسعه در نظام فضایی را مورد حمایت قرار می دهد که کاربرد منابع را به حداقل برساند.
-3 الگویی ازبرنامه ریزی شهری که قادر به تلفیق مناسبی از نظام فضایی و اقتصادی در راستای کاهش نابرابری ها و توازن منطقه ای باشد مورد حمایت است - شکل . - 1 اولی به فضا و دومی به اقتصاد توجه دارد. اصول زیر قابل توجه خواهد بود: .1 ارتباط با طبیعت؛ .2 امنیت و ایمنی؛ .3 ارزیابی؛ . 4 آگاهی و دانش؛ .5 وحدت و جامع نگری. « با توجه به ابعاد تعریف شده توسعه پایدار شهری، تعریف ذیل برای این نوع توسعه مناسب است: »تغییر تراکم و کاربری اراضی شهری جهت رفع نیازهای اساسی مردم در زمینه مسکن، حمل و نقل، فراغت و غیره به گونه ای که شهر از نظر محیطی قابل سکونت و زندگی، از نظر اقتصادی قابل دوام و از نظر اجتماعی دارای برابری باشد به نحوی که این تغییرات فناورانه و صنعتی، حفظ اشتغال، مسکن و شرایط زیست محیطی مناسب را در بر داشته باشد. «"آندره گودی" چهار خصیصه را برای توانایی پایداری محیط در مقابل تهاجمات زیست محیطی بیان می کند :
درجه آسیب پذیری، قابلیت سازش و اتعطاف، قدرت ترمیم و برگشت به وضعیت اول، قبول وضعیت ماندگاری و یا توانایی پایداری. برای مثال درجه آسیب پذیری یک روستا قابل مقایسه با شهر بزرگ نیست - تولایی، - 100 :1373 در این راستا ویژگیهای یک جامعه پایدار عبارت است از:الف. آگاهی از محدودیت منابع؛ ب. جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها و روستاها؛ ج. بازیافت مواد؛ و د. توسعه و جایگزینی انرژی های پاک در شهر و روستا - - Maclaren. 1996: 183 ; Gordon.1990 از دیدگاه »ویلیس« رابطه مستقیمی بین ارزش های دموکراتیک محلی در جهت درک فرصت ها و توانمندیها و هماهنگی مردم در حفظ ارزشهای پایدار شهری وجود دارد . - Wheeler,1998 - تا حدودی که ملاقات با همسایگان مولفه مهمی در حل چالش های محیطی در سطح محلات محسوب می گردد - - Wheeler, Stephen, 1998
