بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر، تأخیر پروژه با رویکرد عدم پرداخت به موقع مطالبات پیمانکاران در حین اجرای پروژه را بر اساس شاخص های مالی، فنی و اداری مورد بررسی قرار داده است. هدف اصلی این تحقیق، بررسی علل تأخیر و شناخت درجه تأثیر هر یک از این عوامل و اولویتبندی آنها میباشد. پرسشنامه مدونی به عوامل اجرایی پروژههای عمرانی اداره ورزش و جوانان استان بوشهر فرستاده و توسط این عوامل تکمیل گردید. بر اساس 35 پاسخ معتبر، عوامل تأخیر در این مطالعه شناسایی و اولویت بندی شده و نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS و LISREL تجزیه و تحلیل شدند.
با توجه به نتایج حاصل از تحلیل دادهها، درجه تأثیر شاخص مالی، بیشترین عامل مؤثر در تأخیر و زیر شاخص عدم تخصیص اعتبارات لازم، بیشترین درجه تأثیر را داشته است و بعد از آن به ترتیب شاخص فنی و اداری بیشترین تأثیر را در تأخیر داشتهاند. با توجه به نتایج تحقیق، بایستی قبل از برگزاری مناقصه هر پروژه و مشخص نمودن پیمانکار، تخصیص اعتبار لازم و کافی در نظر گرفته شود.
-1 مقدمه
تأخیر یکی از مهمترین پدیدههای رایج در پروژههای عمرانی کشور میباشد که موجب راکد ماندن سرمایه و به تعویق افتادن بازگشت سرمایه، افزایش هزینههای جاری پروژه، کاهش قدرت خرید بودجه پروژه به علت افزایش نرخ تورم، معطل ماندن منابع و عدم بکارگیری آن در سایر پروژهها، از دست رفتن موضوعیت پروژههای وابسته به زمان و اختلاف طرفهای درگیر در پروژه به دلیل تحمیل هزینههای مازاد و نارضایتی مردم، مشتریان و ذینفعان میگردد. بررسی، شناسایی و ارائه راهکارهایی برای رفع علل تأخیر، فواید قابل توجهای را برای اقتصاد تمامی کشورها به دنبال خواهد داشت.
در این منظر توسعه پروژههای ساختمانی و ورزشی استان بوشهر نیز از اهمیت بسزائی برخوردار بوده و بدیهی است که عدم اجرای موفق و به موقع این پروژهها از نظر زمان و هزینه بهینه، علاوه بر پیامدهای منفی اعم از: منظر نامطلوب سازمان، کیفیت نامناسب و... موجب سلب اعتماد مردم از مسئولین نیز خواهد شد. عدم تخصیص مناسب و یا کمبود منابع مالی، از عوامل عمده اثرگذار بر تأخیر پروژههای عمرانی محسوب میشوند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که مشکلات مالی و تأخیر در پرداختیها به پیمانکاران از جمله عوامل تأخیر ریشه داری است که در کشور نهادینه شده است. این مشکلات در پروژه های عمرانی B ورزشی استان بوشهر نیز وجود داشته که در این تحقیق شناسایی و اولویت بندی شدهاند.
-2 بیان مسئله
تأخیر در اجرای پروژه های عمرانی علاوه بر اتلاف سرمایه ملی، عدم توازن منطقه ای را نیز به همراه دارد. به بیان دیگر مناطقی که وضعیت پروژه های خاتمه یافته در آن ها مطلوب بوده و بازدهی اقتصادی مناسبی داشته، در مقابل مناطقی قرار دارند که پروژه های فراوانی به دلیل عدم اتمام آن ها، اثرات اقتصادی ملموسی را به همراه ندارند - رضایی، 1392، ص . - 13
تأخیرات به دو دسته مجاز و غیرمجاز تقسیم می شوند. این تأخیرات در کشورهای توسعه یافته بیشتر از نوع مجاز که قابلیت پیشبینی اندکی دارند می باشند، ولی در کشورهای در حال توسعه از نوع غیر مجاز می باشند - مهدویعادلی، 1391، ص . - 1 اگر در یک مقطع زمانی در پروژه بیش از یک تأخیر رخ دهد، اصطلاحاً تأخیر همزمان رخ داده است. بروز تأخیرات همزمان، میتواند موجب پیچیدگی بررسیها شود، از این رو شناسایی و تحلیل آن از اهمیت ویژهای برخوردار است.
امروزه بخش عمده سرمایهی اداره ورزش و جوانان استان بوشهر به پروژههای عمرانی و زیر بنایی آن اختصاص دارد و یکی از عوامل رشد و توسعه اقتصادی آنها موفقیت در اجرای پروژههای عمرانی آن محسوب میگردد. همانند اکثر پروژهها، برخی پروژه های اداره مذکور نیز با مشکل تأخیر مواجه هستند. بدون داشتن آگاهی از وجود این مشکلات و میزان اهمیت و اولویت آنها، تلاش برای رفع آنها، نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. در منطقه خاورمیانه به دلیل تغییرات ایجاد شده در ساختار اقتصاد کشورها، پیدایش تجارت جهانی و بدون مرز و قیمت پرنوسان نفت وجود این تأخیرات مشخصتر است . - Sweis. et al, 2008, pp 665-674 -
برای انجام به موقع و با هزینه پیش بینی شده طرح و اجتناب از ضرر و زیانهای ناشی از تأخیرات و افزایش هزینهها، راهی جز بررسی و شناخت عوامل مؤثر بر تأخیر و برخورد مناسب با آنها و بالاخره مدیریت آنها وجود ندارد. در تحقیق حاضر عوامل مالی، فنی و اداری مؤثر در بروز تأخیر در پروژه های عمرانی- ورزشی استان بوشهر مورد شناسائی قرار گرفته و درجه تأثیر هر یک از این عوامل نیز مشخص گردیده است.
-3 فرضیههای تحقیق
فرضیه اول: عوامل مالی در تأخیر در اجرای پروژه به مقدار زیادی مؤثر می باشند.
فرضیه دوم : عوامل فنی در تأخیر در اجرای پروژه به مقدار زیادی مؤثر می باشند.
فرضیه سوم: عوامل اداری در تأخیر در اجرای پروژه به مقدار زیادی مؤثر می باشند
-4 روش تحقیق و آزمون های آماری مورد استفاده
از آن جا که نتایج این تحقیق می تواند مورد استفاده قرار گیرد لذا اهداف تحقیق کاربردی می باشد. تحقیق از نظر نحوه گردآوری داده ها، به روش موردی توصیفی انجام می گیرد. روش های آماری مورد استفاده، آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون تی تک نمونه ای، رویکرد معادلات ساختاری، تحلیل عاملی تأییدی بوده و ورودی ها با استفاده نرم افزار SPSS و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. عمده ترین ابزار گردآوری این تحقیق پرسشنامه بوده که شامل 29 سؤال می باشد و توسط 35 نفر از عوامل اجرایی پروژه ها تکمیل گردیده است.
-5 نتایج خروجی سؤالات تخصصی پرسشنامه
-1-5 متغیر فنی
نتایج حاصل از آنالیز اطلاعات پرسشنامه در بخش فنی، در جدول 1 نشان داده شده است.
شرح سؤال
-1 انتخاب تکنولوژی نامناسب ساخت و افزایش هزینهها
-2 کامل نبودن نقشهها
-3 طراحی نامناسب که باعث افزایش مبلغ پیمان میشود
-4 تغییر در مشخصات و نوع مصالح در ساخت
-5 تغییر در طراحی بوسیله مشاور در حین اجرای کار
-6 خطای طراحی بوسیله طراح به علت نا آشنایی با موقعیت محلی و محیط
-7 ضعف در بخش فنی و مهندسی پیمانکار
-8 مهارت و تجربه ناکافی پیمانکار
-9 عدم مطالعه دقیق موانع موجود بر سر راه پروژه و عدم لحاظ آن در برآورد کارها
-10 تغییر در روش اجرا در حین کار
-11 تأخیر در تهیه و ابلاغ نقشهها
-12 ضعف فنی کارفرما در بررسی صورت ضعیت
