بخشی از مقاله
چکیده
شخصیت یکی از عناصر اصلی و حائزاهمیت در داستان است بطوریکه می توان گفت داستان، بدون آن معنا و مفهوم خود را ازدست می دهد. نویسنده براي اینکه شخصیت هایش را خوب به خواننده معرفی کند؛ نیاز به این داردکه خصوصیات ظاهري واخلاقی آنها را با مهارت پردازش نماید. شخصیت اصلی رمان الطریق صابر نام دارد؛ وي در راه یافتن پدر، با شخصیت هاي گوناگونی رو به رو می شود.
نویسنده این شخصیتها را با شیوه هاي متفاوت به پهنه داستان وارد می کند. بدین ترتیب در این رمان، شاهد انواع شخصیت ها اعم از: ساده، جامع، ایستا، پویا و ... هستیم. نویسنده در پردازش شخصیت هاي داستان از دو شیوه پردازش مستقیم و پردازش غیر مستقیم که بیشتر مبتنی برگفتگو و کنش می باشد، بهره می گیرد. این مقاله می کوشد تا انواع شخصیت و شیوه پردازش آنها را در رمان الطریق نجیب محفوظ به شیوه تحلیل محتوا، مورد نقد وتجزیه و تحلیل قراردهد.
مقدمه
نجیب محفوظ از رمان نویسان مشهور مصري است. او در آثار خود به موضوعات تاریخی، فلسفی، اجتماعی و نمادین می پردازد. رمان الطریق در گروه رمانهاي رمزي و فلسفی نجیب محفوظ قرار دارد. در این رمان نویسنده زندگی فردي را نشان می دهد که دست یابی به اهداف و آرزوهایش را در گرو یافتن پدر می داند. شخصیت اصلی و قهرمان داستان، صابر نام دارد.
وي تا پایان داستان به جستجوي پدر ادامه می دهد؛ هرچند گهگاه دچار سستی و ناامیدي می شود. از آنجا که شخصیت ها اساس پیدایش و گسترش داستان هستند و شخصیت پردازي یکی از مهمترین مباحث داستان نویسی است؛ این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که انواع شخصیت و شیوه هاي پردازش آن در این داستان چگونه است.
تصور نگارنده بر آن است که نویسنده در این اثر انواع شخصیت ها از جمله اصلی، فرعی، ایستا و پویا را به کار برده و در پردازش آنها از دو شیوه ي رایج در شخصیت پردازي یعنی مستقیم و غیر مستقیم بهره جسته است. براي اثبات این فرضیه ها نخست به بیان چهارچوب نظري مقاله می پردازیم و سپس به شیوه ي تحلیل محتوا انواع شخصیت و چگونگی پردازش آنهارا مورد نقد و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. نجیب محفوظ و آثار وي، از جهات گوناگون توسط پژوهشگران و نویسندگان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است که همین موضوع باعث انتشار کتابها و مقالات بسیاري در این زمینه شده است. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
.1کتاب »الرمزیه فی ادب نجیب محفوظ - 1978 - « که توسط فاطمه الزهرا محمد سعید، پیرامون سمبولیسم و نمادگرایی در آثار نجیب محفوظ به نگارش در آمده است.
.2 مقاله »تحلیل روایی رمان الشحاذ - گدا - اثر نجیب محفوظ - 1394 - « با موضوع بررسی مولفه ها و عناصر روایت، به قلم کمال باغجري و علی بشیري که در مجله زبان وادبیات عربی به چاپ رسیده است.
3. مقاله »بررسی عناصر طنز در رمان میر امار نجیب محفوظ - 1392 - « به قلم مصطفی کمالجو و زینب کاید عباسی که در مجله جمعیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها به چاپ رسیده است. در این مقاله ابعاد طنزآمیز این رمان مورد بررسی قرار می گیرد.
4. مقاله »اللص والکلاب دراسه فی الشکل والمضمون - 1388 - « به قلم علی گنجیان خناري و محبوبه بادرستانی، در نشریه دراسات الادب المعاصر چاپ شده است. در این مقالهابعاد شکلی و محتواییاین رمان، مورد تحلیل قرار می گیرد. بدین ترتیب و با توجه به جستجوهاي انجام شده تا کنون مقاله اي نوشته نشده که عنصر شخصیت را در رمان الطریق مورد پژوهش قرار داده باشد.
-1 اهمیت و تعریف شخصیت
شخصیت از عناصر اصلی و سازنده رمان است. در واقع می توان گفت که شخصیت، جان رمان است ؛ رمان بدون شخصیت همچون جهان است پیش از پیدایش انسان. - ایرانی، - 458:1380 داستان نویسان و منتقدان آثار داستانی از دیر باز به اهمیت عنصرشخصیتدر داستان و رمان پی برده و آن را مورد توجه خود قرار داده اند. ارسطو نخستین منتقدي است که در کتاب پر آوازه اش هنر شاعري به تحلیل و بررسی عنصر شخصیت در آثار نمایشی می پردازد. - ارسطو، - 47:1337 پیرامون این عنصر مهم در رمان تعاریف گوناگونی بیان شده است که به برخی از آنها می پردازیم.
جمال میرصادقی در کتاب خود عناصر داستان شخصیت را اینگونه تعریف کرده است: اشخاص ساخته شده اي - مخلوقی - را که در داستان و نمایشنامه و ... ظاهر می شوند، شخصیت می نامند. - میر صادقی، - 83:1379 رضا براهنی در تعریف شخصیت می گوید: عامل شخصیت، محوري است که تمامی قصه برمدار آن می چرخد.کلیه عوامل دیگر عینیت، کمال، معنا و مفهوم و حتی علت وجودي خود را از عامل شخصیت کسب می کنند. - براهنی، - 249:1368
-2 انواع شخصیت
منتقدان آثار داستانی شخصیت را از دیدگاههاي مختلف تقسیم بندي کرده اند. در این بخش مهم ترین تقسیم بندي هاي موجود را بیان می کنیم وبه اختصار هر یک را شرح می دهیم.
