بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی مقایسه ای میزان مشارکت در فعالیتهای اجتماعی بین افراد عضو تعاونی تولید، تعاونی مشاع و افراد غیر عضو میباشد. جامعه آماری این تحقیق شامل روستائیان گیلانی است که شغل اصلیشان کشاورزی میباشد. تعداد 355 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای و فرمول کوکران، به عنوان نمونههای آماری تعیین شدند که از این تعداد، 90 نفر از اعضاء تعاونی تولید، 120 نفر از اعضاء تعاونی مشاع و 145 نفر مربوط به افراد غیر عضو بوده است . نتایج بهدست آمده نشان داد، میانگین میزان مشارکت در فعالیت های اجتماعی بین اعضاء تعاونی تولید، اعضاء تعاونی مشاع و افراد غیر عضو تفاوت معنیداری - از لحاظ آماری - بایکدیگردارد.
مقدمه
امروزه جامعه شناسان و اقتصاد دانان، وجود نابرابر یهای فزاینده اقتصادی- اجتماعی را در جوامع دنیا ناشی از عدم وجود مشارکت مردم در فرآیند توسعه و برنامه های آن میدانند. به اعتقاد آنان منابع ملی و بهرهبرداری از آنها در اختیار گروههای خاص و محدودی قرار دارد که موجب افزایش نابرابر یها و شکاف بین آنها و عامه مردم م یشود. تعاونیها به عنوان سازمان های مردمی ، عامل تشویق و تقویت مشارکت مردم در فعالیت های اقتصادی- اجتماعی، کاهش نابرابریها و افزایش وفاق، عامل اصلی و کلیدی در دستیاب به توسعه روستایی بهشمار میروند.
چارچوب نظری و پیشینه موضوع
مشارکت و همکاری در گذشته نه چندان دور، به صورت نیمه سنتی و در قالب ساختارهای اقتصاد ی، فرهنگی،
اجتماعی و سنتی به صورت شبکهای وسیع در ایجاد و تداوم ارتباطات درون گروه ی روستاها عمل کرده است .
واحدهای مبتنی بر کشت جمعی - نظیر بنه، صحرا، حراثه - از نمونههای بارز تعاون و همکاری در روستاهای گذشته ایران بهشمار میرود. ایجاد احساس امنیت روانیاجتماعی میان مردم روستا، در رویاروی ی با حوادث اقتصاد ی، اجتماعی، و فرهنگی، فراهمسازی زمینه مناسب برای تقسیم کار همراه با اطمینان به عملکرد آن و احساس مسئولیت فردی از ویژگیهای بارز آن بوده است.
به دنبال اصلاحات ارضی در سالهای دهه 40، که با هدف کاهش قدرت ارباب در روستا اجرا شد، نظم و نسق زراعی تغییر شکل یافت و در نهایت ساختار گروه ی بنه از هم پاشید . بر همین اساس و در راستای حل مسائل ناشی از حذف نظام ارباب- رعیت، نظیر خرده مالکی و ضعف مدیریت امور عمومی در روستا، بازسازی تشکیلات نظیر تعاونیتولید روستایی و ایجاد تعاونی مشاع - بعد از انقلاب اسلام ی - مورد توجه قرار گرفت.
در دهه دوم انقلاب اسلامی و در سالهای اخیر، نظام تعاونی تولید توسعه چشمگریی یافته و جزء سیاستهای مهم وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. بهطوری که در سال 1383، تعداد این تشکل ها به 1019 تعاونی و 49 اتحادیه شهرستانی و استانی در سطح 4879 روستا به بیش از 280 هزار عضو رسیده است
در تعاونیهای جدید، استقلال و انگیزههای فردی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است . بههمین دلیل با وجود یکپارچه سازی کشت و بهره مندی اعضاء از خدمات شرکت تعاونی امکان فعالیت زراعی هر عضو رو ی قطعه زم ین خود
بیشتر فراهم شده و سازگار ی بین منافع فرد ی و جمعی ایجاد شده است. از این طر یق افزا یش بازدهی محصول،
دستیابی آسانتر به اعتبارات مالی و تأمین نهاده های کشاورزی، استفاده بهینه از ماش ین آلات کشاورز ی و ... میسر شده است
روش تحقیق
این تحقیق به روش پیمایشی1 انجام شده و از نوع کاربردی- توصیف و علی- مقایسه ای می باشد . جامعه آمار ی این تحقیق شامل روستائیان گیلانی است که شغل اصلیشان کشاورزی میباشد. تعداد 355 نفر به روش نمونه گیری خوشهای و فرمول کوکران بهعنوان نمونههای آماری تعیین شدند که از این تعداد،90 نفر از اعضاء تعاونیتولید ، 120 نفر از اعضاء تعاونی مشاع و 145 نفر مربوط به افراد غیر عضو بودهاست.
این تحقیق با فرض تفاوت میزان مشارکت در فعالیتهای اجتماعی در بین اعضاء تعاونی تولید، اعضاء تعاونی مشاع و افراد غیر عضو، به طرح سوالاتی جهت سنجش میزان مشارکت در فعالیتهای اجتماعی افراد پرداخته است. در بخش اول، به میزان مشارکت در لایروب ی انهار، پاکسازی معابر و جاده های روستای، کندن علفهای هرز حاشیه نهرها و مزارع، احداث مدرسه، احداث درمانگاه، خرید نهادهها، خرید پمپ، و بازاریابی محصولات، به صورت طیف از حد - خیلی کم 1=، کم 2=، تاحدودی3=، زیاد4=، خیلی زیاد - 5=، و در بخش دوم، بهمیزان عضویت در تعاونیها ی روستایی، شورا ی روستا، میزان ایفای نقش بهعنوان مددکار و دهیاری امتیازات جداگانه ای داده شده است .
روایی محتوایی پرسشنامه 2، با کسب نظر از متخصصان و اعمال اصلاحات لازم به دست آمد . برای دستیاب به اعتبار پرسشنامه از طریق تست آزمایشی3 ، 30 پرسشنامه تهیه گردید و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ - %91 - تأئید گردید. برای پردازش داده ها از نرم افزار spss استفاده شد و از آزمون F - تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه - جهت بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید.
نتایج و بحث
-1 نتایج توصیف از تعداد 90 فرد مورد مطالعه از اعضاء تعاونی تولید، 70 درصد عضو تعاونی تولید، 30 درصد عضو تعاونی تولید و سایر تشکلها بودند. نتایج به دست آمده از میزان مشارکت در بخش های مختلف در جدولهای شماره 1 و 2 نشان داده شده است. از تعداد 120 فرد مورد مطالعه از اعضاء تعاونی مشاع 85 درصد عضو تعاونی روستایی، 2/5 درصد عضو تعاونی روستایی و سایر تشکلها، 12/5 درصد در هیچ تشکلی عضویت نداشتند.
نتایج به دست آمده از میزان مشارکت در مختلف در جدولهای شماره 3 و 4 نشان داده شده است.از تعداد 145 فرد مورد مطالعه - غیر عضو در تعاونی تولید و تعاونی مشاع - 80/7 درصد عضو تعاونی روستایی، 9 درصد عضو تعاونی روستایی و سایر تشکلها، و 8/2 درصد در هیچ تشکلی عضویت نداشتند. نتایج به دست آمده از میزان مشارکت در بخش ها ی مختلف در جدولهای شماره 5 و 6 نشان داده شده است.
-2 نتایج تحلیلی
نتایج بهدست آمده از مقایسه میزان مشارکت در فعالیتهای اجتماعی نشان داد، بین میانگین های مورد مقایسه تفاوت معنیداری - از لحاظ آماری - وجود دارد. به منظور تعیین معنیدار بودن تفاوت هر جفت از م یانگین ها، از آزمون توکی استفاده گرد دی. نتایج بهدست آمده نشان داد - شکل شماره - 1، از لحاظ آماری، میزان مشارکت در فعالیتها ی اجتماعی در افراد عضو تعاونی تولید، بیشتر است و تفاوت معنیداری با اعضاء تعاونی مشاع و افراد غیر عضو دارد . ولی بین اعضاء تعاونی مشاع و افراد غیر عضو تفاوت معنیداری از لحاظ م زیان مشارکت در فعالیتها ی اجتماع ی وجود ندارد.
شکل :1 آزمون توکی میانگین مشارکت در فعالیتهای اجتماعی
نتیجه گیری کلی
شرکتهای تعاونی هستههای بنیادی و اصلی ترغیب مردم به مشارکت و جامعه گرایی به حساب آمده و تجلیگاه
فرهنگ و مشارکت در عرصه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی میباشند. با این باور، به کمک تعاونیها میتوان نوعی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و درون زا و خود جوش را با بهره گیری از مشارکت فعال همه آحاد مردم سامان داد. تعاونیها با ایجاد محیط دموکراتیک برای تصمیم سازی گروهی و حل مسائل و مشکلات تولیدا ت کشاورزی، زمینههای مناسبی را در جهت توسعه پایدار در روستاها فراهم میآورند و از این حیث تعاونیها را به - عنوان کانون آموزش مشارکت و رفتار مشارکتی دانستهاند.
همان طور که نتا یج نشان داد، تعاون یها ی مشاع در دستیابی به اهداف خود مبنی بر افزایش مشارکت روستائیان و کشاورزان موفق نبودند . بهطور کلی تعاونیهای مشاع برخواسته از درون مردم و بر مبنای خواست درونی و مشارکت خودجوش کشاورزان تشکیل نشدند . در واقع تنها دلیل تشکیل واحدهای مشاع، شرط ه یئتهای هفت نفره واگذاری زمین، مبنی بر تشکل افراد در گروههای حداقل 5 نفره و تعهد به کشت گروهی بود.
پیشنهاد
با توجه به نقش ارزنده شرکتهای تعاونی تولید روستا یی در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشاورزان، پیشنهاد میشود با آموزش مفهوم و ماه یت واقعی تعاون، زمینه لازم برای ارتقاء و بهبود شرکتهای تعاونی در سطح روستاها فراهم شود.
