بخشی از مقاله
چکیده
در روایات و سیره موجود از امام رضا A مؤلفههایی از مدیریت و رهبری دیده میشود که امروزه موردتوجه یافتههای جدید در علم مدیریت و روانشناسی است. سبک ارتباطی رهبران موفق، اخالق حرفهای و توجه به باال بردن هوش هیجانی ازجمله این موارد است که نهتنها در سیره و روش زندگی امام رضا A بهطور واضح دیده میشود در روایات نیز بهتفصیل بیانشده است. تفاوت مبنایی موجود در یافتههای علوم جدید و معارف رضوی توجه ویژه بهحقیقت و مبدأ متعال و ربوبیت است که در نگاه علوم جدید مغفول مانده است.
واژههای کلیدی:امام رضا A، مدیریت، رهبری، هوش هیجانی.
.1مقدمه
باوجود رشد باالی خردورزی در انسان که فاصله زیادی با اجداد خود پیداکرده است قلب، عواطف و احساسات انسان تغییر زیادی نکرده است به این معنا که انسان در قرن 21 زندگی میکند و روزبهروز غیرقابلپیشبینیتر میشود درصورتیکه قلب انسان هنوز در دوران پارینهسنگی و بسیار قابل پیشبینی و برنامهریزی است. با توجه به این موضوع، مدیریت و رهبری که هرروز اصول و شاخههای پیچیدهتری نسبت به قبل پیدا میکند بدون توجه به اصول حاکم بر عواطف انسان بسیار شکننده خواهد بود. امروزه بر اساس مطالعات جدید و بهموازات گسترش دامنه علوم پیچیدگی روزافزون محیط اعتماد بیشتر با کارکنان و تعامل مثبت با آنها روزبهروز نمود بیشتری پیدا میکند و نظام اداره سازمانها تاز نظام مدیریتی به رهبری سمتوسو یافته است.
عامل تفاوت رهبری و مدیریت نیز همان انسانمداری است که روزبهروز موردتوجه بیشتری قرار میگیرد. شناخت و تعامل با جنبههای عاطفی و روحانی انسان معاصر بهمراتب راحتتر از اشراف به زمینههای علمی و تجربی اوست. برخی از متخصصان قرن بیست را قرن مدیریت و قرن بیستویک را قرن رهبری نامیدهاند. در تعریف دانشگاهی مدیریت فرایند بهکارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامهریزی سازماندهی بسیج امکانات و کنترل و هدایت آن است اما رهبری توانایی ترغیب دیگران به کوشش مشتاقانه برای هدفهای معین سازمان است و تفاوت برجسته این دو توجه رهبری بر انسان است.1
این تغییر یا به عبارت بهتر اصالح تحت تأثیر گذر از مدرنیته ورود به حیطههای لطیفتر است که پستمدرنیسم به آن هدایت شد. دیده شدن جهات نرمافزاری انسان و گسترش دامنه دید ازمؤلفههای کامال عینی و مادی رهاورد این امر است.در این مقاله برخی از اصول مهم در مدیریت مدرن که بهطور بسیار شاخص در اقوال یا سبک زندگی امام A وجود دارد موردتوجه قرارگرفته است و تفاوت بنیادینی که در این خصوص موجود است بیانشده است.
.2 سبک ارتباطی رهبران دارای سبک قابلاعتنای رهبری دارای مهارتهای ارتباطی قوی هستند. آنها قادرهستند که در کارها بهخوبی واردشده و نقش تسهیلکننده را داشته باشند. ارتباط درست انسانی بر چهار مؤلفه صداقت، صراحت، احترام و کنترل استوار است. بر اساس این چهار مؤلفه چهار سبک ارتباطی شکل میگیرد:
الف. سلطهپذیری: افراد سلطهپذیر کم رو هستند و اگرچه در گفتار خود صداقت دارند اما نمیتوانند آنچه را در دل و ضمیر خود دارند اظهار کرده و ترس دارند که مورد مخالفت قرار گیرند.
ب. سلطه گری: این گروه بقیه انسانها را ابزاری برای رسیدن به اهداف خودشان میداند.
ج. پرخاشگری: این گروه نیز درصدد بهرهکشی و سلطه بر دیگران هستند اما هدف خود را باصراحت و صداقت دنبال میکنند، زود عصبانی میشوند در گوش دادن ناموفق هستند عبوس و دارای نگاه خصمانه بوده و هنگام تعارض فرد مقابل را تخریب میکنند.
د. قاطعیت: در این سبک ارتباطی فرد به خود و دیگران احترام میگذارد حقوق خود و دیگران را رعایت میکند هم صداقت و هم صراحت دارد، در گوش دادن به سخنان دیگران موفق است، متناسب و قابلفهم صحبت میکند گفتارش روشن، مشخص و عینی و روابط او منصفانه و احترامبرانگیز است. - قراملکی، موانع رشد اخالق حرفهای در سازمانها، - 7574در رهبری الگوی ارتباطی مؤثر میتواند ضامن اجرای درست اخالق در زمینههای مختلف شامل کسبوکار در سازمانهای کوچک و بزرگ شود. بازخوانی سیره و منش امام رضا A در خالل اتفاقات وقایعی که از گوشه و کنار زندگی آن حضرت بیانشده است بهخوبی تبیینکننده الگوی ارتباطی آن حضرت است.
سلیمان جعفری گزارش میدهد که برای برخی کارها خدمت امام بودم، وقتی کارم انجام شد خواستنم مرخص شوم امام فرمود امشب نزد ما بمان. همراه امام به خانهایشان رفتم. هنگام غروب بود غالمان آن حضرت مشغول بنایی بودند امام در میان آنان غریبهای را دید. پرسید این کیست؟ عرض کردند به ما کمک میکند و به او چیزی خواهیم داد فرمود مزدش را تعیین کردهاید؟ گفتند هر چه بدهیم میپذیرد، امام برآشفت و خشمگین شد. من به آن حضرت عرض کردم فدایتان شوم خود را ناراحت نکنید. فرمود من بارها به ایشان گفتهام که هیچکس را برای کاری نیاورید مگر آنکه قبال مزدش را تعیین کنید و قرارداد ببندید، کسی که بدون قرارداد و تعیین مزد کاری انجام دهد اگر سه برابر مزدش را بدهی باز گمان میکند مزدش را کم دادهای ولی اگر قرارداد ببندی و به مقدار معینشده بپردازی از تو خشنود خواهد بود که طبق قرار عمل کردهای در این صورت اگر بیش از مقدار تعیینشده به او بدهی هرچند کم و ناچیز باشد میفهمد که بیشتر پرداختهای و سپاسگزار خواهد بود. - کلینی، الکافی، ج 5، - 288
در این ماجرا که بیانکننده نوع ارتباط و الگوی درست رابطه از نوع مدیریتی نیز است صراحت، صداقت، حق مداری همراه با کنترل به چشم میخورد. شفافیت، ابهامزدایی، پیشبینی پذیری، توجه بهحق و احساس کارگزار نقطه کلیدی این مراوده است. ناراحتی امام بهطور مستقیم ارتباط با تمام مؤلفههای ارتباط درست در کسبوکار را دارد اما تأکید ویژه بر عواطف کارگزار، خوشنودی، رضایت، قدردانی یا عدم رضایت، احساس زیانکاری و... است.سبک ارتباطی قاطعیت که ضامن موفقیت یک رهبر است در جایجای زندگی امام A وجود دارد. امام رضا A رهبر گروه شیعیان را به عهدهدارد و صراحت و قاطعیت در حفظ تمامیت این رهبری از ارکان ویژه اوست. رهبر موفق قادر است بهطور شفاف واضح آینده و عملکرد خود را ترسیم کند.
امام رضا A بدون هیچ تقیهای به اظهار وظیفه هدایتگری خود میپردازد. روزی محمد ابن سنان به امام A گفت شما امر امامت خود را آشکار ساختهاید درحالیکه هنوز از شمشیر هارون خون میچکد، حضرت فرمود مرا گفتار پیامبر نیرو جرأت میبخشد که فرمود اگر ابوجهل توانست موی سر من کم کند من پیامبر نیستم و من به شما میگویم اگر هارون مویی از سر من برگرفت بدانید من امام نیستم. - کلینی، الکافی، ج 8، - 257رهبر موفق در درجه اول به آنچه میکند باید اعتماد کامل داشته باشد تا این امر هم تعیینکننده شفاف مسیر برای کسانی باشد که تحت رهبری موفق قرار میگیرند تا با اعتماد کافی به مسیر خود
